|
* Panakaikkat iti [[Maikatlo a Reich]]
* Panakaaramid iti [[Dagiti Nagkaykaysa a Pagilian]]<br />
* Panaglumtaw iti [[Estados Unidos]] ken ti [[Kappon ti Sobiet]] a kas [[superpower|nalatak a bilegsbileg]]<br />
* Karugian iti [[Nalamiis a Gubat]]. ([[Maikadua a Sangalubongan a Gubat#Kalpasan a napasamak|ken adu pay...]])
|combatant1 = [[Dagiti agkakadua iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|'''Dagiti Agkakadua''']]<br />
{{flag|SovietKappon Unionti Sobiet|1923}} <small>(1941–45)</small><br />
{{flag|Estados Unidos|1912}} <small>(1941–45)</small><br />
{{flag|Imperio iti Britania}}<br />
{{flag|Republic of China (1912-1949)|name=China}} <small>(iti gubat 1937–45)</small><br />
{{flag|Pransia}}{{#tag:ref|Kalpasan ti panagtinnag iti [[Maikatlo a Republika iti Pransia]] idi 1940, ti ''[[de facto]]'' a gobierno ket ti [[Turay ti Vichy]]. Nagibalin kadagiti mayat dagiti pagtayyekan nga annuroten aginggana idi Nobiembre 1942 a nagbatbati a pormal nga agmangngamangnga. Ti [[Nawaya a Puersa a FranciaPransia]], nga agnaed idiay Londres, ket naibigbigan dagiti Agkakadua a kas ti [[Naurnongan a Gobierno iti Republika a Pransia|opisial a gobierno]] idi Septiembre 1944.|group=nb}}<br />
{{flag|PolandPolonia}}<br />
{{flag|Canada|1921}}<br />
{{flag|Australia}}<br />
{{flag|NewBaro Zealanda Selanda}}<br />
{{flag|Kappon iti Abagatan nga Áprika|}}<br />
{{flag|Demokrata Pederal a Yugoslavia}} <small>(1941–45)</small><br />
{{flag|Pagarian iti Gresia}} <small>(1940–45)</small><br />
{{flag|NorwayNorwéga}} <small>(1940–45)</small><br />
{{flag|Olánda}} <small>(1940–45)</small><br />
{{flag|Pinlandia}} <small>(1939-1941)</small><br />
<small>[[Dagiti agkakadua iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|...''ken dagiti dadduma pay'']]</small>
|combatant2 = [[Dagiti Pagtayyekan a Kabilegan|'''Pagtayyekan''']]<br />
{{flagcountry|NaziNasi nga Alemania}}<br />
{{flagcountry|Imperio iti Hapon}} <small>(iti gubat 1937–45)</small><br />
{{flagcountry|Pagarian iti Italia}} <small>(1940–43)</small><br />
{{flagcountry|Pagarian iti HungaryHungaria}} <small>(1941–45)</small><br />
{{flagcountry|Pagarian iti Romania}} <small>(1941–44)</small><br />
{{flagcountry|Pagarian iti Bulgaria}} <small>(1941–44)</small><br />
{{flag|ThailandTailandia}} <small>(1942–45)</small><br />
-----------
Dagiti pay makigubgubat<br />
{{flag|FinlandPinlandia}} <small>(1941–44)</small><br />
{{flagcountry|Pagarian iti Iraq}} <small>(1941)</small><br />
{{flag|SovietKappon Unionti Sobiet|1923}} <small>(1939–41)</small>{{#tag:ref|23 Agosto 1939, ti USSR ken Alemania nagpirma da iti saan a managriribok a tulag, sectreto a biningbingay to Daya a Europa iti globa nga inpluensia. Ti panagisardeng ti gubat ti USSR iti Hapon idi 16 Septiembre 1939; rinaut ti Polandia idi 17 Septiembre 1939; rinaut ti Pinlandia idi 30 Septiembre 1939; pinilit nga innayon dagiti estado ti Baltiko idi Hunio 1940; innala ti dumaya a Romania idi 4 Hulio 1940. idi 22 Hunio 1941, ti USSR ket rinauot babaen ti Pagtayyekan ti Europa; ti USSR ket timmipon kadagit pagilian a makilablaban kadagiti pagtayyekan.|group=nb}}<br />
-----------
Dagiti tirtiris nga estado<br />
{{flag|Manchukuo}}<br />
{{flagcountry|IndependentNawaya Statenga ofEstado Croatiaiti Kroasia}} <small>(1941–45)</small><br />
{{flagcountry|SlovakESlobakia Republica Republika (1939–1945)}}<br />
<small>[[Dagiti Pagtayyekan a Kabilegan|...''ken dadduma pay'']]</small>
|commander1 = [[Dagiti Agkakadua a daulo iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|'''Dagiti Agkakadua a Daulo''']]<br />
{{flagicon|Nagkaykaysa a Pagarian}} [[Winston Churchill]]<br />
{{flagicon|SovietKappon Unionti Sobiet|1923}} [[Joseph Stalin]]<br />
{{flagicon|UnitedEstados StatesUnidos|1912}} [[Franklin D. Roosevelt]]<br />
<small>[[Dagiti Agkakadua a daulo iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|...''ken dadduma pay'']]</small>
|commander2 = [[Dagiti daulo ti pagtayyekan iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|'''Dagiti daulo ti pagtayyekan''']]<br />
{{flagicon|NaziNasi Germanynga Alemania}} [[Adolf Hitler]]<br />
{{flagicon|Imperio iti Hapon}} [[Hirohito]]<br />
{{flagicon|Pagarian iti Italia}} [[Benito Mussolini]] {{Executed}}<br />
}}
Ti '''Maikadua a Sangalubongan a Gubat''' ({{lang-en|World War II}}), ket maysa a sangalubonagan a nagsuppiatansuppiatan a nangrugi idi 1939 ken nalpas idi 1945. Kaaduan a nairaman dagiti [[Dagiti makiraman iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|adu a pagilian ti lubong]], a nairaman dagiti [[Nalatak a Kabilegan]], ken nakaaramid ti dua a nagsuppiat nga agkakadua a milisia: ti [[Dagiti Agkakadua a iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|Agkakadua]] ken ti [[Kabilegan a Pagtayyekan|Pagtayyekan]]. Daytoy ti kaaduan a naisapasap a gubat ti pakasaritaan, nga adda dagiti agarup a 100 a riwriw a tattao a nagserbi kadagiti unidad ti [[milisia]]. Iti kasasaad a "[[dagup a gubat]]", dagiti kangrunaan a nakibinglay ket nagikabilda kadagiti amin nga ekonomia, industria, ken sientipiko nga abilidad para iti panagserbi gubat a ganetget, a nagborra ti panakailasin a nagbaetan dagiti paisano ken milisia a rekursos. Namarkaan baaben kadagiti naimudinganMarked a paspasamak a panakairaman kadagiti bunton panakapatay kadagiti paisano, a mairaman ti [[Ti Holocausto|Holocausto]] ken ti [[Atomiko a panagbomba iti Hiroshima ken Nagasaki|isisu a panagusar ti nuklear nga armas iti panakigubat]], a nagbanagan ti [[Dagiti nadangran ti Sangalubongan a Gubat II|50 riwriw aginggana ti sumurok a 70 riwriw a natnatay]]. Dagitoy a natnatay ket makaaramid iti daytoy a gubat ti [[Listaan dagiti gubat ken didigra babaen ti bilang dagiti natay|kaaduan ti natay]] iti [[Pakasaritaan iti lubong|pakasaritaan ti nagtagitaoan]].<ref>{{Cite book|title=Ti Kompleto a Nailadawan a Pakasaritaan iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat: Ti Atoritario apanakaidatag iti Kadaksana Suppiat iti Pakasaritaan ti Nagtagitaoan nga adda ti Panagusig dagiti Naikeddengan a Panagsarak ken Naisangayan a Nagsuppiatan|first=Donald |last=Sommerville|publisher=Lorenz Books|year=2008|page=5|isbn=0-7548-1898-5}}</ref>
Urayno ti [[Hapon]] ket [[Maikadua a Gubat ti Sino-Hapon|nakigubgubat idin]] iti [[Republika iti Tsina (1912-1949)|Tsina]] idi 1937,<ref>{{Cite book|first1=David P|last1=Barrett|last2= Shyu|title= Ti Tsina iti kontra Hapon a Gubat, 1937–1945: politiko, kultura ken kagimongan. Tomo 1 kadagiti Panagadal iti moderno a Pakasaritaan ti Tsina|publisher=Peter Lang |location=New York|year= 2001 |isbn= 0-8204-4556-8 |page= 6|first2=Lawrence N|unused_data=first2-Lawrence N}}</ref> ti gubat ket sapasap a naibagbaga a daytoy ket nagrugi idi 1 Septiembre 1939, iti [[panagraut iti Polonia|panagraut]] iti [[Polonia]] babaen ti [[Nasi nga Alemania|Alemania]], ken dagiti simmarunoa panagdeklarasion iti gubat iti Alemania babaen ti [[Maikatlo a Republika ti Pransia|Pranses]] ken kaaduan kadagiti pagilian iti [[Imperio a Britaniko]] ken [[Mankomunidad a Pagpagilian|Mankomunidad]]. Ti Alemania ket kayatna nga agpatakder ti maysa a dakkel nga imperio idiay [[Europa]]. Manipud ti naladaw a 1939 aginggan ti nasapa a 1941, kadagiti serie iti kampania ken dagiti [[Pinagkatlo a Tulag|tulag]], ti Alemania ket nagparakma wenno pinarmekna ti iti kaaduana kontinente ti Europa; iti tengnga ti [[Aleman–Sobiet a Pagbeddengan ken Komersio a Tulagan|Nasi-Sobiet a tulagan]], ti agmangngamangnga bassit a Sobiet ket napno wenno bassit a naiparukma, nasakopan ken nagilpo ti teritorio dagiti innem a Europeano a kaarubana, ti [[Sobiet panagraut iti Polonia|mairaman ti Polonia]]. Ti Britani aken ti mankomunidad ket nabatbati nga is-isu laeng ti kangrunaan a puersa a nagtultuloy a nakilablaban a sumipiat ti Aksis, a dagiti gubat ket nararamid idiay [[Kampania ti Lumaud a Disierto|Amianan nga Aprika]] ken ti pay nabayagen a [[Gubat ti Atlantiko]]. Idi Hunio 1941, ti Aksis a Europa ket nagirugi ti panagraut iti Kappon ti Sobiet, a nakaited daytoy ti panagrugi ti [[Dumaya a Sanguanan (Sangalubongan a Gubat II)|kadakkelan a teatro ti daga iti pakasaritaan ti gubat]], a nakabedbed daytoy kadagiti kangrunaan a paset dagiti Aksis a puersa ti milisia. Idi Disiembre 1941, ti [[Imperio iti Hapon|Hapon]], a maipanggepanna ti mangituray iti [[Asia]], ket timmipon iti Aksis, ti [[Panagdaruros iti Pearl Harbor|panagdaruros iti Estados Unidos]] ken dagiti [[Panagrauti ti Hapon iti Malaya|tagikua ti Europa]] idiay [[Taaw Pasipiko]], ken napardas a nangparukma ti kaaduan iti Lumaud a Pasipiko.
== Kronolohia ==
{{Kitaen pay ti|Pagurasan a linia iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat}}
Ti panagrugi iti gubat ket sapasap a naamammoan nga idi 1 Septiembre 1939, iti panagrugi ti [Panagraut iti Polonia|Aleman a panagraut iti Polonia]]; ti BritaniBritania akenken Pransia ket nagideklara ti gubat iti Alemani a kalpasan daytoy ti dua nga aldaw. Dagiti sabsabali a petsa para iti panagrugi iti gubat ketmairaman ti panagrugi iti [[Maikadua a Gubat ti Sino-Hapon]] idi 7 Hulio 1937.<ref>{{Cite book|first= Roger |last=Chickering |title=Ti Lubong iti Dagup a Gubat: Sangalubongan a Suppiat ken dagiti Politiko ti Panagdadael, 1937–1945|page=64|url=http://books.google.com/?id=evVPoSwqrG4C|accessdate=15 Nobiembre 2009|isbn=0-275-98710-8|publisher=Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan |year= 2006 }}</ref><ref>{{Cite book|last=Fiscus|first= James W |title=Kritikal a Perspektibo iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat|page= 44|url=http://books.google.com/?id=6MTcnkLfDZAC|publisher=Rosen Publishing Group|isbn=1-4042-0065-7|year=2007|accessdate=15 Nobiembre 2009}}</ref>
Dagiti dadduma ket sumorsurotda ti Britaniko a historiador a ni [[A. J. P. Taylor]], nga isu ket nagtengtengngel a ti Gubat ti Sino-Hapon ken ti gubat idiay Europa ken dagiti koloniana ket nagpapadada a rimsua ken dagiti dua ket naitipon idi 1941. Daytoy nga artikulo ket agususar ti kadaywan a panagipetsa. Dagiti dadduma pay a petsa ti panagrugi ket sagpaminsan a nausar para iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat ket mairaman ti [[Maikadua a Italo-Abyssiniano a Gubat|Italiano a panagraut iti Abyssinia]] idi 3 Oktubre 1935.<ref>(Ben-Horin, Eliahu (1943). ''Ti Tengnga a Daya: Nagsasabtan iti Pakasaritaan''. W. W. Norton & Co. p. 169; [[A. J. P. Taylor|Taylor, A. J. P]] (1979). ''Kasano ti Panagrugrugi dagiti Gubat''. Hamilton. p. 124. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0241100178|0241100178]]; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Panagadadal ti Asia ken Aprika'', p. 191). Para iti 1941 kitaen ti (Taylor, A. J. P (1961). ''Ti Taudan iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat''. Hamilton. p. vii; Kellogg, William O (2003). ''Amerikano a Pakasaritaan ti Nalaka a Pamay-an''. Edukasianal a Serie ni Barron. p. 236 [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0764119737|0764119737]]). Adda pay dagiti kapanunutan a ti Umuna a Sangalubongan a Gubat ken ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat ket agpadpada a paset iti "[[Sibil a Gubat ti Europa]]" wenno "[[Maikadua a Tallopulo a Tawen a Gubat]]". (Canfora, Luciano; Jones, Simon (2006). ''Demokrasia idiay Europa: Maysa a Pakasaritaan iti Ideolohia''. Wiley-Blackwell. p. 155. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/1405111313|1405111313]]; Prin, Gwyn (2002). ''Ti Puso iti Gubat: Iti Bileg, Suppiat ken Obligasion iti Maikaduapulo ket Maysa a Siglo''. Routledge. p. 11. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0415369606|0415369606]]).</ref>
Ti husto a petsa iti panakalpas ti gubat ket saan pay nga unibersal a inannurotan. Daytoy ket naipalplatiing a ti gubat ti ket nalpasan iti [[panagisardeng ti gubat]] iti 14 Agostot 1945 ([[Aldaw a Panagballigi iti Hapon|V-J nga Aldaw]]), a saan a ti pormal a panagsulo ti Hapon (2 Septiembre 1945); iti daduma apakasaritaana pakasaritaan ti Europa, daytoy ket nagsardeng idi [[Aldaw a Panagballigi iti Europa|V-E nga Aldaw]] (8 Mayo 1945). Nupay kasta, ti [[Tulag iti San Francisco|Tulag iti Kappia iti Hapon]] ket saan a napirmaan aginggana idi 1951,<ref>{{Cite book|first= Shiraishi|last= Masaya |title=Ti Panakibiang ti Hapon iti Bietnam, 1951–1987|publisher= SEAP a Pagipablaakan|year= 1990|isbn= 0-87727-122-4 |page=4}}</ref> ken [[Tulag iti Kinaudi a Nagbanagan a Maipangngep iti Alemania|iti Alemania]] ket saan aginggana idi 1990.<ref>{{cite web|url=http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm |title=Dagiti Panakibiang ti Alemania-Amerikano – Tulag iti Kinaudi a Nagbanagan a Maipangngep iti Alemania (dua a manayonan ti uppat) |publisher=Usa.usembassy.de |accessdate=29 Enero 2012}}</ref>
==Napalabas==
{{Nangruna|Dagiti gapuanan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat}}
Ti Umuna a Sangalubongan a Gubat ket nangbalbaliw ti mapapolitika tia politikamapa, ti panakaabak dagiti [[Dagiti Katengngaan a Bileg|Katengngaan a Bileg]], a mairaman ti[[Austria-Hungaria]], Alemania ken ti [[Imperio nga Otomano]]; ken ti 1917 panag-agaw ti [[Bolshevik]] ti bileg idiay [[Rusia]]. Ti kabayatan, dagiti agdama a nangabak a Kumaduaan a kas ti Pransia, Belga, Italia, Gresia ken Romania ket nakagun-odda kadagiti teritorio, bayat nga adda dagiti baro nga estado a napartuat idi gapu ti panakarebba iti Austria-Hungria ken dagiti imperio ti [[Ruso nga Imperio|Ruso]] ken [[Imperio nga Otomano|Otomano]].
Iti [[kalpasan a nagbanagan ti Umuna a Sangalubongan a Gubat|kalpasan a nagbanagan ti gubat]], ti [[revanchismo|iredentista]] ken [[rebankismo|rebankista]] a nationalismo ket nagbalin a nagruna kadagiti adu nga estado ti Europa. Ti rebankismo ken rebankismo ket napigsa idi idiay Alemania gapu iti naisangsangayan a teritorial, kolonial, ken busbos a napukpukaw a nagun-od gapu ti [[Tulag iti Versailles]]. Babaen ti tulag, ti Alemania ket nakapukaw ti agarup a 13 a porsiento ti balayna a teritorio ti ken amin kadagiti [[Kolonia nga imperio ti Alemania|ballasiw taaw a teritoriona]], bayat a naiparparit ti panagikapet kadagiti sabsabali nga estado, ti panagsupapak ket nasken, ken naikkan ti patingga no kasano ti kadakkel ken kapabilidad ti siiigam a buyot dagiti pagilian.<ref>{{Harvnb|Kantowicz|1999|p=149}}</ref> Ti kabayatan, ti [[Sibil a Gubat ti Rusia]] ket nangirugi ti panakapartuat iti [[Kappon ti Sobiet]].<ref>{{Harvnb|Davies|2008|pp=134–140}}</ref>
Ti Imperio nga Aleman ket narunaw idi idiay [[Aleman a Rebolusion iti 1918–1919]], ken napartuat ti maysa a demokratiko a gobierno, a naamammoan idi a kas ti [[Weimar a Republika]]. Ti pannakigubatan a paset ti panawen ket nakakita kadagiti panagriri a nagbaetan dagiti agsupsuporta dagiti baro a republika ken dagiti nagubsang a kasuppiatan dagiti [[kanawan apayak|kanawan]] ken [[kanigid a payak|kanigid]]. Urayno ti Italia ket maysa a kumaduaan ti diplomatiko a tulagan ket nakagun-od kadagiti teritorio, dagiti Italiano a nationalista ket nakaugetda gapu kadagiti [[Tulag iti Londres (1915)|nikarkari a naaramid]] babaen ti Britania ken Pransia a mangpatalged ti iseserrek ti Italiano iti gubat ket saan a natungpalan ti nagtutulagan ti kappia. Manipud idi 1922 aginggan idi 1925, ti [[Italiano a Pasismo|pasista]] a tignay nga indauloan babaen ni [[Benito Mussolini]] ket nagagaw ti bileg idiay Italia nga adda ti nationalista, totalitariano, ken panagtitipon dagiti klase a programa a angikkat ti representatibo a demokrasia, namedmedan ti sosialista, kanigid a payak ken dagiti liberal a puersa, ken nagkamat ti maysa nga agresibo ganganaet nga annuroten a mangipunta ti panagpilit a panagpanday ti Italia a kas maysa a bileg ti lubong—ti maysa a "[[Italiano nga Imperio|Baro nga Imperio a Romano]]".<ref>{{Harvnb|Shaw|2000|p=35}}</ref> Idiay Alemania, ti [[Nasi a Partido]] nga indauloan babaen ni [[Adolf Hitler]] ket nagkamkamat a mangibangon ti pasista a gobierno idiay Alemania. Ti kaadda ti rugi ti [[Nalatak a Panagsagsagaba]], ti domestiko a panagsuporta para kadagiti Nasi ket dimmakkel ken, idi 1933, ni Hitler ket naidutok idi a kas ti Kanselor iti Alemania. Iti kalpasan a nagbanagan ti [[Reichstag a puor]], ni Hitler ket nagpartuat ti estado a totalitariano nga adda laeng ti maymaysa a partido nga indauloan babaen dagiti Nasi.<ref>{{harvnb|Bullock|1962|p=265}}</ref>
Ti [[Kuomintang]] (KMT) a partido idiay Tsina ket nangirugi ti maysa a [[Akin amianan aPanagbanbaniagaa Panagbanbaniaga|panagkaykaysa a kampania]] a sumuppiat kadagiti rehionalarehional nga agtagtagikua kadagiti dagdaga ken napagkaykaysada ti Tsina idi tengnga ti 1920 a panawen, ngen isudan idin ket nairamanda ti maysa a [[Sibil a Gubat ti Insik|sibil a gubat]] a kasuppiat kadagiti dati nga [[Partido Komunista ti Insik|Insik a komunista]] a kumaduaanna.<ref>{{harvnb|Preston|1998|p=104}}</ref> Idi 1931, ti maysa a [[Militarismo-Sosialismo idiay Showa Hapon|dumakdakkel a militaristiko]] nga [[Imperio ti Hapon|Imperio a Hapon]], a nabayagen a nagkamkamat ti panagimpluensia idiay Tsina<ref>{{harvnb|Myers|1987|p=458}}</ref> a kas ti umuna nga addang a nakitkita ti gobiernona a kas ti [[Hakko ichiu|karbengan a panagturay ti Asia]] ti pagilian, ket inusarda ti [[Mukden a Pasamak]] a kas gapu a [[Hapon apanagraut iti Manchuria|panagrugi ti panagraut ti Manchuria]] ken mangibangon ti [[tirtiris nga estado]] iti [[Manchukuo]].<ref name=Mukden>{{harvnb|Smith|2004|p=28}}</ref> Gaputa nakapsut unay nga agresista ti Hapon, ti Tsina ketnagkidkidawket nagkidkidaw idiay [[Liaga ti Pagpagilian]] para iti tulong. Ti Hapon ket nagikkat manipud ti Liga ti Pagpagilain kalpasan a daytoy ket [[Lytton a Reporta|naipato]] para iti panagrautna ti Manchuria. Dagitoy dua apagilian ket nakilablabanda nadumaduma a gubat, iti [[Enero 28 a Pasamak|Shanghai]], [[Gubat iti Rehe|Rehe]] ken [[Panagsalaknib iti Nalatak a Diding|Hebei]], aginggana ti [[Tanggu a Panagsardeng ti Panagdangadang]] ket napirmaan idi 1933. Kalpasan daytoy, dagiti puersa ti Insik a boluntario ket nagtultuloyda nga agresista kadagitipanagriribokkadagiti panagriribok ti Hapon idiay [[Panagipatalna iti Manchukuo|Manchuria]], ken [[Dagiti aksion ti kaunegan a Mongolia (1933–1936)|Chahar ken Suiyuan]].<ref>{{Cite journal|title=Dagiti Boluntario a Buyot iti Amianan a daya a Tsina|url=http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|first=Anthony|last=Coogan|journal=Pakasaritaan Tatta nga Aldaw|volume=43|dateHUlio 1993|accessdate=14 Nobiembre 2009|quote=Nupay nga adda dagiti tropa nga Insik idiay Amianan a daya a nakasanud idiay abagatan, adda dagiti napalab-og babaen dagiti nagpaspasanga Buyot tiHapon ken nakasangoda idi ti panagpili iti panagresista a daytoy ket naisuppiat kadagiti bilbilin, wenno suuko. Adda dagiti nagbilbilin a simmuko, a nakagun-od ti nagato nga opisina iti tirtiris a gobierno, ngem dagiti dadduma nakilabanda kadgiti nagparparmek. Dagiti puersa a binibilinda ket isu dagityo ti immuna a buyot dagiti boluntario}}</ref>
[[Papeles:HitlerMussolini1934Venice.jpg|thumb|thumb| Ni [[Adolf Hitler]] (kanigid) ken [[Benito Mussolini]] (kanawan)]]
Ni Adolf Hitler, akalpasana kalpasan ti maysa a [[Beer Hall Putsch|saan anagballigi a panagpadas a panagipalladaw ti gobierno ti Alemania]] idi 1923, ket nagbalin a ti [[Panagpangato ti bileg ni Hitler|Kanselor ti Alemania idi 1933]]. Isu ket nagikkat ti demokrasia, a nagitakder ti [[Baro nga Urnos (Nasismo)|radikal, napaayatan ti maipapan ti puli a panagbaliw ti urnos ti lubong]], ken nagrugi ti nawatiwat a [[Panagarmas manen ti Alemania|panagarmas manen akampania]].<ref>{{harvnb|Brody|1999|p=4}}</ref> Ti kabayatan, ti Pransia, tapno kakagun-od kadagiti kumaduaanna, ket [[Pranko–Italiano a Tulag|pinalubosanna ti Italia idiay Ethiopia]], a kinaykayat ti Italia a tagikuen. Daytoy apasamak ket napakaro idi nasapa a 1935 iditi [[Saar (Liga iti Pagpagilian)|Teritorio iti Saar Basin]] ket legado idi a naitipon iti Alemania kenni Hitler ken sinuppiatna ti Tulag iti Versailles, pinardasanna ti panagarmasna manen a programa ken nagipanguna ti [[konskripsion]].<ref>{{harvnb|Zalampas|1989|p=62}}</ref>
Iti panagnamnama a mapasardeng ti Alemania, ti nagkaykaysa a Pagarian, Pransia ken Italia ket nagporma ti [[Stresa a Sanguanan]]. Ti Kappon ti SoietSobiet, ket nadanagan gapu ti [[Drang nach Osten|dagiti gandat ti Alemania a panagtiliw ti nawatiwat a luglugar ti dumaya a Europa]], ket nagsurat ti maysa a tulagan iti agsinnaranay a panagtulong ti Pransia. Sakbay daytoy a nagrugi, ti [[Pranko-Sobiet a Tulag iti Agsinnaranay a Panagtulong|Pranko-Sobiet a tulag]] ket nasken idi a mapan ti burokracsiaburokrasia iti [[Liga iti Pagpagilian]], a nakaaramid daytoy nga awan ti kagatna.<ref>{{harvnb|Record|2005|p=50}}</ref><ref>{{harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}</ref> Nupay kasta, idi Hunio 1935, ti Nagkaykaysa aPagariana Pagarian ket nagaramid ti maysa a [[Anglo-Aleman a Tulagan ti Marina|nawaya a tulagan ti marina]] nga adda ti Alemania, a nagpasayaat dagiti dati a gawidan. Ti Estados Unidos, ket nagdandanag kadagiti napaspasamak idiay Europa ken Asia, ket nangipasa ti [[Panagmangngamangnga a Tignay ti 1930|Neutralidad a Tignay]] idi Agosto.<ref>{{Cite book|last=Schmitz|first=David F|title=Ti Immunaa nasirib a Tao|publisher=Rowman & Littlefield|year=2001|isbn=0-8420-2632-0|page=124}}</ref> Idi Oktubre, ti Italia ket rinautna ti Ethiopia, ken ti Alemania ket isisu laengen idi ti kangrunaan a Europeano a pagilian nga agsupsuporta ti panagraut. Ti Italia nangikkat ti panagsuppiatna ti gandat ti Alemania a nga agsagepsep ti [[Austria]].<ref>{{harvnb|Kitson|2001|p=231}}</ref>
Ni Hitler ket kinaritna ti Versailles ken [[Dagiti Tulag ti LocarnoLocarnoLocarno]] a tultulag babaen ti [[Remilitarisasion iti Rhineland|remilitarisasion]] ti [[Rhineland]] idi Marso1936. Isu ket nakaawat ti bassitibassit a panagsungbat manipud kadagiti dadduma abilega bileg ti Europa.<ref>{{harvnb|Adamthwaite|1992|p=52}}</ref> Idi nangrugi ti [[Sibil a Gubat ti Espania]] idi Hulio, ni Hitler ken Mussolini ket nagsuporta ti pasista ken autoritariano a [[Nationalista nga Espana|puersa ti nationalista]] kadagiti sibil a gubatda asumuppiat ti sinupurtaran ti Sobiet a [[Maikadu a Republika ti Espania|Spaniol Republika]]. Dagitoy dua a bangir ket nagusar iti daytoy a suppiat ti mangpadas kadagiti baro nga armas ken pamay-an ti pannakigubat,<ref>{{harvnb|Graham|2005|p=110}}</ref> a dagiti Nationalista ket nangabakda ti gubat idi nasap a 939. Idi Oktubre 1936, ti AlemaniAlemania akenken Italia ket nagporma ti [[Roma-Berlin nga Aksis]]. Kalpasan ti maysa a bulan, ti AlemaniAlemania akenken Hapon ket nagpirmada ti [[Kontra-Komintern a Tulag]], a tiniponan ti Italia ti simmaruno a tawen. Idiay Tsina, kalpasan ti [[Xi'an a Pasamak]] ti Kuomintang ken dagiti puersa ti komunista ket nakitinnulagda ti panagsardeng ti suppiat tapno maikairepresentadamairepresentada ti maysa a [[Maikadua a Nagkaykaysa a Sanguanan|nagkaykaysa a sanguanan]] a mangsuppiat ti Hapon.<ref>{{harvnb|Busky|2002|p=10}}</ref>
== Paammo ==
| 