Fyodor Dostoyevsky

Ruso a mannurat ti maika-19 a siglo

Ni Fyodor Mikhailovich Dostoyevsky[nota] (Ruso: Фёдор Миха́йлович Достое́вский, IPA: [ˈfʲodər mʲɪˈxajləvʲɪtɕ dəstɐˈjefskʲɪj] (Maipanggep iti daytoy nga unidengngen); 11 Nobiembre 1821 – 9 Pebrero 1881[nota]) sagpaminsan a transliterado ti Dostoevsky, ket maysa idi a Ruso a mannurat kadagiti nobela, dagiti ababa a sarita ken dagiti salaysay. Dagiti literario nga obra ni Dostoyevsky ket agsuksukisok ti sikolohia ti nagtagitaoan iti nariribukan a politikal, sosial ken espiritual a konteksto iti maika-19 a siglo a Rusia. Urayno ni Dostoyevsky ket nangrugrugi a nagsursurat kadagiti libro idi tengnga ti 1850 a tawtawen, ti kaaduan a nalaglagip nga obrana ket nanipud kadagiti naududi a tawtawen, a mairaman ti Krima ken Dusa, Ti Maag ken Dagiti Karamazov nga Agkakabsat a Lallaki. Isu ket nagsurat kadagiti sangapulo ket maysa a nobela, tallo a nobela, sangapulo ket pito nga ababa a nobela ken tallo a salaysay, ken kankanayon ak-akuen dagiti kritiko a kas maysa kadagiti kalatakan ken kaaduan a prominente a sokolohista iti literatura a lubong.[1]

Fyodor Dostoyevsky
Ladawan ni Dostoyevsky idi 1872 a pinintaan babaen ni Vasily Perov
Dagiti salaysay
NayanakFyodor Mikhaylovich Dostoyevsky
(1821-11-11)11 Nobiembre 1821
Moscow, Ruso nga Imperio
Natay9 Pebrero 1881(1881-02-09) (tawen 59)
San Petersburgo, Ruso nga Imperio
PakipagilianRusso
EdukasionMilisia nga inhennieria-technikal nga unibersidad, San Petersburgo
Panawen1846–1881
KitaNobela, ababa a sarita, warnakan
Literario a tignayRealismo
Kangrunaan nga ob-obra
Assawa
  • Maria Dmitriyevna Isayeva (1857–1864) [aginggana idi pimmusay ti asawana]
  • Anna Grigoryevna Snitkina (1867–1881) [aginggana idi isu ket pimmusay]
AnnakSonya (1868)
Lyubov (1869–1926)
Fyodor (1871–1922)
Alexey (1875–1878)

Pirma

Ni Dostoyevsky ket naipasngay ken dimmakkel idiay ospital ti Mariinsky Moscow, Rusia. Idi ubing isu ket naipayammo iti Ingles, Pranses, Aleman ken Ruso a literaura, ken dagiti pay banbanig a sarsarita ken salaysay. Ti kelaat nga ipupusay ti inana ket nakareggaay kaniana ken, iti isu met laeng a panawen, pinanawanna ti pribado nga eskuela para iti maysa nga akademia ti militar. Kalpasan idi nagturpos isu ket nagtrabo a kas inhenniero ken nabiit a naragragsakan ti liberal a panagbibiag. Kalpasan daytoy isu ket nangrugrugi a nangipatpatarus kadagiti libro tapno makabiruk ti kuarta. Idi lawlaw ti tenga ti 1840 atawtawen isu ket nagsurat ti immuna a nobelana, Pobre a Tattao, a daytoy ti nakaiserrekanna ti literario a lubong. Idi 1849 isu ket nakemmeg para iti pannakairamanna iti Petrashevsky a Sirkulo, ti maysa a progresibo a grupo. Isu ken dagiti dadduma a kamkameng ket naipabasol iti patay para iti panakibinglayda iti daytoy a grupo, ngem daytoy a panagpabasol ket maysa laeng rabrabaken a panagpapatay, ken ti sentensia ni Dostoyevsky ket nabaliwan ti uppat a tawen a pannakaibalud idiay Siberia. Kalpasan idi naiparuar, isu ket napilit a nagserbi a kas maysa a soldado ngem naikkat manipud iti militar gapu ti madi a salun-atna ken napalubosan nga agtultuloy kadagiti panagsursuratna.

Kadagiti simmakbay a panawen ni Dostoyevsky ket nagtrabtrabaho a kas maysa nga agiwarwarnak. Isu ket nangipabpablaak ken nagur-urnos kadagiti nadumaduma a bukodna a magasina ken kalpasan daytoy iti maysa a serial, ti Ti Diario ti Mannurat. Iti rugi kadagiti panagbanbaniagana ti Europa isu ket nagsagsagaba kadagiti banag a maipapan ti kuarta gapu ti panakairuamna ti sugal, a nagbanagan ti panakaemmana nga aglimlimos ti kuarta. Isu ket nagsagsagaba ti epilepsia kadagiti amin a manakman a panagbiagna. Ngem gapu ti aragaag nga enerhia ken ti kaadu ti obrana isu ket dimteng a nagbalin a maysa kadagiti kaaduan a nabasbasa ken naindayegan a mannurat idiay Rusia. Dagiti librona ket naipatarusen kadagiti ad-adu ngem 170 a pagsasao ken nailako ti agarup a 15 a riwriw a kopia.[2] Ni Dostoyevsky ket nangibati ti napaut a legado a nakaimpluensia kadagiti adu a mannurat, a mairaman ken ni James Joyce aginggana ken ni Ernest Hemingway ken Ayn Rand.

Nasapa a biag urnosen

Kinaubing urnosen

 
Ti Mariinsky nga Ospital idiay Moscow, ti nakaipasngayan ni Dostoyevsky

Ni Fyodor Dostoyevsky ket naipasngay idi 30 Oktubre 1821 (11 Nobiembre 1821, segun ti Gregoriano a kalendario), ti maikadua nga anak ni Mikhail Dostoyevsky ken Maria Nechayeva. Dagiti Dostoyevsky ket maysada idi naglaaok nga etniko ken naglalaok a denominasional a Lituanio a natakneng a pamilia manipud idiay rehion ti Pinsk nga adda dagiti ramut a masurotan manipud idi maika-16 a siglo. Dagiti sanga ti pamilia ket nairaman ti Ortodokso ken dagiti kameng a Katoliko, ngem dagiti kaasitgan a puonan ni Dostoyevsky ket pimmanglawda ken naipababada iti klase ti saan a monastiko a klero. Iti bangir ti inana, ni Dostoyevsky ket nagtaud manipud iti maysa a pamilia kadagiti Ruso nga aglaklako.[3][4]

Ti nalatak nga apong a lakay ni Dostoyevsky manipud iti amana ken aponna a lakay ket padida idi iti Ukrainio nga ili ti Bratslava, nga idiay tinakaipasngayan ti amana. Ni Mikhail ket nanamnama idi a tumipon iti klero, a kas ti amana, ngem pimmanaw idiay balyda embes a napan idiay semenario, isunga nagtultuloyen a pinanawanna ti pamiliana. Idi 1809, idi agtawen ti duapulo, ni Mikhail ket naawat idi idiay Imperial nga Akademia ti Mediko-Kirurhiko ti Moscow. Isu ket naipatudon idiay ospital ti Moscow nga idiay ket nagserbi a kas maysa a militar a doktor ken naipatudon a kas maysa a kangatuan a mangngagas idi 1818. Idi 1819, isu ket inasawana ni Maria Nechayeva, ngem nagikkat iti serbisio ti militar ti simmaruno a tawen tapno mangawat ti puesto idiay Ospital Mariinsky para kadagiti kakaasi. Kalpasan ti panakaipasngay dagti dua nga annakna a lalaki, ni Mikhail ken ni Fyodor, ket nanipangatoda ti puesto ti agbalbalakad ti kolehio, ti maysa a puesto a nangipangato ti legado a kasasaad ti nobilidad ken mangpalubos kaniana ti makagun-od ti estado idiay Darovoye, ti ili nga agarup a 150 km wenno 100 milia a kaadayo manipud idiay Moscow. Dagiti nagannak ken ni Dostoyevsky ket nagannakda pay ti lima kalpasan daytoy.[3][4]

Dagiti paammo urnosen

1.^ Dagiti nagann ket nadumaduma a naisursurat ti Ingles, ti umuna a naganna ket sagpaminsan a naisursurat a kas Theodore wenno Fedor. Sakbay ti kalpasan ti rebolusionario nga ortograpiko a reporma, kadagti nadumaduma pay a banag, ket nasukatan ti Siriliko nga Ѳ ('th') ti letra ti Siriliko nga Ф ('f'), ti nagan ni Dostoyevsky ket naisurat iti Ѳеодоръ (Theodor) Михайловичъ Достоевскій.
2.^ Petsa ti daan nga estilo 30 Oktubre 1821 – 28 Enero 1881
3.^ Ti kabssat a lalaki ni Eduard Totleben, nga isu ti nagkiddawan ni Dostoyevsky para iti panakairuarna ti militar kalpasan ti panakaibaludna.[5]
4.^ Ti agpaysa a rason, a nailimed kaniana, a ti warnakan idi ket nakaurnosen a mangipablaak ti Anna Karenina ni Leo Tolstoy .
5.^ Nicolas I ket nagsuporta ti teknikal nga unibersidad a nakaited ti opurtunidad para iti nasayaat a propesional a karrer ti militar.
6.^ Ni Lyubov iti nasakbayan ket tinawtawganna ti bagina a kas Aimée (Pranses iti "naayat").
7.^ Ti Time a magasina ket maysa idi a nadayeg a warnakan, nga adda kadagiti sumurok a 4,000 nga agsuskribir sakbay a narikpan idi 24 Mayo 1863, babaen ti Tsarista a Turay gapu ti panangipablaak ti salaysay babaen ni Nikolay Strakhov a maipanggep ti Polako a yaalsa idiay Rusia. Ti Time ken ti simmaruno ti daytoy idi 1864 Epokha ket nagiyebkas ti pilosopia ti konserbatibo ken ti Eslabopilo a tignay ti Pochvennichestvo, a sinuportaran babaen ni Dostoyevsky idi las-ud ti pannakaibaludna ken dagiti tawtawen kalpasan ti pannakaibaludna.[6]

Dagiti nagibasaran urnosen

  1. ^ "Ruso a literatura". Encyclopædia Britannica. Naala idi 11 Abril 2008. Dostoyevsky, nga isu ket nabigbigan a kas maysa kadagiti kalatakan a sikolohista iti literatura a lubong, ket nagsuksukimat a mangipakita ti panakaitutop ti Kristianidad kadagiti kaunegan a kinapudo ti panagpanpanunot.
  2. ^ Kjetsaa 1989, p. 7.
  3. ^ a b Kjetsaa 1989, pp. 9–35.
  4. ^ a b Frank 1979, pp. 6–22.
  5. ^ Lantz 2004, p. 3.
  6. ^ Frank 1988, pp. 34–64.

Dagiti akinruar a silpo urnosen

  Dagiti midia a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikimedia Commons
  Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikiquote (iti Ingles)
  Dagiti obra a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikisource (iti Ingles)