|
}}
Ti '''Sicilia''' ([[Pagsasao nga Italiano|Italiano]] ''Sicilia'' {{IPA-it|siˈtʃiːlja|}}; [[Pagsasao a Siciliano|Siciliano]]: ''Sicilia'' {{IPA-all|sɪˈʃʲɪːljʌ|Palermitano:}}) ket isu ti [[Listaan dagiti isla idiay Mediteraneo|kadakkelan nga isla]] idiay [[BaybayaBaybay Mediteraneo]]; a mairaman dagiti naipalikmutannakapalikmut a babassit nga isla, daytoy ket mangbukel ti [[rehion ti Italia|naturay a rehion]] ti [[Italia]], ti ''Regione Autonoma Siciliana'' (''Naturay a Rehion ti Sicilia'').
Ti SiciliSicilia aketket mabirukan idiay tengnga a Mediteraneo. Daytoy ket gunaygumay-at manipud ti ungto ti [[Apennine a peninsula]] a nakasinaan daytoy babaen ti akikid a [[Ilet ti Messina]], a mapan idiay aplaya ti Amianan nga AprikatAprika. Ti kangrunaan a dulon daytoy ket ti [[Bantay Etna]], nga iti {{convert|3320|m|abbr=on}} ket isu ti katayagan nga aktibo a [[bulkan]] idiay Europa ken maysa kadagiti kaaktiboan iti lubong. Ti isla ket adda ti kayarigan a [[Mediteraneo a klima]].
Ti kasapaan nga arkeolohiko nga ebidensia ti panagtatengpanagtaeng ti tao ititi isla ket napetsaan manipud idi kasapaan ti 8000 BC. Iti agarup a 750 BC, ti Sicilia ket nagbalin a maysa a [[Tattao a Griego idiay Italia|Griego a kolonia]] ken para kadaitikadagiti sumaganad a 600 a tawtawen daytoy ket sitio idi ti [[Griego-Punico a gubgubat|Griego-Punico]] ken [[Punico a Gubgubat|Romano-Punico a gubgubat]], a naipatingga nga adda ti [[Romano a Republika|Romano]] a [[Panakadadael ti Kartago|panakadadael]] ti [[Pakasaritaan ti Kartago|Kartago]]. Kalpasan ti panakatnag ti [[Romano nga Imperio]] idi maika-5 a siglo AD, ti Sicilia ket kankanayon a nabalbaliwan kadagiti nagtengtengngel, ken idi las-ud ti nasapa a Tengnga aPanpanawena Panpanawen daytoy ket tinurayan babaen dagiti [[Bandalos]], [[Ostrogodos]], dagiti [[Bisantino nga Imperio|Bisantino]], dagiti [[Emirato ti Sicilia|Arabo]] ken dagiti [[Normano apanagrukma ti akinabagatan nga Italia|Normano]]. Iti kaladawan, ti [[Pagarian ti Sicilia]] ket nagpaut ti baetan ti 1130 ken 1816, a pinarparukma kadagiti balangat ti [[Balangat ti Aragon|Aragon]], [[Balangat ti España|España]], ti [[Nasantuan aRomano nga Imperio]], ken ti kanunpalan dagiti [[Borbones]], idi ti [[Pagarian dagiti Dua a Sicilia]]. Daytoy idi ket [[Italiano a panagkaykaysa|naipagkaykaysa]] kadagiti amian a apsetpaset ti Italia idi 1860, ngem ti simmarsaruno a panakarebba ti ekonomiko ket nangiturong ti maysa nga [[Italiano a diaspora|allon ti emigrasion]], separatismo, ken ti irurumsua ti [[Mapia]], a dagiti kriminal anga araramidda ket nangikaso kadagiti parikut aginggana ti tatta nga aldaw. Kalpasan ti [[pannakaipasngay ti Italiano a Republika]] idi 1946, ti Sicilia ket naikkan ti naipangpangruna a kasasaad a kas maysa a naturay a rehion.
Ti SiciliSicilia aketket adda ti nabaknang ken naisalsalumina a kultura, a naipangpangruna iti kapanggepan dagiti arte, [[Musika ti Sicilia|musika]], literatura, [[Siciliano a panagluto|panagluto]], [[Siciliano a Baroko|architektura]] ken [[pagsasao a Siciliano|pagsasao]]. Ti Sicilia ket agtengtengngel pay ti kinapangruna para iti [[arkeolohiko]] ken dagiti taga-ugma a sitio a kas ti [[Necropolis ti Pantalica]], ti [[Valle dei Templi|Ginget dagiti Templo]] ken ti [[Selinunte]].
Ti Sicilianekonomia ngati ekonomiaSicilia ket naipagdumadumaanadu a nadumaduma. Ti agrikultura a paset ket naisangsangayan kadagiti sitrusitrus a prutas, olibas ken lana ti olibas, ububasub-ubas ken bino. Ti turismo ken panagilaklako ti daga ket ekonomiko a nangrunam para iti isla. Urayno adda ti [[dagup ti domestiko a produkto]] ti tunggal maysa a tao iti agarup a €17,000, daytoy ket adda ti dua a pagkatlo laeng ti katimbengan ti [[Kappon ti Europa]] ken maysa kadagiti [[Listaan dagiti Italiano a rehion babaen ti GDP (PPP)|kabassitan anaparanga naparang-ay a rehion ti Italia]].
==Pinagibasaran==
{{refbegin|colwidth=30em}}
*Bonacini, Elisa (2007) ''Il territorio calatino nella Sicilia imperiale e tardoromana'' (Dagiti Reporta ti Britaniko nga Arkeolohiko, Internasional a Serie: 1694) Archaeopress, Oxford, Inglatera, ISBN 978-1-4073-0136-5, iti Italiano nga adada ti abstrakto nga Inggles
*Chaney, Edward. (2000), "Dagiti Britaniko ken Amerikano nga Agbanbaniaga idiay Sicilia manipud ti walo aginggana ti duapulo a siglo", Ti Ebolusion ti Nalatak a Nalatak a Pasiar, Routledge.
*Spadi, Fabio. (2001) [http://iclq.oxfordjournals.org/cgi/reprint/50/2/411 "Ti Rangtay idiay Ilet ti Messina: 'Agipababa' ti Karbengan ti Inosente a Panaglabas?"] ''Internasional ken Comparatibo a Linteg a Pagkatlo'' 50: 411 ff.
*"Manipud ti Romo aginggana idiay Sicilia: Eroplano wenno Tren?" [http://travelqa.blogs.nytimes.com/tag/sicily/ Eksperto a Balakad ti Panagbaniaga, The New York Times, 7 Pebrero 2008] The New York Times.
*{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7796096.stm |title= Ti Italy ket nakaramid kadagiti adu a panakatiliw dagiti mapia|publisher=BBC News |date=22 Disiembre 2008 |accessdate=23 Abril 2010}}
*{{cite web|url=http://www.mafia-news.com/sicily-mafia-restoring-us-links/ |title=Ti Mapia ti SiciliSicilia aketket Mangisubsubli ti panakasilpo idiay Estados Unidos |publisher=Mapia a Damdamag |date= |accessdate=23 Abril 2010}}
{{refend}}
| 