Bulan: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
nagnayon
m panangiletra
Linia 56:
| adjectives = [[wiktionary:lunar|lunar]], [[wiktionary:selenic|seleniko]]
}}
Ti '''Bulan''' isisu ti [[masna a satelite]] iti [[Daga (planeta})|Daga]],<ref group="nb">
 
Adda dagiti adu ken sabsabali a [[sideg ti Daga nga asteroid]] a mairaman ti[[3753 Cruithne]] a dagitoy ket [[kumaduaan nga agpalpalikmut]] iti Daga: dagiti pagliklikmutanda ket agpakabaelda nga umasideg iti Daga kadagiti paset ti panawen ngem agbalbaliw da met laeng kadagiti napalabas a panawen (Morais et al, 2002). DagittoyDagitoy ket [[quasi a satelite]] - dagitoy ket saan a bulbulan gapu ta saanda a palpalikmuten ti Daga. Par aiti adu pay a pakaammo, kitaen ti [[Dagiti sabali a bulan iti Daga]].</ref><ref name="Morais2002">
 
{{Cite journal | last = Morais | first = M.H.M.
Linia 69:
| doi = 10.1006/icar.2002.6937}}
 
</ref> ken ti [[Listaan dagiti masna a satelite|maikalima a kadakkelan]] a satelite iti [[Sistema a Solar]]. Isu ti kadakkelan a masna a satelite iti maysa a planeta iti Sistema a Solar relative iti kaddaakel iti bukodna a [[nagruna (astronomia)|nangruna]], nga adda ti pagkapat ti diametro iti Daga ken {{frac|1|81}} ti bukodna a [[masa]].<ref group="nb">Ti [[Charon (bulan)|Charon]] ket maibagay a dakdakkel no ipada iti [[Pluto]], ngen ti PlutoketPluto ket nabaliwan ti panakaidasinapanakaidasigna a kas maysa nga [[ansisit a planeta]]</ref> Ti Bulan ket isu ti maikadua a kapusekan a satelite kalpasan ti [[lunar mare|maria]] a maysa kadagiti karanigan a taga-ugma nga nagukisan ti naingatoan adagdaga ken narimbaw [[impakto ng abot]]. Isu daytoy ti karaniagan a banag iti langit kalpasan ti [[Init]], uray no ti rabawna ket agpaysao pay a nasipnget, a kapadpada ti karaniag ti uging. Ti kinarimbawna iti langit ket ti kinakadawyanna a siklo dagiti [[lunar a paset|paset]] , manipud idi taga-ugma a panawen, ket nakaaramid ti Bulan a kas myasa a naipangpangruna a kultural nga impluensia iti [[Bulan#Nagan ken etimolohia|pagsasao]], dagiti [[Lunar a kalendario|kalendario]], [[Bulan iti piksion|arte]] ken [[Lunar kinadios|mitolohia]]. Ti grabidad a panagimpluensia ti Bulan ket agpataud dagiti [[ugot ti taaw]] ken ti [[ugot a panagpardas|panagpaatiddog ti minuto]] iti aldaw. Ti agdama a panagliklikmut kaadayo ti Bulan, nga agarup a mamin sangpulo ket tallo ti diametro iti Daga, ket gapuanan daytoy ti panagparangna a kasla kadakdakkelna idiay langit ti Init, a mangpalubos daytoy nga apag-isu a kallobanna ti Init dagiti dagup a [[solar a salip]].
 
Ti Bulan ket isu laeng ti [[Astronomikal a banag|nailangtana bagi]] malaksid ti Daga a ti [[Panagsanglad ti Bulan|tao ket simmanglad]]. Nupay ti [[Luna programme]] ti [[Kappon ti Sobiet]] ket isu ti immuna a nakaabot ti Bulan iti maysa a saan a namaneho a [[pagluganan ti limbang]] idi 1959, ti [[Apollo a programa]] ti Estados Unidos ket nakaganab ti isisu a namaneho ti tao a mision iti agdama nga aldaw, a nagrugi ti immuna a namaneho ti tao a lunar a panagliklikmut a mision babaen ti [[Apollo 8]] idi 1968, ken innem a panagsanglad iti Bulan ti nagbaetan ti 1969 ken 1972, a ti immuna ket ti [[Apollo 11]]. Dagitoy a mision ket nagisubli kadagiotisumurokkadagioti sumurok a 380&nbsp;kg kadagiti [[Bato ti Bulan|lunar a bato]], a dagitoy ket inusar ti panagrang-ay ti heolohika a panagawat iti nagtaudan ti Bulan, ti pormasion iti [[kaunegan a patakder iti Bulan|uneg ti bulkodna a patakder]], ken [[heolohia iti Bulan|iti napalabas a pakasaritaanna]]. Naipagarup a daytoy ket naporma idi 4.5&nbsp;bilion a tawtawen. Ti maysa a panakaporma a teoria ket ti [[higante nga impakto a hipotesis|higante nga impakto]] a napasamak a nairaman ti Daga. Ti impakto a teoria ket naidudua idi 2012, kalpasan ti panagusig manen dagiti Apollo nga alagad.
 
Kalpasan ti [[Apollo 17]] a mision idi 1972, ti Bulan ket binisbisita laengen babaen dagiti saan a namaneho ti tao a pagluganan ti limbang, ti nailatakan babaen ti kinaudi a [[Sobiet]] a [[Lunokhod]] [[Rover (panagsukisok ti limbang)|rover]]. Manipud idi 2004, ti Hapon, Tsina, India, ti Estados Unidos, ken ti [[Europeano nga Ahensi ati Limbang]] ket nagpatulod dagitoy dagiti lunar nga agpalpalikmut. Dagitoy a pagluganan ti limbang ket nakaparawad ti panagpasingked ti panakaduktal iti [[lunar a danum|lunar a danum a yelo]] idiay agnanayon a nalinongan nga abot dagiti ungto ken bedbed iti lunar a [[regolito]]. Adda dagiti sumakbay a naplano a mision a mapan iti Bulan, a mairamn ti maysa a gobierno ken binusbusan a pribado. Ti Bulan ket agtultuloy nga adda babaen ti [[Tulag ti Pangaruar a Limbnag ]], a nawaya sukisoken para iti amin a pagilian para kadagiti nakappi a pangngep.
Linia 100:
| title = Ti Barnhart nga Ababa a Diksionario iti Etimolohia
| publisher = Harper Collins
| location = Estado sUnidosUnidos
| year = 1995
| page = 487