Pagsasao a Swahili: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m →‎Dagiti nagibasaran: clean up, replaced: Pinagibasaran → Dagiti nagibasaran using AWB
m panangiletra, replaced: Linguistika → Lingguistika using AWB
Linia 28:
|notice=IPA
}}
Ti '''pagsasao a Swahili''' wenno '''Kiswahili'''<ref>[[Inggles a Diksionario ti Oxford]]</ref> ket maysa a [[Dagiti pagsasao a Bantu|Bantu a pagsasao]] nga insasao dagiti nadumaduma nga etniko a grupo nga agtataeng kadagii nadumaduma a luglugar iti aplaya ti [[Kanal Mozambique]] manipud ti akin-amianan a [[Kenya]] aginggana ti akin-amianan a [[Mosambike]], a mairaman ti [[Komoros|Is-isla ti Komoros]].<ref>Prins 1961</ref> Daytoy ket maisasao pay dagiti etniko a minoridad a grupo idiay [[Somalia]]. Urayno lima ariwriw a tatato ti agsasao ti Swahili a kas ti [[mother tongue|patneng a pagsasaoda]],<ref>{{cite book |title=Aprikano a sarsarita: mays anga ensiklopedia|last=Peek |first=Philip M. |authorlink= |coauthors=Kwesi Yankah |year=2004 |publisher=Taylor & Francis |isbn=0-415-93933-X |page=699}}</ref> daytoy ket naus-usar a kas maysa a [[lingua franca]] iti kaaduan ti [[Daya nga Aprika]], a kayatna asaoen ket ti dagup a bilang dagiti mangisasao ket nasuroka 60 a riwriw.<ref>Irele 2010</ref> Ti Swahili ket agserserbi a kas maysa a [[nailian apagsasao|nailianl]], wenno [[opisial apagsasao]], kadagiti lima a pagilian: ti [[Tanzania]], Kenya, [[Uganda]], ti [[Komoros]] ken ti [[Demokratiko a Republika iti Kongo]].
 
Adda dagiti Swahili a bokabulario ket naala manipud ti [[Pagsasao nga Arabiko|Arabiko]] baaen t adadu ngem duapuloa siglo a panakaiyasidegan dagiti agsasao ti Arabiko a nagtataeng idiay [[Swahili nga Aplaya|aplaya ti abagatan a daya nga Aprika]]. Daytoy ket naginaynayon pay kadagiti [[Pagsasao a Persiano|Persiano]], [[Pagsasao nga Aleman|Aleman]], [[Pagsasao a Portuges|Portuges]], [[Pagsasao nga Inggles|Inggles]], ken [[Pagsasao a Pranses|Pranses]] a balikas iti bokabulariona babaen ti panakaiyasasidegna kadagiti napalabas a lima a siglo.
Linia 38:
Dagiti eskolar ket awanda ti umanay a panakasaritaan wenno arkeolohiko nga ebidensia tapno mangpalubos kaniada a mangibaga ti pudno a petsa ken lugar a rimsuaan ti pagsasao a Swahili wenno ti Swahili a kultura. Nupay kasta, daytoy ket naipanpanunotan a ti tattao nga agsasao ti Swahili ket simmakupda kadagiti agdama a teritorio, a mangkepkep ti Taaw Indiano, a nanipud idi kasakbayan ti 1000 A.D. Dagiti Arabo agtagtagilako ket naamammoanda nga adaanda ti nawatiwat a panakaiyasideg ti aplaya a tattao manipud ti saan a naladladaw ngem maika-6 a siglo A.D., ken ti Islam ket nangrugrugi a naiwarwaras idiay igid nga Aplaya ti Daya nga Aprika manipud idi saan a naladladaw ngem maika-9 a siglo.
 
Dagiti tao manipud idiay [[Oman]] <ref>Kharusi, N.S. (2012) Ti etniko nga etiketa ti Zinjibari: Dagiti politika ken panagpili ti pagsasao a nagbanagan kadagiti agsasao ti Swahili idiay Oman. Dagiti etnisidad Hunio 2012 tom. 12 bil. 3 335-353, DOI: 10.1177/1468796811432681 </ref> ken idiay Golpo ti Persia Persian ket nagtaengda idiay [[Purpuro ti Zanzibar]], a nangtulong daytoy ti panakaiwaras tiIslam ken ti pagsasao a Swahili ken kultura nga adda dagiti nangruna paglakuan ken sentro ti kultura nga adadayo ngem ti [[Sofala]] (Mozambique) ken Kilwa (Tanzania) iti abagatan, ken [[Mombasa]] ken [[Lamu]] idiay Kenya, [[Barawa]], [[Merca]], [[Kismayo]] ken [[Mogadishu]] (Somalia) iti amianan, ti Is-isla ti Komoros ken akinamianan a Madagascar idiay Taaw Indiano.
 
Nagrugi idi agarup a 1800, dagiti agturturay ti Zanzibar ket nagurnosda panaglaklako a panagbanbaniaga idiay kaunegan ti nangruna a daga, aginggana kadagiti nadumaduma a danaw idiay [[Rengngat ti Daya nga Aprika]] ti kontinente. Dagitoy idi n ket nangipatakderda kadagiti permanente a dalan ti panaglaklako, ken dagiti agsasao ti Swahili nga aglaklako ket nagtaengda kadagiti pagsardengan kadagiti igid ti baro a dalan ti paglaklakuan. Para idi kaaduan, daytoy a pamay-an ket saan a nangiturong ti napudno a [[kolonisasion]]. Ngem ti kolonisasion ket rimsua idiay laud ti [[Danaw Malawi]], a tattan ket ti [[Probinsia ti Katanga]] ti Demokratiko a Republika ti Kongo, a nangited ti adu a nagbalbaliw a dialekto.
Linia 58:
* Lambert, H.E. 1958. ''Chi-Jomvu ken ki-Ngare: Dagiti subdialekto ti Mombasa a Lugar''. (Kampala)
* Marshad, Hassan A. ''Kiswahili au Kiingereza (Nchini Kenya)''. Pundasion ti Jomo Kenyatta. Nairobi 1993. ISBN 9966-22-098-4.
* Nurse, Derek, ken Hinnebusch, Thomas J. Swahili ken Sabaki: ti linguistiko a pakasaritaan. 1993. Dagiti serie: Unibersidad ti California a Panagipalaak dagit LinguistikaLingguistika, v. 121.
* [http://www.njas.helsinki.fi/pdf-files/vol12num3/ogechi.pdf Ogechi, Nathan Oyori: "Kadagiti karbengan ti pagsasao idiay Kenya] (iti legado a puesto ti Swahili idiay Kenya)", iti: ''Nordiko a Warnakan kadagiti Aprikano a Panagadadal'' 12(3): 277–295 (2003)
* Prins, A.H.J. 1961. "Dagiti agsasao ti Swahili a Tattao iti Zanzibar ken dagiti Aplaya ti Daya nga Aprika (Dagiti Arabo, Shirazi ken Swahili)". ''Etnograpiko a Panagsukisok iti Aprika'', inurnos babaen ni Daryll Forde. Londres: Internasional nga Instituto ti Aprika.