Maikadua a Sangalubongan a Gubat: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

}}

 

 

Urayno ti [[Hapon]] ket [[Maikadua a Gubat ti Sino-Hapon|nakigubgubat idin]] iti [[Republika iti Tsina (1912-1949)|Tsina]] idi 1937,<ref>{{Cite book|first1=David P|last1=Barrett|last2= Shyu|title= Ti Tsina iti kontra Hapon a Gubat, 1937–1945: politiko, kultura ken kagimongan. Tomo 1 kadagiti Panagadal iti moderno a Pakasaritaan ti Tsina|publisher=Peter Lang |location=New York|year= 2001 |isbn= 0-8204-4556-8 |page= 6|first2=Lawrence N|unused_data=first2-Lawrence N}}</ref> ti gubat ket sapasap a naibagbaga a daytoy ket nagrugi idi 1&nbsp;Septiembre 1939, iti [[panagraut iti Polonia|panagraut]] iti [[Polonia]] babaen ti [[Nasi nga Alemania|Alemania]], ken dagiti simmarunoa panagdeklarasion iti gubat iti Alemania babaen ti [[Maikatlo a Republika ti Pransia|Pranses]] ken kaaduan kadagiti pagilian iti [[Imperio a Britaniko]] ken [[Mankomunidad a Pagpagilian|Mankomunidad]]. Ti Alemania ket kayatna nga agpatakder ti maysa a dakkel nga imperio idiay [[Europa]]. Manipud ti naladaw a 1939 aginggan ti nasapa a 1941, kadagiti serie iti kampania ken dagiti [[Pinagkatlo a Tulag|tulag]], ti Alemania ket nagparakma wenno pinarmekna ti iti kaaduana kontinente ti Europa; iti tengnga ti [[Aleman–Sobiet a Pagbeddengan ken Komersio a Tulagan|Nasi-Sobiet a tulagan]], ti agmangngamangnga bassit a Sobiet ket napno wenno bassit a naiparukma, nasakopan ken nagilpo ti teritorio dagiti innem a Europeano a kaarubana, ti [[Sobiet panagraut iti Polonia|mairaman ti Polonia]]. Ti Britani aken ti mankomunidad ket nabatbati nga is-isu laeng ti kangrunaan a puersa a nagtultuloy a nakilablaban a sumipiat ti Aksis, a dagiti gubat ket nararamid idiay [[Kampania ti Lumaud a Disierto|Amianan nga Aprika]] ken ti pay nabayagen a [[Gubat ti Atlantiko]]. Idi Hunio 1941, ti Aksis a Europa ket nagirugi ti panagraut iti Kappon ti Sobiet, a nakaited daytoy ti panagrugi ti [[Dumaya a Sanguanan (Sangalubongan a Gubat II)|kadakkelan a teatro ti daga iti pakasaritaan ti gubat]], a nakabedbed daytoy kadagiti kangrunaan a paset dagiti Aksis a puersa ti milisia. Idi Disiembre 1941, ti [[Imperio iti Hapon|Hapon]], a maipanggepanna ti mangituray iti [[Asia]], ket timmipon iti Aksis, ti [[Panagdaruros iti Pearl Harbor|panagdaruros iti Estados Unidos]] ken dagiti [[Panagrauti ti Hapon iti Malaya|tagikua ti Europa]] idiay [[Taaw Pasipiko]], ken napardas a nangparukma ti kaaduan iti Lumaud a Pasipiko.

Iti [[kalpasan a nagbanagan ti Umuna a Sangalubongan a Gubat|kalpasan a nagbanagan ti gubat]], ti [[revanchismo|iredentista]] ken [[rebankismo|rebankista]] a nationalismo ket nagbalin a nagruna kadagiti adu nga estado ti Europa. Ti rebankismo ken rebankismo ket napigsa idi idiay Alemania gapu iti naisangsangayan a teritorial, kolonial, ken busbos a napukpukaw a nagun-od gapu ti [[Tulag iti Versailles]]. Babaen ti tulag, ti Alemania ket nakapukaw ti agarup a 13 a porsiento ti balayna a teritorio ti ken amin kadagiti [[Kolonia nga imperio ti Alemania|ballasiw taaw a teritoriona]], bayat a naiparparit ti panagikapet kadagiti sabsabali nga estado, ti panagsupapak ket nasken, ken naikkan ti patingga no kasano ti kadakkel ken kapabilidad ti siiigam a buyot dagiti pagilian.<ref>{{Harvnb|Kantowicz|1999|p=149}}</ref> Ti kabayatan, ti [[Sibil a Gubat ti Rusia]] ket nangirugi ti panakapartuat iti [[Kappon ti Sobiet]].<ref>{{Harvnb|Davies|2008|pp=134–140}}</ref>

 

 

Ti [[Kuomintang]] (KMT) a partido idiay Tsina ket nangirugi ti maysa a [[Akin amianan a Panagbanbaniaga|panagkaykaysa a kampania]] a sumuppiat kadagiti rehional nga agtagtagikua kadagiti dagdaga ken napagkaykaysada ti Tsina idi tengnga ti 1920 a panawen, ngen isudan idin ket nairamanda ti maysa a [[Sibil a Gubat ti Insik|sibil a gubat]] a kasuppiat kadagiti dati nga [[Partido Komunista ti Insik|Insik a komunista]] a kumaduaanna.<ref>{{harvnb|Preston|1998|p=104}}</ref> Idi 1931, ti maysa a [[Militarismo-Sosialismo idiay Showa Hapon|dumakdakkel a militaristiko]] nga [[Imperio ti Hapon|Imperio a Hapon]], a nabayagen a nagkamkamat ti panagimpluensia idiay Tsina<ref>{{harvnb|Myers|1987|p=458}}</ref> a kas ti umuna nga addang a nakitkita ti gobiernona a kas ti [[Hakko ichiu|karbengan a panagturay ti Asia]] ti pagilian, ket inusarda ti [[Mukden a Pasamak]] a kas gapu a [[Hapon apanagraut iti Manchuria|panagrugi ti panagraut ti Manchuria]] ken mangibangon ti [[tirtiris nga estado]] iti [[Manchukuo]].<ref name=Mukden>{{harvnb|Smith|2004|p=28}}</ref> Gaputa nakapsut unay nga agresista ti Hapon, ti Tsina ket nagkidkidaw idiay [[Liaga ti Pagpagilian]] para iti tulong. Ti Hapon ket nagikkat manipud ti Liga ti Pagpagilain kalpasan a daytoy ket [[Lytton a Reporta|naipato]] para iti panagrautna ti Manchuria. Dagitoy dua apagilian ket nakilablabanda nadumaduma a gubat, iti [[Enero 28 a Pasamak|Shanghai]], [[Gubat iti Rehe|Rehe]] ken [[Panagsalaknib iti Nalatak a Diding|Hebei]], aginggana ti [[Tanggu a Panagsardeng ti Panagdangadang]] ket napirmaan idi 1933. Kalpasan daytoy, dagiti puersa ti Insik a boluntario ket nagtultuloyda nga agresista kadagiti panagriribok ti Hapon idiay [[Panagipatalna iti Manchukuo|Manchuria]], ken [[Dagiti aksion ti kaunegan a Mongolia (1933–1936)|Chahar ken Suiyuan]].<ref>{{Cite journal|title=Dagiti Boluntario a Buyot iti Amianan a daya a Tsina|url=http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|first=Anthony|last=Coogan|journal=Pakasaritaan Tatta nga Aldaw|volume=43|dateHUlio 1993|accessdate=14 Nobiembre 2009|quote=Nupay nga adda dagiti tropa nga Insik idiay Amianan a daya a nakasanud idiay abagatan, adda dagiti napalab-og babaen dagiti nagpaspasanga Buyot tiHapon ken nakasangoda idi ti panagpili iti panagresista a daytoy ket naisuppiat kadagiti bilbilin, wenno suuko. Adda dagiti nagbilbilin a simmuko, a nakagun-od ti nagato nga opisina iti tirtiris a gobierno, ngem dagiti dadduma nakilabanda kadgiti nagparparmek. Dagiti puersa a binibilinda ket isu dagityo ti immuna a buyot dagiti boluntario}}</ref>

 

[[Papeles:HitlerMussolini1934Venice.jpg|thumb|thumb| Ni [[Adolf Hitler]] (kanigid) ken [[Benito Mussolini]] (kanawan)]]

 

Iti panagnamnama a mapasardeng ti Alemania, ti nagkaykaysa a Pagarian, Pransia ken Italia ket nagporma ti [[Stresa a Sanguanan]]. Ti Kappon ti Sobiet, ket nadanagan gapu ti [[Drang nach Osten|dagiti gandat ti Alemania a panagtiliw ti nawatiwat a luglugar ti dumaya a Europa]], ket nagsurat ti maysa a tulagan iti agsinnaranay a panagtulong ti Pransia. Sakbay daytoy a nagrugi, ti [[Pranko-Sobiet a Tulag iti Agsinnaranay a Panagtulong|Pranko-Sobiet a tulag]] ket nasken idi a mapan ti burokrasia iti [[Liga iti Pagpagilian]], a nakaaramid daytoy nga awan ti kagatna.<ref>{{harvnb|Record|2005|p=50}}</ref><ref>{{harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}</ref> Nupay kasta, idi Hunio 1935, ti Nagkaykaysa a Pagarian ket nagaramid ti maysa a [[Anglo-Aleman a Tulagan ti Marina|nawaya a tulagan ti marina]] nga adda ti Alemania, a nagpasayaat dagiti dati a gawidan. Ti Estados Unidos, ket nagdandanag kadagiti napaspasamak idiay Europa ken Asia, ket nangipasa ti [[Panagmangngamangnga a Tignay ti 1930|Neutralidad a Tignay]] idi Agosto.<ref>{{Cite book|last=Schmitz|first=David F|title=Ti Immunaa nasirib a Tao|publisher=Rowman & Littlefield|year=2001|isbn=0-8420-2632-0|page=124}}</ref> Idi Oktubre, ti Italia ket rinautna ti Ethiopia, ken ti Alemania ket isisu laengen idi ti kangrunaan a Europeano a pagilian nga agsupsuporta ti panagraut. Ti Italia nangikkat ti panagsuppiatna ti gandat ti Alemania a nga agsagepsep ti [[Austria]].<ref>{{harvnb|Kitson|2001|p=231}}</ref>

{{nangruna|Maikadua a Sino-Hapon a Gubat War}}

[[Papeles:Shanghai1937KMT machine gun nest.jpg|thumb|Ti Insik nga umok ti masinggan idiay [[Gubat iti Shanghai]], 1937.]]

 

Idi Hunio&nbsp;1938, dagiti puersa ti Insik pinasardengda dagiti panagiduron ti Hapon babaen ti [[1938 a layos ti Duyaw a Karayan|panaglayos ti Duyaw a Karayan]]; daytoy a namayan ket nakaited ti panawen para iti panagisagana dagiti Insik kadagit panagsalaknibda idiay [[Wuhan]], ngem ti [[Gubat iti Wuhan|siudad ket natiliw]] idi Oktubre.<ref>{{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|last2=Feuerwerker|first2=Albert|last3=Twitchett|first3=Denis Crispin|title=Ti Cambridge a pakasaritaan iti Tsina|publisher=Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan|year=1986|isbn=0-521-24338-6|page=566}}</ref> Dagiti panagballigi ti milisia ti Hapon ket saan a nagyeg ti panakarebba iti Insika resitansia a ninamnama a magun-od ti Hapon, embes ket ti gobierno ti Tsina ket immalis idiay kaunegan ti [[Chongqing]] ken nagtultuloy a nakigubat.<ref>{{Cite book|last1=Taylor|first1=Jay|title=Ti Heneralissimo: Ni Chiang Kai-shek ken ti panagsagsagaba para iti moderno a Tsina|publisher=Unibersidad ti Harvard a Pagmalditan|year=2009|isbn=978-0-674-03338-2|pages=150–152}}</ref>

[[cbk-zam:Segunda Guerra Mundial]]

[[ceb:Ikaduhang Gubat Kalibotanon]]

[[co:Seconda Guerra Mundiale]]

[[crh:Ekinci Cian cenki]]