Biolohia: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Lam-ang (tungtungan | aramid) No edit summary |
Lam-ang (tungtungan | aramid) m panangiletra |
||
Linia 1:
[[File:Biology organism collage.png|thumb|300px|Ti
{{siensia}}
Linia 25:
Dagiti panagrang-ay ti [[mikroskopia]] ket adda daytoy ti natukok nga impakto iti biolohiko a panagpampanunot. Idi nasapa amaika-19 a siglo, adu dagiti biologo a nagitudo ti sentro a panakaipangpangruna iti [[selula (biolohia)|selula]]. Idi 1838 ken 1839, ni [[Matthias Jakob Schleiden|Schleiden]] ken [[Theodor Schwann|Schwann]] ket nangrugida a nagiragpat ti kapanunotan a ti (1) ti kangrunaan a paset dagiti organismo\ ket ti sellula ken (2) dagiti agmaymaysa a selula ket addaanda kadagiti pakaidumaan iti [[biag]], urayno suppiatenda ti kapanunutan a dagiti (3) amin a selula ket nagtaud manipud ti panagbingbingay dagiti sabsabali a selula. Agyamantayo kadagiti obra ni [[Robert Remak]] ken [[Rudolf Virchow]], nupay kasta, babaen ti 1860s kaaduan kadagiti biologo ket immawatda kadagiti tallo a doktrina iti naamamamoanton a kas ti [[selula a teoria]].<ref>Sapp, ''Henesis'', kapitulo 7; Coleman, ''Ti biolohia iti Sangapulo ket siam a Siglo'', kapitulio 2</ref>
Iti agdama, ti taksonomia ken panakaidasig ket nagbalin a nagtengngaan ti isip iti masna
Dagiti naganetget a panagpanpanunut ti ebolusionario ket nagtaud kadagiti obra ni [[Jean-Baptiste Lamarck]]. Nupay kasta, ti Britaniko a naturalista ani [[Charles Darwin]], a nagtipon ti bioheograpiko nga argian iti Humboldt, ti unipormista a heolohia ni Lyell, dagiti sinursurat ni [[Thomas Malthus]] ti panagrang-ay ti populasion, ken ti bukodna a kalaing iti morpolohiko, a nagpartuat ti bnaballigi a teoria ti ebolusion a naibatay iti [[masna apanagpili]]; kapadpada a panagrason ken ebidensia a nagiturong kenni [[Alfred Russel Wallace]] ti nawaya apanakaabotna ti isu met laeng a nagpatinggaan.<ref>Mayr, ''Ti Panagrang-ay ti Biolohiko a Kapanunutan'', kapitulio 10: "Ti ebidensia ni Darwin para iti ebolusion ken sapasap a nagtaudan"; ken kapitulio 11: "Ti gapuanan iti ebolusion: masna apaagpili"; Larson, ''Ebolusion'', kapitulior 3</ref>
Ti panakaduktalan iti maipapan ti bagi a representasion iti panagtawid ket dimteng kadagiti ebolusionario a pamunganayan ken [[henetiko ti populasion]]. Idi 1940s ken nasap a 1950, dagiti eksperimento ket nagitudo ti [[DNA]] a aks komponente dagiti [[kromosoma]] a angtengngel kadagiti henes. Ti panakitengngaan dagit isip dagiti baro a modelo nga organismo a kas dagiti [[birus]] ken [[bakteria]], ken dagiti pay panakaduktalan iti doble a helikoidal a patakder iti DNA idi 1953, ket nagmarka ti panagdaliasat iti panawen iti [[molekular a henetiko]]. Manipud idi 1950 aginggana iti agdama a panawen, ti biolohia ket nawatwaten a naipadakkel iti melekular a pagturayan. Ti [[henetiko a kodigo]] was cracked bynarengngat ni [[Har Gobind Khorana]], [[Robert W. Holley]] ken ni [[Marshall Warren Nirenberg]] kalpasan ti DNA ket naawatan nga aglaon kadagiti [[kodones]]. Kanungpalanna, ti [[Gandat a Henoma ti Tao]] ket nairugi idi 1990 nga adda ti namnama iti panagmapa ti sapasap a [[henoma]] ti tao. Daytoy a gandat ket nalpas idi 2003,<ref>{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2940601.stm | title=BBC NEWS | Siensia/Masna| Ti henoma ti tao ket kanungpalan a nakompleto | accessdate=2006-07-22 | date=2003-04-14 | work=BBC News | first=Ivan | last=Noble}}</ref> nga adda pay dagiti adu a panagusig nga agdama a maipabpablaak. Ti Gandat a Henoma ti Tao ket isu ti immuna nga addang iti sangalubongan aganetget nga itipon dagiti naumnonga pannakaammo iti biolohia iti nairebbengan, a molekular a panakaipalpalawag iti
== Pinagibasaran ==
|