Rebision manipud idi 18:24, 5 Pebrero 2013 urnosen TjBot (tungtungan \| aramid) 1,402 edits m r2.7.2) (Robot: Agnaynayon pms:Noam Chomsky ← Nadadaan nga urnos		Rebision manipud idi 18:42, 8 Pebrero 2013 urnosen ibabawi Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m naipatarus manipud idiay en:Noam Chomsky http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Noam_Chomsky&oldid=536730372 Barbaro nga urnos →
Linia 1: {{Infobox pilosopo ~~[[Papeles:Chomsky.jpg\|thumb\|Ni Avram Noam Chomsky]]~~ \|region = [[Lumaud a pilosopia]] \|era = [[Maika-20 a siglo a pilosopia\|Maika-20]] / [[Maika-21 a siglo a pilosopia]] \|color = #B0C4DE \|name = Noam Chomsky \|other_names = Avram Noam Chomsky \|image = Chomsky.jpg \|image_size = 230px \|caption = Ni Chomsky, a nagbisbisita ti [[Vancouver, British Columbia\|Vancouver, Kanada]] idi Marso2004 \|birth_date = {{Birth date and age\|mf=yes\|1928\|12\|7}} \|birth_place = [[Philadelphia]], [[Pennsylvania]] \|death_date = \|alma_mater = [[Unibersidad ti Pennsylvania]] (BA 1949, MA 1951, PhD 1955) \|school_tradition = [[Heheratibo a linguistika]], [[Analitiko a pilosopia]] \|main_interests = [[Linguistika]]{{·}} [[Sikolohia]]<br>[[Pilosopia ti pagsasao]]<br>[[Pilosopia ti isip]]<br> [[Politika]]{{·}} [[Etika]] \|alma mater = [[Unibersidad ti Pennsylvania]] \|religion = Awan([[ateismo\|ateista]])<ref>[http://www.edge.org/discourse/bb.html#chomsky Ti Kinapudno a Timpuyogan: LABES TI PAMMATI]</ref><ref>[http://www.equaltimeforfreethought.org/2007/05/27/show-219-noam-chomsky-chomsky-on-humanism/ 219 a pabuya: Noam Chomsky – “Ni Chomsky iti Humanismo” \| Agpapada nga Oras iti Nawaya a Panunot \| Dumngeg, Ipadigo, ken Saludsuden amin!]</ref> \|notable_ideas = [[Heneratibo a gramatika]], [[unibersal a gramatika]], [[pangdaliasatan a gramatika]], [[gobierno ken pangbedbedan]], [[X-bar a teoria]], [[pagsasarunuan a Chomsky]], [[nawaya a testo ti gramatika]], [[Dihital nga awan inggana]], [[dagiti pamunganayan ken dagiti parametro]], [[Minimalista a programa]], [[ramit a panagala ti pagsasao]], [[panglaw ti panagparugso]], [[Chomsky–Schützenberger a teorama]], [[Chomsky a Kadawyana porma]], [[propaganda a modelo]]<ref name="Letters to the Editor in ''Journal of Palestine Studies''">Kanan Makiya, Fouad Moughrabi, Adel Safty, Rex Brynen, [http://links.jstor.org/sici?sici=0377-919X(199422)23%3A4%3C196%3AL%3E2.0.CO%3B2-3 "Sursurat para iti Editor" iti ''Warnakan ti Panagadadal ti Palestina''], ''Warnakan ti Panagadadal ti Palestina'' babaen ti [[JSTOR]] (Tom. 23, Blng. 4, Kalgaw, 1994, pp. 196–200). Naala idi Disiembre 4, 2007. Nangruna nga inadaw a sasao: "Iti panid 146 iti librok, Nalawag nga inamponko ''ti propaganda a modelo a pinarang-ay ni Noam Chomsky'' kenni Edward Herman..."</ref> \|influences = [[Dwight Macdonald]],<ref>{{cite video \|people=Noam Chomsky \|date=Septiembre 22, 2011 \|title=Ni Noam Chomsky iti Responsibilidad dagiti Nasirib : Redux \|url=http://www.youtube.com/watch?v=PK9W5DE7ZtQ \|format= \|medium= \|language= \|trans_title= \|publisher=Maanagan dagiti Kapanunotan \|location= \|archiveurl= \|archivedate= \|accessdate=Oktubre 16, 2011 \|time=09:23 \|id= \|isbn= \|oclc= \|quote= \|ref= }}</ref> [[Bertrand Russell]],<ref>{{cite web\|last=Barsky\|first=Robert F.\|title=Chomsky ken Bertrand Russell\|url=http://cognet.mit.edu/library/books/chomsky/chomsky/1/10.html\|work=Noam Chomsky: Ti Biag ti Sumuppiat\|accessdate=Oktubre 29, 2011}}</ref> [[Alex Carey]],<ref>{{cite book\|last=Chomsky\|first=Noam\|title=Pannakigubatan ti Klase: Panagsalsaludsod kenni David Barsamian\|year=1996\|publisher=Pluto Press\|location=Londres\|pages=28–29\|quote=Ti pudno a kinaipangruna nga obra niCarey a ti immuna a ganetgetna ken aginggana itan ti kangrunaan a ganetget a nangiyeg ti daytoy iti publiko a panakadlaw. Daytoy ket adda ti adu nga implunsiana kadagiti obra nga inaramidko.}}</ref> [[Ludwig Wittgenstein]], [[John Dewey]], [[Mikhail Bakunin]], [[Wilhelm von Humboldt]], [[Adam Smith]], [[Zellig Harris]], [[Rudolf Rocker]], [[Immanuel Kant]], [[René Descartes]], [[George Orwell]], [[C. West Churchman]], [[Alan Turing]], [[Willard Van Orman Quine\|W. V. O. Quine]], [[Ruso a literatura]], [[Hebreo a literatura]]<ref>http://www.chomsky.info/books/reader01.htm</ref> \|influenced = [[Colin McGinn]], [[Edward Said]], [[Christopher Hitchens]], [[Steven Pinker]], [[Peter Ludlow]], [[Tanya Reinhart]], [[Morris Halle]], [[Gilbert Harman]], [[Jerry Fodor]], [[Howard Lasnik]], [[Robert Fisk]], [[Neil Smith (linguist)\|Neil Smith]], [[Ray Jackendoff]], [[Norbert Hornstein]], [[Jean Bricmont]], [[Marc Hauser]], [[Norman Finkelstein]], [[Robert Lees (linguista)\|Robert Lees]], [[Hugo Chavez]], [[Mark Baker (linguist)\|Mark Baker]], [[Julian C. Boyd\|Julian Boyd]], [[Ray C. Dougherty]], [[Derek Bickerton]], [[Amy Goodman]], [[Michael Albert]], [[Donald Knuth]] }} Ni '''Avram Noam Chomsky''' ({{IPAc-en\|ˈ\|n\|oʊ\|m\|_\|ˈ\|tʃ\|ɒ\|m\|s\|k\|i}}; naipasngay idi Disiembre 7, 1928) ket maysa nga Amerikano a [[Linguistika\|linguistiko]], [[Pilosopia\|philosopo]],<ref name="szabo">[http://chomsky.info/bios/2004----.htm "Noam Chomsky"], babaen ni Zoltán Gendler Szabó, iti ''Diktionario dagiti Moderno nga Amrikano a Pilosopo, 1860–1960'', ed. Ernest Lepore (2004). "Ti intelektual a biag ni Chomsky ket nabingbingay ti nagbaetan dagiti obrana iti linguistika ken dagiti politikal nga aktibismo, nga umay a maikatlo ti philosopia. Nupay kasta, ti impluensiana ket adu kadagiti agususig a pilosopo gapu kadagiti tallo a banag. Umuna, ni Chomsky ket kaaduan a nagparawad kadagiti kangrunaan a metolohiko a panagiyalis kadagiti siensia ti tao, a nangiliklikud manipud ti agdama a emperisimo iti tengnga ti maika-20 a siglo: panagkukua iti sikolohia, estruksionalismo iti lingusitika ken posibitismo iti pilosopia. Maikadua, dagiti naipaspasayaat a librona iti panagurnos (Chomsky (1957, 1965)) ket nangipatakder ti naikonsepto a kammasapulan para iti maysa a baro a, kognitibista nga arngian ti lisguistika ken nangited kadagiti pilosopo ti baro a pagibatayan para iti panagpanpanunot ti pagsasao ti tao ken ti isip. Ken ti kanungpalan, isu ket kankanayon a nagsalsalaknib kadagiti pnakaimatanganna kadagiti amain a mangalala, a nakibingbinglay kadagiti nangruna a suppiatan kadagiti nangruna a pigura iti analitiko a pilosopia..."</ref><ref>''[[Ti Cambridge Diksionario ti Pilosopia]]'' (1999), "Chomsky, Noam," [[Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan]], pg. 138. "Chomsky, Noam (born 1928), preeminente nga Amerikano a linguista, pilosopo, ken politikal nga aktibista. Adu kadagiti kangrunaan nga inparawad ni Chomsky iti pilosopia, a kas ti nakaimpluensia a panaglikud ti panagkukua... ket nagtaud manipud kadagiti nasayaat a panagibagbagana ken panagisalsalaknib pagbanagan diat ngato..."</ref> ti [[kognitibo a siensia\|kognitibo a sientista]], [[logika\|lohiko]],<ref>{{cite book\|title=Dagiti Hito s iti Kompiuter ken Teknolohia ti Pakaammo\|year=2003\|publisher=Greenwood Publishing Group\|isbn=9781573565219\|pages=43–44\|author=Edwin D. Reilly\|accessdate=Hulio 15, 2012\|quote=Idi 1956, ti lohiko a ni Noam Chomsky ket nangipakita nga adda laeng dagiti uppat a pagiddiatan ti porma ti tesis a gramatika ti Church-Turing, a daytoy ket, iti agpabpababab nga urnos ti kinasayaat, a tinawtawaganna kadagiti gramatiko ti Kita 0, 1, 2, ken 3.}}</ref><ref>{{cite book\|titleDagiti Panagbasbasa ti Panagipatarus ti Makina\|year=2003\|publisher=MIT Press\|isbn=9780262140744\|author=H. L. Somers\|editor=Sergei Nirenburg, H. L. Somers, Yorick Wilks\|accessdate=Hulio 15, 2012\|page=68\|quote=Napanpanunotko a daytoy ket makaanayen a panagayat tapno adda ti naisalsalaysayan a panangipakita, a naipangpangrun a daytoy a panakitaldiapan ket gapu ti maysa a baro a nangruna a, a saan a naibagbaga a rebolusionario, a panakaimatangan ti patakder ti pagsasao, a kinaudi a naparaigidan babaen ti linguista ken lohiko a ni Noam Chomsky [2], ken mabalinto a, iti bukodna nga isasaruno ken panawen, daytoy ket maipabalinto iti maysa a baro a pamay-an ti panagipatarus ti makina, a dagitoyto ket narikrikut ngem ~~dagit~~dagiti naamammuanen nget dagitoyto ket nasaysayaato nga epektibo.}}</ref> [[historiador]], [[politikal a kritiko]], ken [[Aktibismo\|aktibista]]. Isu ket maysa a [[Propesor ti Instituto]] ken Propesor ([[Emeritus]]) iti Departamento ti Linguistika ken Pilosopia idiay [[Massachusetts nga Instituto ti Teknolohia\|MIT]], nga idiay ket nagtrabtrabaho iti sumurok a 50 a tawtawen.<ref>{{cite web\|url=http://web.mit.edu/linguistics/people/faculty/chomsky/index.html \|title=MIT Departamento ti Linguistika: Tattao: Pakultad: Noam Chomsky \|publisher=Web.mit.edu \|date= \|accessdate=Agosto 16, 2011}}</ref> Iti maipatinayon kadagiti obran ti liguistika, isu ket nagsursurat kadagiti maipanggep ti [[gunbat]], [[politika]], ken [[masa a midia]], ken isu ti nagsursurat kadagiti 100 a liblibro.<ref>{{cite web\|title=Books\|url=http://www.chomsky.info/books.htm\|publisher=chomsky.info\|accessdate=Agostot 30, 2011}}</ref> SEgun ti [[Arts and Humanities Citation Index\|Pangsurotan ti Dakamat Dagiti Arte ken Dagiti Kinataon]] idi 1992, ni Chomsky ket nadakamatan idi a kas maysa a kaaduan a taudan ngem ti sinoman a sibibiag nga eskolar maniud idi 1980 aginggana idi 1992, ken isu idi ti maikawalo a kaaduan a nadakamatan a taudan para iti amin.<ref>{{cite web\|url=http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/abcde/chomsky_noam.html \|archiveurl=http://web.archive.org/web/20100528222251/http://www.mnsu.edu/emuseum/information/biography/abcde/chomsky_noam.html \|archivedate=Mayo 28, 2010 \|title=Noam Chomsky \|publisher=Web.archive.org \|date=Mayo 28, 2010 \|accessdate=Agosto 16, 2011}}</ref><ref>{{cite news \|title=Ni Chomsky ket Kampion ti Panagdakamat\|publisher=Opisina ti Damdamag ti [[MIT]]\|date=Abril 15, 1992\|url=http://web.mit.edu/newsoffice/1992/citation-0415.html\|accessdate=Septiembre 3, 2007}} </ref><ref>{{cite news \|last=Hughes Line 10 ⟶ 30: \|url=http://www.chomsky.info/onchomsky/200107--.htm \|accessdate=Septiembre 3, 2007 \|quote=Segun ti kinaudu a panagsukimat babaen ti Instituto para iti Sientipiko a Pakaammo, ni laeng Marx, Lenin, Shakespeare, Aristoteles, ti Biblia, Plato, ken Freud ket ti kaaduan ~~anadakdakatan~~a nadakdakatan kadagiti akademiko a warnakan ngem ni Chomsky, nga inabakna ni Hegel ken Cicero. }}</ref><ref name="robinson">{{cite news \|last=Robinson Line 20 ⟶ 40: }}</ref> Isu ket naipalpalawagan idi a kas maysa a prominente a pigura ti kultura, ken nabutosan idi a kas ti "kalaingan a publiko nga intelektual iti lubong" idi 2005 a panagbutos.<ref>http://www.guardian.co.uk/world/2005/oct/18/books.highereducation</ref><ref>Matt Dellinger, "Dagiti mangeg ken Makitkita: Noam Chomsky", ''[[The New Yorker]]'', [http://www.newyorker.com/archive/2003/03/31/030331on_onlineonly02 Link], 3-31-03. Naala idi 1-26-09</ref> Ni Chomsky ket naibagbaga idi a kas ti "ama ti moderno a linguistika"<ref name="Fox">{{cite news \|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F20B1FFA3A5F0C768CDDAB0994D0494D81&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fPeople%2fC%2fChomsky%2c%20Noam \|title=Ti Nagbalbaliw a Noam Chomsky ket Agpalpalaka\|accessdate=Agosto 2, 2008 \|last=Fox\|first=Margalit\|date=Disiembre 5, 1998\|publisher=New York Times\|quote=... Ni Noam Chomsky, ama ti moderno a linguistika ken kaaduan ti impluensi anga agsansanay; ...}}</ref><ref>Thomas Tymoczko, Jim Henle, James M. Henle, ''Nasamit a Rason: Ti Pagobraan a Pagsurotan ti Moderno a Lohika'', Birkhäuser, 2000, p. 101.</ref> ken maysa a nangruna apigura iti [[analitiko a pilosopia]].<ref name="szabo"/> Ti obrana ket naka-impluensia kadagiti pagobraan a kas ti siensia ti kompiuter, matematika, ken sikolohia.<ref>{{cite book \| authorlink = Michael Sipser \| author = Michael Sipser \| year = 1997 \| title = Pangyuna para iti Teoria iti Panagbilang \| publisher = PWS Publishing \| isbn = 0-534-94728-X }}</ref><ref name="UMN Cognitive Science">{{cite web\|url=http://www.cogsci.umn.edu/OLD/calendar/past_events/millennium/final.html \|title=Ti Milenio a Gandat ti Kognitibo a Siensia \|publisher=Cogsci.umn.edu \|date= \|accessdate=Agosto 16, 2011}}</ref> Isu ket naipammadayawan a kas ti nangpartuat wenno kimmaduaan a nagpartuat ti [[Chomsky a pagsasarunuan]], ti teoria ti [[unibersal a gramatika]], ken ti [[Chomsky–Schützenberger a teorama]]. ~~{{pungol-nangruna}}~~ Kalpasan ti pannakaipablaak ti immuna a librona iti linguistika, ni Chomsky ket nagbain a prominente a kritiko ti Gubat ti Bietnam, ken manipud idin ket nagtutuloy a nagipabpablaak kadagiti libro iti panagdillaw ti politiko. Isu ket naindayegan a naamammuan para kadagiti panagdillawna iti [[Ganganaet nga annuroten ti Estados Unidos]],<ref>[http://www.publishersweekly.com/pw/print/20030505/30953-the-accidental-bestseller-.html "Ti Saan a Naikarkaro a Kaaduan ti Nailaklako], ''Publishers Weekly'', 5-5-03. Naala idi 05-03-11. "Kontrobersial a politikal nga obra ni Chomsky...ket nagbalin nga isu ti kaaduan a nailaklako."</ref> [[estado a kapitalismo]]<ref>http://www.chomsky.info/interviews/1991----02.htm</ref><ref>{{cite journal\|last=Arnove\|first=Anthony\|title=Iti Perspektibo: Noam Chomsky\|journal=Internasional a Sosialismo\|year=1997\|month=Marso\|url=http://pubs.socialistreviewindex.org.uk/isj74/arnove.htm\|accessdate=Oktubre 29, 2011}}</ref> ken ti kaaduan anaamammuan a [[midia ti damdamag]]. Ti bukodna a [[panagadadal ti midia\|panagdillaw ti midia]] ket nangiraman ti ''[[Panagpataud ti Konseto: Ti Politikal nga Ekonomia ti Masa a Midia]]'' (1988), a kimmaduaanna a sinurat kenni [[Edward S. Herman]], ti maysa a panagusig a nangipalpalawag ti teoria ti [[propaganda a modelo]] para iti panagusig ti midia. Nangipalpalawag kadagiti paniriganna a kas ti "tradisonal nga anarkista, nga adda dagiti taudan iti [[Panawen ti Panangilawlawag\|Panangilawlawag]] ken klasiko a liberalismo",<ref name="Chomsky 1996, pp. 71">Chomsky (1996), pp. 71.</ref> ken kankanayon a mangikadkadua iti [[anarko-sidikalismo]] ken [[libertariano a sosialismo]]. ~~==Pinagibasaran==~~ ==Dagiti nagibasaran== ===Paammo=== {{reflist\|30em}} Line 29 ⟶ 50: ===Bibliograpia=== {{refbegin}} * {{cite book\|last=Barsky \|first=Robert F. \|title=Noam Chomsky: ATi ~~Life~~Biag ofa ~~Dissent~~Simmuppiatan \|year=1997 \|publisher=The MIT Press \|location=Cambridge, MAS ~~and~~ken ~~London~~Londres \|isbn=978-0262024181 \|ref=Bar97}} * {{cite book\|last=Chomsky \|first=Noam \|title=~~Perspectives~~Dagiti onPerspektibo ~~Power~~iti Bileg \|url= \|year=1996 \|publisher=Black Rose \|location=Montréal \|isbn=978-1-55164-048-8}} * {{cite web\|last=Kreisler \|first=Harry \|title=Aktibismo, Anarkismo, ken Bileg: Pannakisinnnarita kenni Noam Chomsky \|work=Dagiti Pakisinnnarita iti Pakasaritaan \|publisher=Instituto ti Internasional a Panagadadal, [[UC Berkeley]] \|date=Marso 22, 2002 \|url=http://globetrotter.berkeley.edu/people2/Chomsky/chomsky-con1.html \|accessdate=Septiembre 3, 2007}} Line 54 ⟶ 75: [[Kategoria:Sibibiag a tattao]] [[Kategoria:Dagiti Amerikano a lohiko]] [[Kategoria:Nangruna nga artikulo]] {{Link FA\|bg}}

Noam Chomsky: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision