Nilo: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m Typo fixing, replaced: iday → idiay using AWB
m Kopia urnos
Linia 5:
<!-- *** Ladawan *** -->
|image = Nile watershed topo.png
|image_caption = Ti [[panag-ayospanagayus a panakabingbingaypannakabingbingay|labneng ti danum]] ti Nilo
<!-- *** Pagilian *** -->
|country = Etiopia
Linia 72:
|website =
<!-- *** Paammo *** -->
|footnotes = <ref>{{cite web|title=The Nile River|url=http://www.nilebasin.org/index.php?option=com_content&task=view&id=106&Itemid=120|publisher=TiLabnengTi Labneng ti Nilo a Gandat|accessdate=1 Pebrero 2011|year=2011}}</ref>
}}
 
Linia 83:
==Etimolohia==
[[Papeles:Iteru.png|thumb|left]]
Iti taga-ugma a [[pagsasao nga Ehipsio]], ti Nilo ket tinawtawgan a ''Ḥ'pī'' wenno ''Iteru'', a kayatna a saoen ket "nalatak a karayan", nga inrepresenta babaen dagiti [[Dagiti Ehipsio a heroglipiko|heroglipiko]] a maipakita dita kanigid (literal a ''itrw'', ken '[[N-allon ti danum (n heroglipikoh)|dandanum]]' [[determinatino]])<ref>[http://www.glyphdoctors.com/mod/forum/discuss.php?d=802 Ania ti panagtawtawag dagiti taga-ugma nga Ehipsio ti karayan Nilo?] Nawaya nga Ehiptomolohia. (Naala idi 17 Oktubre 2006)</ref> Iti [[Pagsasao a Koptiko|Koptiko]], dagiti balikas a ''piaro'' (Sahidik)wenno ''phiaro'' (Bohairiko) a kayatna asaoen ket "ti karayan" (lit. p(h).iar-o "ti.kanal-nalatak") ket nagtaud ti isu met laeng a taga=-ugma a nagan.
 
Ti Inggles anagan a ''Nile'' ({{lang-la|Nīlos}}; {{lang-el|Νεῖλος}}<ref name="OED">{{cite book|title=Inggles a Diksionario ti Oxford|edition=3|date=Disiembre 2009|publisher= Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan|location=Oxford, Inglatera|chapter=Nilo}}</ref>) ket naipanunotan a naala manipud ti [[Dagiti pagsasao a semitiko|Semitiko]] a ''Nahal'' a kayatna a saoen ket "karayan" a nagtaudan ti Hebreo a''nachal'' ({{lang-he|נחל}}).
Linia 93:
[[Papeles:Nile2.jpg|left|thumb|Ti Nilo nga asideg ti[[Beni Suef]]]]
[[Papeles:Nile composite NASA.jpg|right|thumb|150px|Ti [[apunipon a ladawan|napunipon]] a satelite a ladawan ti Puraw a Nilo.]]
Iti ngato ti [[Khartoum]] ti Nilo ket naamammoan pay a kas ti [[Puraw a Nilo]], ti maysa pay a termino a naus-usar iti maysa alimitado a kapanunotan ti panagipalpalawag ti paset a nagbaetan ti [[Danaw No]] ken Khartoum. Idiay Khartoum ti karayan tiniponan babaen ti [[Asul a Nilo]]. Ti Puraw a Nilo ket mangrugi idiay ekuatorial ti Daya nga Aprika, ken ti Asul a Nilo ket mangrugi idiay Etiopia. Dagitoy dua asangaa sanga ket adda idiay lumaud a sikigan ti [[Rengngat ti Daya nga Aprika]].
 
Ti [[pagayusan a labneng]] ti Nilo ket sumakop ti {{convert|3254555|km2}}, ti agarup 10% ti kalawa ti Aprika.<ref>[http://earthtrends.wri.org/maps_spatial/maps_detail_static.php?map_select=299&theme=2 EarthTrends: Portal ti Enbironmental a Pakaammo]</ref> Thi Nilo a labneng ket narikut, ken isu a gapu daytoy, tti pagatianan iti aniaman a naited a iti igdigid ti [[kangrunaan a puon (hidrolohia)|kangrunaan a puon]] ket maitalek kadagiti adu a banag a mairaman ti tiempo, dagiti aliwaksay, panagbawbaw ken [[ebapotranspirasion]], ken ti panagayus ti [[groundwater|danum ti kaunegan]].
 
===Taudan===
Ti [[Taudan (karayan wenno waig)|taudan]] ti Nilo ket sagpaminsan a naipanunotan a ti [[Danaw Victoria]], ngem ti danaw ket adda dagiti dadakkel a karayan a mangpakpakan. Ti [[Karayan Kagera]], nga agayayusagay-ayus idiay [[Danaw Victoria]] idiay asideg ti Tanzania nga ili ti [[Bukoba]], ket isu ti kaatiddogan a mangpakpakan, ngem dagiti taudan ket saan a maitunos no ania ti kaatiddogan a tributario ti Kagera ken ti isu a kaadywan a taudan ti Nilo.<ref>{{cite news | author = McLeay, Cam |date= Hulio 2, 2006 |title=Ti Kinapudo a Maipanggep ti Taudan ti Karayan Nilo |work=[[New Vision]] |url=http://www.newvision.co.ug/PA/8/459/507212 |accessdate= Agosto 31, 2011}}</ref> Daytoy ket mabalin a ti [[Karayan Ruvyironza|Ruvyironza]], wa rummuar idiay [[Probinsia ti Bururi]], [[Burundi]],<ref>{{cite web | url= http://www.egyptattraction.com/nile-river-egypt.html | title= Karayan Nilo | accessdate= Pebrero 5, 2011}}</ref> wenno ti [[Nyabarongo]], nga agayayus manipud idiay [[Nyungwe a Kabakiran]] idiay Rwanda.<ref>{{cite news | publisher = [[BBC News]] |date= Marso 31, 2006 |title=Ti Sangkatiponan ket Nakadanon ti 'Agpayso a Taudan' ti Nilo|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/hampshire/4864782.stm |accessdate= brilAbril 4, 2011|ref=harv}}</ref> TDagitiDagiti dua a mangpakpakan a karayan ket agsabatda idiay asideg ti [[Dissuor Rusumoa a Dissuor]] idiay pagbeddengan ti Rwanda ken Tanzania.
 
Dagiti kinaudi a panagsuksukimat<ref>NaiaplpalawagNaipalpalawag idiay ''Nilo ni [[Joanna Lumley]]'', 7 pm aginggana iti 8 pm, [[ITV 1]], Dominggo 12 Agosto 2011.</ref> ket agibagbaga ti partido a nagsuksukimat ket napanda iti maysa alugara lugar a naipalpalawag a kas ti taudan ti [[Rukarara]] a tributario [http://www.telegraph.co.uk/travel/activityandadventure/734885/Journey-to-the-source-of-the-Nile.html], ken baben ti panagarmid ti dalanan ti napusek a kabambantayan idiay kabakiran ti [[Nyungwe]] ket nakabirukda ti (iti [[namaga a tiempo]]) maysa a mapategan nga umay tiiti rabaw a panagayayuspanagay-ayus kadagiti adu a milia nga agpangato, ken nakabirukda ti baro a taudan, a nakaited ti Nilo ti kaatiddog a 4199 a milia (6758 a kilometro)
 
====Dagiti napukaw a taudan ti karayan====
{{Adu pay|Listaan dagiti karayan babaen ti kaatiddog}}
Ti dati a [[Danaw Tanganyika]] ket nagayayusnagay-ayus nga agpa-amianan iti igid ti [[Tanap ti Rengngat ti Aprika]] a mapan idiay [[Puraw a Nilo]], a mangararamidmangar-aramid ti Nilo ti agarup a {{convert|1400|km|mi}} nga atatiddogat-atiddog, aginggana no malappedan idiay [[Miocene]] ken paminaduen babaen ti bungkong [[dagiti bulkanBulbulkan ti Virunga]].
 
===Idiay Uganda===
Ti Nilo ket pumaaw idiay Danaw Victoria idiay [[Dissuor Ripon a Dissuor]] idiay asideg ti [[Jinja, Uganda]],a kas ti [[Victoria a Nilo]]. Daytoy ket adadayoad-adayo nga agayus ti agarup a {{convert|500|km|sigfig=1}}, babaen ti [[Danaw Kyoga]], aginggana tino maabutanna ti [[Danaw Albert (Aprika)|Danaw Albert]]. Kalpasan a mapanawanna ti Danaw Albert, ti karayan ket naamaamoannaamaamuan a kas ti [[Albert a Nilo]].
 
===Idiay Abagatan a Sudan===
Daytoy ket agayuston idiay [[Abagatan a Sudan]], a daytoy ket naamammoannaamammuan idiay a kas ti [[Puraw a Nilo|Bahr al Jabal]] ("Karayan ti Bantay"). Ti [[Bahr el Ghazal (karayan)|Bahr al Ghazal]], ket adda ti kaatiddog a {{convert|716|km}}, ket tumipon ti Bahr al Jabal idiay bassit nga alog a tinawtawagan a kas ti [[Danaw No]], ken kalpasan daytoy ti Nilo ket agbalin a naamammoannaamammuan a kas ti ''Bahr al Abyad'', wenno ti [[Puraw a Nilo]], manipud ti kasla puraw a [[pila]] a tumtumpaw kadagiti danumna. No iti [[Panaglayus iti Nilo|Nilo ket malayusan]] daytoy ket nangibatbati ti nalames a a lan-ak a deposito a managbuno ti daga. Ti Nilo ket saanen a tinawen nga aglaylayus manipud iidi nalpas ti [[Aswan a Penned]] idi 1970. A daytoy ket maysa a [[anabranch|sanga ti karayan]] , ti [[Bahr el Zeraf]], ket agayus idiay Bahr al Jabal a paset ti Nilo ken tumipon idiay Puraw a Nio.
 
Ti gatad ti panagayus ti Bahr al Jabal idiay [[Mongalla, Abagatan a Sudan]] ket gangani nga agnanaayon ti tinawen a kadagupan ket natimbengan ti {{convert|1048|m3/s|abbr=on}}. Kalpasan ti Mongalla, ti Bahr Al Jabal ket sumrekda kadagiti dakkel a sagneb ti [[Sudd]] a rehion ti Abagatan a Sudan. Adadu ngem kagudua ti danum ti Nilo ket mapukpukaw ti daytoy a sagneb babaen ti [[panagbawbaw]] ken [[transpirasion]]. Ti katimbengan a gatad ti panagayus ti Puraw Nilo kadagiti ipus ti sagneb ket agarup a {{convert|510|m3/s|sigfig=2|abbr=on}}. Manipud ditoy ket agsabatda iti [[Karayan Sobat]] idiay [[Malakal]]. Iti tinawen a pakaibatayan, ti Puraw a Nilo ti ngato ti Malakal ket agiparawad ti agarup a limapulo ket lima a porsiento ti dagup a panagayus ti ruar ti Karayan Nilo.<ref>{{cite web |url=http://www.ielrc.org/content/a0509.pdf |author=Hurst H.E. et al |year=2011 |title=Dagiti Labneng ti Nilo &#124;tomo 1 Ti hidrolohia ti Asul a Nilo ken Akbara ken ti Nangruna a Nilo a mapan idiay Aswan, nga adda kadagiti reperensia kadagiti Ganadat ti Nilo nga agtengtengngel ti Dept. a papel 12. |publisher=OPisian a Pagmalditan ti Gobierno |location= Cairo}}</ref>
Linia 156:
[[Papeles:River Nile and Bulaq by Piri Reis.jpg|thumb|upright|Naipakasaritaan a mapa ti Karayan Nilo babaen ni [[Piri Reis]]]]
 
Ti Nilo (''iteru'' iti [[Pagsasao nga Ehipsio|Taga-ugma nga Ehipsio]]) ket isun ti pagbiagan ti sibilisasion idiay Ehipto manipud idi [[Bato a Panawen]], a kaaduan ti populasion ken amin a siudad idiay Ehipto ket naisanglad kadagitoy a paset iti ginget ti Nilo iti amianan ti Aswan. Ti panagbalbaliw ti klima di gibus ti [[Quaternary glaciation|kinaudi a panawen ti yelo]] ket nakaiturongan ti pannakaporma ti desierto ti [[Sahara]], a mabalin a nabaybayagen a kas idi 3400 BC.
 
=== Ti Eonile ===
Ti agdama Nilo ket isu ti kabassitan kadagiti lima a karayan a nagayus iti amianan manipud kadagiti Kabambantayan ti Etiopia. Ti [[Satelite a panagiladawan]] ket inusar idi a mangilasin dagiti namaga a dalan ti danum idiat desierto a laud ti Nilo. Ti maysa nga Eonile a baw-ang, nga itan ket napunno babaen ti rabaw a panagayus, ket mangirepresenta ti tinaudan a Nilo a tinawtawagan ti '''Eonile''' a nagayus idi las-ud ti naladladaw a [[Mioseno]] (23–5.3 a riwriw a tawtawen sakbay ti agdama). Ti Eonile ket nangawit kadagiti [[Klastiko|klastiko a sedimento]] idiay Mediteraneo; adda dagutudagiti adu a masana a lugar ti alingasaw ti naduktalanen kadagitoy a sedimento.
 
Idi las-ud ti naladaw a Mioseno a [[Mesiniano a didigra ti apgad]], idi ti BaybayaBaybay Mediteraneo ket nakulong a labneng ken bimmawbaw iti puntos nga awan laon wenno gangani nga awan linaon, ti Nilo ket naputed ti dalanna iti baro batayan nga agpang aginggana iti daytoy ket ginasut a piekadapan a nababbaba iti agpang iti taaw ti lubong idiay Aswan ken {{convert|8000|ft|m}} iti baba ti Cairo.<ref name="Warren2006">{{cite book|last=Warren|first=John|title=Dagiti Ebapotito:Dagiti Sedimento, Dagiti Rekurso ken Hidrokarbon|year=2006|publisher=Springer|location=Berlin|isbn=3-540-26011-0|page=352}}</ref> Daytoy ket nangpartuat ti atiddog a baw-ang a napunno idi ti sedimento idi napartuat manen ti Mediteraneo. Iti sumakbay a puntos dagiti sedimento ket nangipangato ti sirok ti karayan tapno ti karayan ket agayusen nga agpalaud iti maysa a depresion tapno mangpartuat ti [[DanawMoerisDanaw Moeris]].
 
Ti Danaw Tanganyika ket agayus nga agpa-amianan idiay Nilo aginggana kadagiti [[Kabambantayan Virunga|Bulkan Virunga]] ket lappedanna ti kursona idiay Rwanda. Ti Nilo ket at-atiddog idi ti dayta a panawen, idi ti kaadaywan a taudan ti danumna ket idiay akin-amianan a [[Zambia]].
 
=== Ti naikaykaysa a Nilo ===
Adda dagiti dua a teoria a maipanggep ti naikaykaysa a Nilo. Ti maysa ket isu ti naikaykaysa a panagayus ti nIloNilo iti ubing pay laeng nga edad, ken ti labneng ti Nilo ket dati a napispisi kadagiti serie ti naisinsina a labneng, ti laeng akin-amianan unay ti nangpakan ti karayan a nangsursurot ti agdama a dalan ti Nilo idiay Ehipto ken Sudan. Ni Said ket nagipagpagarup a ti kinapudno a ti Ehipto ket isu ti kaaduan a nangitited ti danum ti Nilo Nile itilas-ud ti dayta a paset ti pakasaritaanna.<ref name=Said1981>Said, R. (1981). ''Ti heolohiko nga ebolusion ti Karayan Nilo ''. [[Springer Verlag]].</ref>
 
Ti sabali a teoria ket ti pagayusan manipud idiay Etiopia babaen kadagiti karayan a kapada ti Asul Nilo ken ti Atbara ken ti [[Karayan Tekezé r|Takazze]] ket nagayus idi idiay Mediteraneo babaen ti Ehipsio a Nilo manipud idi [[Tertiario]] a panpanawen.<ref name=WW1980>Williams, M.A.J.; Williams, F. (1980). ''Ebolusion ti Labneng Nilo''. In M.A.J. Williams ken ni H. Faure (eds). ''Ti Sahara ken Nilo''. Balkema, Rotterdam, pp 207–224.</ref>
 
Ni Salama ket nangisingasing nga idi las-ud ti [[Tertiario]] (65 a riwriw aginggana ti 2.588 a riwriw a tawtawen) dagiti serie ti naisinsina a kontinental a labneng ket ti tunggal maysa ket nangsakop kadagiti nangruna a apasetpaset ti Sudanes a Sistema ti Rengngat: ti [[rengngat Mellut]], [[rengngat Puraw Nilo]], [[rengngat Asul Nilo]], [[rengngat Atbara]] ken [[rengngat Sag El Naamt]].<ref name=Salama1987>{{cite journal | author = Salama, R.B. | title = Ti ebolusion ti Karayan Nilo, Dagiti naikali naapgada danaw ti rengngat idiay Sudan | journal = J. African Earth Sciences | volume = 6 | issue = 6 | year = 1987 | pages = 899–913 | doi = 10.1016/0899-5362(87)90049-2}}</ref>
Ti Labaneng Rengngat Mellut ket ganganaigangani {{convert|12|km|mi}} ti kaadalemna iti tengnga apasetna. Daytoy a rengngat ket mabalin pay maeng nga aktibo, nga adda dagiti naireporta a [[tektoniko]] a tignay idiay akin-amianan ken akin-abagatan apagbeddengannaa pagbeddenganna. Dagiti [[Sudd|Sudd a kalugnakan]] a mangporma ti sentral apaseta paset ti labneng ketmabalinket mabalin pay laeng nga agtaltalna. Ti Rengngat a Sistema ti Puraw Nilo, urayno ab-ababaw ngem ti [[rengngat Bahr el Arab]], ket agarup a {{convert|9|km|mi}} ti kaadalemna. Ti heopisikal a panagsuksukisok ti Sistema a Rengngat ti Asul Nilo ket nagkarkulo ti kaadalem dagiti sedimento iti {{convert|5|–|9|km}}. Dagitoy a labneng ket saanda a nagkakapet aginggana idi nalpas ti panagtalnada, ken ti gatad ti deposision ti sedimento ket umanay idin a mangpunno ken mangisilpo kaniada. Ti Ehipsio a Nilo ket naikapet iti Sudanes a Nilo, nga isu daytoy ti nangtiliw kadagiti Etiopiano ken Ekuatorial a taudan ti danum idi las-ud ti agdama nga agpang iti tektoniko nga aktibidad idiay Daya, Sentral ken dagiti Sudanes a Sistema ti Rengngat.<ref name=Salama1997>Salama, R.B. (1997). ''Dagiti Renggat a Labneng ti Sudan. Dagiti Aprikano a Labneng, Dagiti Sedimentario a Labneng iti Lubong. 3.'' Inurnos babaen ni R.C. Selley (Serie nga Editor K.J. Hsu) pp. 105–149. ElSevier, Amsterdam.</ref> Ti pannakaikapet dagiti nadumaduma a Nilo ket napasamak idi las-ud ti sikliko a katuduan apaset ti panawen. Ti Karayan Atbara ket limpias ti nakulong a labnengna idi las-ud ti katuduan a paset ti panawen a napasamak idi agarup a 100,000 aginggana ti 120,000 a tawtawen. Ti Asul a NiloketnaikapetNilo ket naikapet idiay nangruna a Nilo idi las-ud ti 70,000–80,000 a tawtawen B.P. iti katuduan a paset ti panawen. Ti isitemasistema ti Puraw Nilo idiay Bahr El Arab ken dagiti RengnatRengngat ti Puraw Nilo ket nagtultuloy a nakulong a danaw aginggana ti pannakaikapet ti Victoria Nilo iti nangruna a sistema idi agarup a 12,500 a tawtawen.
 
=== Ti papel iti pannakabangon ti Ehipsio a sibilisasion ===
TiGriegoTi Griego a historiador ani [[Herodotus]] ket nangisurat a ti "Ehipto ket isu idi ti regalo ti Nilo". Ti maysa nga awan gibusna a taudan ti sostento, daytoy ket nakaited ti nangruna a papel iti panagrang-ay ti Ehipsio a sibilisasion. Dagiti deposito ti lan-ak ket nagaramid a nalames dagiti naipalawlaw a daga gaputa ti karayan ket tinawen a limpias dagiti bangkonabangkagna. DagitidiDagidi [[Taga-ugma nga Ehispsio]] ket nagtaltalonda ken nagtagtaggilakoda kadagiti [[trigo]], [[flax|lino]], [[papiro]] ken dagiti dadduma pay nga apit iti arubayan ti Nilo. Ti trigo ket nangruna nga apit iti nadidgra ti bisin a Tengnga a Daya. Daytoy a sistema ti panagtagilako ket nangitalinaay kadagiti diplomatiko a relasion ti Ehipto kadagiti dadduma pagilian, ken nangited ti pannakatalinaayna iti ekonomia. Dagiti adayo ti pannkaabotna panagtagilako ket naaw-awiten idiay igid ti Nilo manipud idi taga-ugma a panpnawenpanpanawen. Ti [[Ishango a Tulang|Ishango a tulang]] ket mabalin nga isu ti pagbilangan a ruting. Daytoy ket naisingsingasing a daytoy ket mangipakpakita kadagiti primo numero ken multiplikasion, ngem daytoy ket sinupsuppiatan. Iti libro a ''Kasano a Napasamak ti Matematiko: Ti Immuna a 50,000 a Tawtawen'', ni Peter Rudman ket nakisinnippiatnakisinnuppiat a ti panagrang-ay ti konsepto dagiti primo a numero ket mabalin a mapasamak laeng kalpasan ti konsepto ti dibision, nga inpetsaanna daytoy ti kalpasan ti 10,000 BC, a dagiti primo a numero ket mabalin idi a saan a naaw-awatan aginggana idi agarup a 500 BC. Isu ket nagsursurat pay nga "awan ti panangpadas a naaramiden a mangipalawag a ti pagbilangan a banag ket nasken a mangipakita ti mangpaadu iti dua, dagiti primo a numero a baetan ti 10 ken 20, ken dagiti pay numero a gangani mangpaadu iti 10."<ref>{{cite book|author = Rudman, Peter Strom|title=Kasano a Napasamak ti Matematiko: Ti Imuna a 50,000 a Tawtawen|year=2007|publisher= Prometheus Books |isbn=978-1-59102-477-4|page=64}}</ref> Daytoy ket naduktalan idiay idiay igid ti taudan ti danum iti Nilo (idiay asideg ti [[Danaw Edward]], idiay akin-abagatan a daya ti [[Demokratiko a Republika iti Kongo|Kongo]]) ken napetsaan t ikarbon iti [[Akin-ngato a Paleolitiko|20,000 BC]].
 
Dagiti [[napaamo a nuang]] ket naipayamammo idi manipud idiay Asia, ken dagiti Asirio ket nangipayammo kadagiti [[kamelio]] idi maika-7 a siglo BC. Dagitoy nga ayup ket naparti para iti karneda, ken dagitoy ket napaamop ken inus-usar iti panagarado wenno iti kaso ti kamelio, inus-usar apanagkariton. Ti danum ket nangruna kadagiti tao ket dagiti taraken nga ayup. Ti Nilo Nile ket nalaka idi ken nasayaat a pamay-an a pagliganan para kadagiti tao ken tagilako.
Ti Nilo idi ket nangruna paset ti taga-ugma nga espiritual a biag ti Ehipto. Ni [[Hapy]] ket isu idi ti dios ti tinawen a layus, ken isuna ken ni [[paraon]] ket naipagpagarup a nagtengtengngel tipanaglayus. Ti Nilo ket naipanpanunotan a dalan ti biag ken patay ken ti kalpasan ti biag. Ti daya ket naipagpagarup a kas maysa lugar ti pakaipasngayan ket idadakkel, ken tilaud ket naipanpanunotan a lugar iti patay, a kas ti dios a ni [[Ra]], ti Init, ket naipasngay, pimmusay, ken umungar manen iti tunggal maysa nga aldaw a nagbalballasiw iti langit. Isunga, amin a tabonan ket adda iti laud ti Nilo, gaputa dagiti Ehipsio ket namatmatida a tapno makastrek ti kalpasan ti panagbiag, nasken a maipunponda iti bangir a naisimbolo iti patay.
 
Linia 189:
*{{commons-inline|Nile|Nilo}}
*{{wikiquote-inline|Nile|Nilo}}
* [http://www.mbarron.net/Nile/index.htm Dagiti Kinapudno a maipanggep ti Karayan NIloNilo]
* [http://www.aldokkan.com/geography/nile.htm Panagipada a Nagbaetan Karayan Nilo ken Amasona]
* [http://www.ppl.nl/bibliographies/all/?bibliography=water Bibliograpia dagiti Danum a Rekurso ken Sangalubongan a Linteg]
Linia 196:
* [http://www.nytimes.com/slideshow/2010/09/25/world/0926NILE.html?ref=world Ti Salisal a Maipanggep ti Nilo]
* [http://www.nilegov.com/ Tesis a Mangus-usig ti Pakitinnarusan ti Karayan Nilo]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6759291.stm BBC: Ti karayan Amasona ket 'atatiddogat-atiddog ngem ti Nilo']
* [http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200603/the.last.nile.flood.htm John Feeney, ''Ti Naudi a Layus ti Nilo'', 2006, Saudi Aramco World]
 
[[Kategoria:Nilo| ]]
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Hebreo a Biblia]]
[[Kategoria:Dagiti sangalubongan a karayan ti Aprika]]
[[Kategoria:Nilo a labneng|*]]
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Ehipto]]
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Sudan]]
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Abagatan a Sudan]]
[[Kategoria:Dagiti karayan ti Uganda]]
[[Kategoria:Alagaden ti karayan]]
[[Kategoria:Panagbunag ti danum idiay Ehipto]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo (atiddog)]]