Sicilia: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m -ilo iw
m nagsimpa
Linia 39:
}}
 
Ti '''Sicilia''' ([[ItalianPagsasao languagenga Italiano|Italiano]] ''Sicilia'' {{IPA-it|siˈtʃiːlja|}}; [[Pagsasao a Siciliano|Siciliano]]: ''Sicilia'' {{IPA-all|sɪˈʃʲɪːljʌ|Palermitano:}}) ket isu ti [[Listaan dagiti isla idiay Mediteraneo|kadakkelan nga isla]] idiay [[Baybaya Mediteraneo]]; a mairaman dagiti naipalikmutan a babassit nga isla, daytoy ket mangbukel ti [[rehion ti Italia|naturay a rehion]] ti [[Italia]], ti ''Regione Autonoma Siciliana'' (''Naturay a Rehion ti Sicilia'').
 
Ti Sicili aket mabirukan idiay tengnga a Mediteraneo. Daytoy ket gunay-at manipud ti ungto ti [[Apennine a peninsula]] a nakasinaan daytoy babaen ti akikid a [[Ilet ti Messina]], a mapan idiay aplaya ti Amianan nga Aprikat. Ti kangrunaan a dulon daytoy ket ti [[Bantay Etna]], nga iti {{convert|3320|m|abbr=on}} ket isu ti katayagan nga aktibo a [[bulkan]] idiay Europa ken maysa kadagiti kaaktiboan iti lubong. Ti isla ket adda ti kayarigan a [[Mediteraneo a klima]].
 
Ti kasapaan nga arkeolohiko nga ebidensia ti panagtateng ti tao iti isla ket napetsaan manipud idi kasapaan ti 8000 BC. Iti agarup a 750 BC, ti Sicilia ket nagbalin a maysa a [[Tattao a Griego idiay Italia|Griego a kolonia]] ken para kadaiti sumaganad a 600 a tawtawen daytoy ket sitio idi ti [[Griego-Punico a gubgubat|Griego-Punico]] ken [[Punico a Gubgubat|Romano-Punico a gubgubat]], a naipatingga nga adda ti [[Romano a Republika|Romano]] a [[Panakadadael ti Kartago|panakadadael]] ti [[Pakasaritaan ti Kartago|Kartago]]. Kalpasan ti panakatnag ti [[Romano nga Imperio]] idi maika-5 a siglo AD, ti Sicilia ket kankanayon a nabalbaliwan kadagiti nagtengtengngel, ken idi las-ud ti nasapa a Tengnga aPanpanawen daytoy ket tinurayan babaen dagiti [[Bandalos]], [[Ostrogodos]], dagiti [[Bisantino nga Imperio|Bisantino]], dagiti [[Emirato ti Sicilia|Arabo]] ken dagiti [[Normano apanagrukma ti akinabagatan nga Italia|Normano]]. Iti kaladawan, ti [[Pagarian ti Sicilia]] ket nagpaut ti baetan ti 1130 ken 1816, a pinarparukma kadagiti balangat ti [[Balangat ti Aragon|Aragon]], [[Balangat ti España|España]], ti [[Nasantuan aRomano nga Imperio]], ken ti kanunpalan dagiti [[Borbones]], idi ti [[Pagarian dagiti Dua a Sicilia]]. Daytoy idi ket [[Italiano a panagkaykaysa|naipagkaykaysa]] kadagiti amian a apset ti Italia idi 1860, ngem ti simmarsaruno a panakarebba ti ekonomiko ket nangiturong ti maysa nga [[Italiano a diaspora|allon ti emigrasion]], separatismo, ken ti irurumsua ti [[Mapia]], a dagiti kriminal anga araramidda ket nangikaso kadagiti parikut aginggana ti tatta nga aldaw. Kalpasan ti [[pamakaipasngaypannakaipasngay ti Italiano a Republika]] idi 1946, ti Sicilia ket naikkan ti naipangpangruna a kasasaad a kas maysa a naturay a rehion.
 
Ti Sicili aket adda ti nabaknang ken naisalsalumina a kultura, a naipangpangruna iti kapenggepankapanggepan dagiti arte, [[Musika ti Sicilia|musika]], literatura, [[Siciliano a panagluto|panagluto]], [[Siciliano a Baroko|architektura]] ken [[pagsasao a Siciliano|pagsasao]]. Ti Sicilia ket agtengtengngel pay ti kinapangruna para iti [[arkeolohiko]] ken dagiti taga-ugma a sitio a kas ti [[Necropolis ti Pantalica]], ti [[Valle dei Templi|Ginget dagiti Templo]] ken ti [[Selinunte]].
 
Ti Sicilian nga ekonomia ket naipagdumadumaan. Ti agrikultura a paset ket naisangsangayan kadagiti sitru a prutas, olibas ken lana ti olibas, ububas ken bino. Ti turismo ken panagilaklako ti daga ket ekonomiko a nangrunam para iti isla. Urayno adda ti [[dagup ti domestiko a produkto]] ti tunggal maysa a tao iti agarup a €17,000, daytoy ket adda ti dua a pagkatlo laeng ti katimbengan ti [[Kappon ti Europa]] ken maysa kadagiti [[Listaan dagiti Italiano a rehion babaen ti GDP (PPP)|kabassitan anaparang-ay a rehion ti Italia]].
Linia 59:
*"Manipud ti Romo aginggana idiay Sicilia: Eroplano wenno Tren?" [http://travelqa.blogs.nytimes.com/tag/sicily/ Eksperto a Balakad ti Panagbaniaga, The New York Times, 7 Pebrero 2008] The New York Times.
*{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7796096.stm |title= Ti Italy ket nakaramid kadagiti adu a panakatiliw dagiti mapia|publisher=BBC News |date=22 Disiembre 2008 |accessdate=23 Abril 2010}}
*{{cite web|url=http://www.mafia-news.com/sicily-mafia-restoring-us-links/ |title=Ti Mapia ti Sicili aket Mangisubsubli ti panakasilpo iiayidiay Estados Unidos |publisher=Mapia a Damdamag |date= |accessdate=23 Abril 2010}}
{{refend}}
 
Linia 110:
[[el:Σικελία]]
[[eml:Sizégglia]]
[[en:Sicily]]
[[es:Sicilia]]
[[eo:Sicilio]]