Biolohia: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

[[File:Biology organism collage.png|thumb|300px|Ti BiologyBiolohia ket agibingbinglay ti panagadal kadagiti adu ken nadumadumad a kita dagiit sibibiag nga [[organismo]]. Agpakanawan manipud ti kanigid a ngato: ''[[Salmonella typhimurium]]'', ''[[Phascolarctos cinereus]]'', ''[[Athyrium filix-femina]]'', ''[[Amanita muscaria]]'', ''[[Agalychnis callidryas]]'', ken ''[[Brachypelma smithi]]'']]

Iti agdama, ti taksonomia ken panakaidasig ket nagbalin a nagtengngaan ti isip iti masna apakasaritaana pakasaritaan. Ni [[Carolus Linnaeus]] ket nagipablaak ti maysa a kangrunaa a [[taksonomia]] parpara aitiiti masna a lubong idi 1735 (dagiti nadumaduma akitaa kita ket naususaren manipud idin), ken ti 1750 a panagiyammo ti [[Binomio a nomenklatura|sientifiko a nagnagan]] para kadagiti amin a sebbanganna.<ref>Mayr, ''Ti Panagrang-ay iti Biolohiko a Kapanunutan'', kapitulio 4</ref> Ni [[Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon]], ket trinatona dagiti sebbangan a kas dagiti parbo a kategoria ken dagiti sibibiag a porma a kas nalukneng—nga agpalpaltiing pay a ti posibilidad iti [[kadawyan anagtaudan]]. Urayno isu ket sinuppiatna ti ebolusion, ni Buffon ket maysa a nagruna a piguro iti [[pakasaritaan iti ebolusionario a kapanunutan]]; ti obrana ket nakaimpluensia kadagiti ebolusionario a teoria kenni [[Lamarck]] ken [[Charles Darwin|Darwin]].<ref>Mayr, ''Ti Panagrang-ay ti Biolohiko a Kapanunutan'', kapitulio 7</ref>

Dagiti naganetget a panagpanpanunut ti ebolusionario ket nagtaud kadagiti obra ni [[Jean-Baptiste Lamarck]]. Nupay kasta, ti Britaniko a naturalista ani [[Charles Darwin]], a nagtipon ti bioheograpiko nga argian iti Humboldt, ti unipormista a heolohia ni Lyell, dagiti sinursurat ni [[Thomas Malthus]] ti panagrang-ay ti populasion, ken ti bukodna a kalaing iti morpolohiko, a nagpartuat ti bnaballigi a teoria ti ebolusion a naibatay iti [[masna apanagpili]]; kapadpada a panagrason ken ebidensia a nagiturong kenni [[Alfred Russel Wallace]] ti nawaya apanakaabotna ti isu met laeng a nagpatinggaan.<ref>Mayr, ''Ti Panagrang-ay ti Biolohiko a Kapanunutan'', kapitulio 10: "Ti ebidensia ni Darwin para iti ebolusion ken sapasap a nagtaudan"; ken kapitulio 11: "Ti gapuanan iti ebolusion: masna apaagpili"; Larson, ''Ebolusion'', kapitulior 3</ref>

Ti panakaduktalan iti maipapan ti bagi a representasion iti panagtawid ket dimteng kadagiti ebolusionario a pamunganayan ken [[henetiko ti populasion]]. Idi 1940s ken nasap a 1950, dagiti eksperimento ket nagitudo ti [[DNA]] a aks komponente dagiti [[kromosoma]] a angtengngel kadagiti henes. Ti panakitengngaan dagit isip dagiti baro a modelo nga organismo a kas dagiti [[birus]] ken [[bakteria]], ken dagiti pay panakaduktalan iti doble a helikoidal a patakder iti DNA idi 1953, ket nagmarka ti panagdaliasat iti panawen iti [[molekular a henetiko]]. Manipud idi 1950 aginggana iti agdama a panawen, ti biolohia ket nawatwaten a naipadakkel iti melekular a pagturayan. Ti [[henetiko a kodigo]] was cracked bynarengngat ni [[Har Gobind Khorana]], [[Robert W. Holley]] ken ni [[Marshall Warren Nirenberg]] kalpasan ti DNA ket naawatan nga aglaon kadagiti [[kodones]]. Kanungpalanna, ti [[Gandat a Henoma ti Tao]] ket nairugi idi 1990 nga adda ti namnama iti panagmapa ti sapasap a [[henoma]] ti tao. Daytoy a gandat ket nalpas idi 2003,<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2940601.stm | title=BBC NEWS &#124; Siensia/Masna&#124; Ti henoma ti tao ket kanungpalan a nakompleto | accessdate=2006-07-22 | date=2003-04-14 | work=BBC News | first=Ivan | last=Noble}}</ref> nga adda pay dagiti adu a panagusig nga agdama a maipabpablaak. Ti Gandat a Henoma ti Tao ket isu ti immuna nga addang iti sangalubongan aganetget nga itipon dagiti naumnonga pannakaammo iti biolohia iti nairebbengan, a molekular a panakaipalpalawag iti bagitibagi ti tao ken dagiti bagi ti organismo.