Wikipedia

Liberia: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnosBarbaro nga urnos →
Content deleted Content added
VisualWikitext
m r2.7.1) (Robot: Agnaynayon hsb:Liberija
nagnayon
Linia 1:
{{Infobox pagilian
{{Infobox_Pagilian|
|native_nameconventional_long_name = RepublicRepublika ofiti Liberia
|common_name = Liberia
|image_flag = Flag of Liberia.svg
|image_coat = Coat_of_arms_of_LiberiaCoat of arms of Liberia.pngsvg
|symbol_type = Eskudo
|image_map = LocationLiberia.png
|image_map = Location Liberia AU Africa.svg
|national_motto = The love of liberty brought us here
|map_caption = Lokasion ti Liberia iti uneg ti [[Kappon ti Aprika]]
|national_anthem = [[All Hail, Liberia, Hail!]]
|national_motto = Ti panagayatmi iti waya ket isu ti nagisangpet kaniami ditoy
|official_languages = [[English language|English]]
|national_anthem = <center>[[File:Liberia National Anthem.ogg]]</center> <br>"[[Kumablaaw amin, Liberia, Kablaaw!]]"
|capital = [[Monrovia]]
|official_languages = [[Pagsasao nga Ingglés|Inggles]]
|latd=6 |latm=19 |latNS=N |longd=10 |longm=48 |longEW=W |
|ethnic_groups = Kpelle 20.3%<br>Bassa 13.4%<br>Grebo 10%<br>Gio 8%<br>Mano 7.9%<br>Kru 6%<br>Lorma 5.1%<br>Kissi 4.8%<br>Gola 4.4%<br>dadduma pay 20.1%
|largest_city = [[Monrovia]]
|ethnic_groups_year = 2008
|government_type = [[Republic]]
|demonym = Liberiano, Taga-Liberia
|leader_title1 = [[President of Liberia|President]]
|capital = [[Monrovia]]
|leader_title2 = [[Vice-President of Liberia|Vice-President]]
|latd = 6 |latm=19 |latNS=N |longd=10 |longm=48 |longEW=W
|leader_name1 = [[Ellen Johnson-Sirleaf]]
|largest_city = Monrovia
|leader_name2 = [[Joseph Boakai]]
|government_type = [[Unitario nga estado|Unitario]] a [[Presidential a sistema|presidential]] a [[batay-linteg a republika]]
|area_rank = 103rd
|leader_title1 = [[Presidente iti Liberia|Presidente]]
|area_magnitude = 1 E11
|leader_title2 = [[Bise Presidente iti Liberia|Bise Presidente]]
|area = 111,369
|leader_name1 = {{nowrap|[[Ellen Johnson Sirleaf]]}}
|areami²= 43,000 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
|leader_name2 = [[Joseph Boakai]]
|percent_water = 13.514%
|leader_title3 = [[HKamara dagiti Pannakabagi iti Liberia|Tagabitla iti Kamara]]
|population_estimate = 3,283,000
|leader_name3 = [[Alex J. Tyler]]
|population_estimate_year = July 2005
|leader_title4 = [[Pangulo iti Hustisia iti Liberia|Pangulo iti Hustisia]]
|population_estimate_rank = 132nd
|leader_name4 = [[Johnnie Lewis]]
|population_census = <!-- census data n/a, more searching needs to be done -->
|legislature = [[Lehislatura iti Liberia]]
|population_census_year =
|upper_house = [[Senado iti Liberia|Senado]]
|population_density = 29
|lower_house = [[Kamara dagiti Pannakabagi iti Liberia|Kamara dagiti Pannakabagi]]
|population_densitymi² =75 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
|area_rank = Maika-103
|population_density_rank = 174th
|area_magnitude = 1 E11
|GDP_PPP_year = 2005
|area_km2 = 111,369
|GDP_PPP = $2.903 billion
|area_sq_mi = 43,000 <!-- Saan nga ikkaten [[WP:MOSNUM]] -->
|GDP_PPP_rank = <small>not ranked</small>
|percent_water = 13.514
|GDP_PPP_per_capita = $900
|population_estimate = 3,786,764<ref name=CIA>{{cite web | url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/li.html | title=Liberia | work=The World Factbook | publisher=Central Intelligence Agency | year=2011 | accessdate= Hulio 20, 2011}}</ref>
|GDP_PPP_per_capita_rank = <small>not ranked</small>
|population_estimate_year = 2011
|sovereignty_type = [[History of Liberia|Formation]]
|population_estimate_rank =
|sovereignty_note = By [[African-American]] settlers
|population_census = 3,476,608
|established_event1 = [[American Colonization Society|ACS]] colonies consolidation
|population_census_year = 2008
|established_event2 = [[Independence]]
|population_census_rank = Maika-130
|established_date1 = [[1821]] - [[1842]]
|population_density_km2 = 35.5
|established_date2 = [[26 July]] [[1847]]
|population_density_sq_mi = 92.0 <!-- Saan nga ikkaten [[WP:MOSNUM]] -->
|HDI_year = 2003
|population_density_rank = Maika-180
|HDI = NA
|GDP_PPP_year = 2011
|HDI_rank = NA
|GDP_PPP = $1.769 bilion<ref name=IMF_GDP>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=52&pr.y=15&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=668&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Liberia|publisher=Internasional a Pundo ti Panguartaan|accessdate=2012-04-19}}</ref>
|HDI_category = <font color=gray>unranked</font>
|GDP_PPP_rank =
|currency = [[Liberian dollar]]<ref>([[United States dollar]] also in common use)</small></ref>
|GDP_PPP_per_capita = $456<ref name=IMF_GDP/>
|currency_code = LRD
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|country_code = lr
|GDP_nominal_year = 2011
|time_zone = [[Greenwich Mean Time|GMT]]
|GDP_nominal = $1.154 billion<ref name=IMF_GDP/>
|utc_offset = <!-- intentionally blank -->
|GDP_nominal_rank =
|time_zone_DST = ''not observed
|GDP_nominal_per_capita = $297<ref name=IMF_GDP/>
|utc_offset_DST = <!-- intentionally blank -->
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|cctld = [[.lr]]
|sovereignty_note =
|calling_code = 231
|established_event1 = Binagon babaen ti [[Gimong ti Amerikano a Kolonisasion]]
|footnotes= 1.) [[United States dollar]] also in common usage
|established_event2 = [[Panagirangarang iti Panagwaywayas ti Liberia|Panagwayawayas]]
|established_event3 = [[Batay-linteg iti Liberia|Agdama a batay-linteg]]
|established_date1 = 1822
|established_date2 = 26 Hulio 1847
|established_date3 = 6 Enero 1986
|HDI_year = 2011
|HDI = {{nowrap|{{increase}} 0.329}}
|HDI_rank = 182nd
|HDI_category = <span style="color:red;">nababa</span>
|currency = [[Doliar ti Liberia]]<sup>1</sup>
|currency_code = LRD
|country_code = lr
|time_zone = [[Greenwich Mean Time|GMT]]
|utc_offset =
|time_zone_DST = ''saan a mapalpaliiw''
|utc_offset_DST =
|drives_on = kanawan
|cctld = [[.lr]]
|calling_code = 231
|footnotes = <sup>1</sup> Mabalin pay nga usaren ti [[Doliar ti Estado sUnidos]].
}}
Ti '''Liberia''' {{IPAc-en|audio=En-us-Liberia.ogg|l|aɪ|ˈ|b|ɪər|i|ə}}, opisial a ti '''Republika iti Liberia''', ket maysa pagilian idiay [[Laud nga Aprika]]. Nabeddengan daytoy babaen ti [[Sierra Leone]] iti laud, ti [[Guinea]] iti amianan ken ti [[Côte d'Ivoire]] iti daya. Ti aplaya ti Liberia ket kaaduan a buklen dagiti kabakiran ti [[mangle]] bayat dagitibassit ti populasionna iti uneg ket buklen dagiti kabakiran a mapan kadagiti banak iti namaga a karuotan. Daytoy a pagilian ket agtagikua ti 40% iti nabati a [[Ngato a Guinea a kabakiran]]. Ti Liberia ket adda iti napudot nga ekuatorial a klima, nga adda ti katudtuduan iti bulan ti Mayo aginggana ti Oktubre a panawen ti tudo ken narusanger nga angin ti [[harmattan]] kadagiti nabati a paset iti tawen. Ti Liberia ket sakupenna ti kalawa a {{convert|111369|km2|sqmi|abbr=on}} ken pagtaengan dagiti 3.7 a riwriw a tattao. Ti [[Pagsasao nga Ingglés|Ingglés]] ket isu ti opisial a pagsasao, bayat dagiti sumurok a 30 a patneng a pagsasao ket maisasao iti uneg ti pagilian.
{{stub}}
 
A mairaman ti [[Etiopia]],ti Liberia ket maysa kadagiti dua a moderno a pagilian iti [[Sub-Sahara nga Aprika]] nga awan ti ramut iti Europeano a kolonisasion iti Aprika. Mangrugi idi 1820, daytoy a rehion ket tinaengan babaen dagiti nawayaan nga [[Amerikano a tagabu|Amerikano a tagabu]] a tinulungan iti [[Gimong ti Amerikano a Kolonisasion]], ti maysa a pribado nga organisasion a namatmati a dagiti tagabu idi ket adda iti kasayaatan a panawayawayas ken ekualidad idiay Aprika. Dagiti nawayaan a tagabu manipud kadagiti barko ket naipatulodda pay idiay ken saanda a naipasubli idiay nagappuanda a pagilian. Idi 1847, dagiti a nagkolonia ket nagbangon iti Republika iti Liberia, a nagbangon ti maysa a gobierno a naibatay iti [[Estados Unidos]] ken ninaganan ti kapitolio a siudad iti [[Monrovia]] para kenni [[James Monroe]], ti maikalima a [[presidente iti Estado Unidos]] ken maysa a kangrunaan a nagsuporta ti kolonisasion. Dagitoy a nagkolonia, naamamoan a dagiti [[Ameriko-Liberiano]], ket nangidaulo dagiti politiko ken ekonomia a paset iti daytoy a pagilian.
 
Daytoy a pagilian ket nangirugi ti panagmoderno idi panawen ti 1940 iti sumaganad a panagpuonan iti Estados Unidos idi agdama ti [[Maikadua a Sanglubongan a Gubat]] ken ti ekonomia a panagwaywayas babaen ni Presidente [[William Tubman]]. Ti Liberia ket nagipatakder a kameng iti [[Nagkaykaysa a Pagpagilian]] ken ti [[Organisasion iti Aprikano a Panagkaykaysa]]. Ti maysa a milisia a [[kudeta]] ket nagibatuag ti Amerko-Liberiano a nangipangulo idi 1980, nga isu daytoy ti panagrugi ti politiko ken ekonomiko a panagalla-alla ken dagiti simmaruno a dua a [[Sibil a Gubat ti Liberia|sibil a gubat]] a nagibati kadagiti agarup a 250,000 a natnatay a tattao ken nagdadael ti [[Ekonomia iti Liberia|ekonomia]] iti daytoy a pagilian. Ti kappia a tulag idi 2003 ket nagiturong daytoy ti demokratiko a panagbutos idi 2005. Tatta nga aldaw, ti Liberia ket agungungar manipud kadagiti agtaltalinaed a nagbanagan iti sibil a gubat ken dagiti minaig a panag-ablo ti ekonomia, nga adda ti agarup a 85% iti populasion ket agbibiag iti baba ti [[internasional a linia ti kapanglaw]].
 
== Pinagibasaran==
{{reflist}}
 
[[Category:Pagilian]]
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/wiki/Liberia"