Rebision manipud idi 20:19, 28 Nobiembre 2014 urnosen Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m Kopia urnos (bassit) ← Nadadaan nga urnos		Rebision manipud idi 20:21, 28 Nobiembre 2014 urnosen ibabawi Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m Nagsimpa ti panangiletra/gramatika Etiketa: Bisual a panagurnos Barbaro nga urnos →
Linia 1: [[Papeles:Gyzis 006 (Ηistoria).jpeg\|thumb\|''Historia''<br />babaen ni [[Nikolaos Gysis]] (1892)]] Ti '''pakasaritaan''' (manipud ti [[Pagsasao a Griego\|Griego]] {{lang\|el\|''ἱστορία''}} - ''historia'', a kayatna a ~~saeen~~sawen ket "panagsukimat, pannkaammo a naala babaen ti panagsukimat"<ref name=JosephJanda/>) ket maysa a [[umbrella term\|sapasap a termino]] a mangibaga ti napalabas a paspasamak ken ti pay pannkaduktal, panangurnong, panagurnos, ken panangipakita ti [[pakaammo]] a maipanggep kadagitoy a pasamak. Daytoy a termino ket mangiraman ti [[Law-ang#Pakasaritaan ti law-ang\|kosmiko]], [[Heolohiko a pakasaritaan ti Daga\|heolohiko]], ken [[Organismo#Pakasaritaan ti biag\|pakasaritaan ti organiko]], ngem kankanayon a maibagbaga ti kayatna a sawen ti [[Pakasaritaan ti Lubong\|pakasaritaan ti nagtagitaoan]]. Dagiti eskolar nga agsursurat ti pakasaritaan ket tinawtawagan a kas dagiti [[historiador]]. Ti pakasaritaan ket mabalin pay a mangitudo ti [[akademiko a disiplina]] a daytoy ket agus-usar ti [[naratibo]] tapno mangkita ken mangusig ti panagsasaruno dagiti napalabas a paspasamak, ken padasenna a kitaen dagiti tabas ken gapuanan ken nagbanagan a panagikeddeng kadagitoy.<ref name="evans1">{{cite web \|url= http://www.history.ac.uk/ihr/Focus/Whatishistory/evans10.html\|title= Ti Dua a Rupa ni E.H. Carr \|accessdate=10 Nobiembre 2008 \|author= Professor Richard J. Evans \|year= 2001 \|work= Pakasaritaan a Napakaitengngaan ti Isip, Pablaak 2: Ania kadi ti Pakasaritaan? \|publisher= Unibersidad ti Londres}}</ref><ref>{{cite web \|url= http://www.history.ac.uk/ihr/Focus/Whatishistory/munslow6.html \|title= Ania ti Pakasaritaan \|accessdate=10 Nobiembre 2008 \|author= Professor Alun Munslow \|year= 2001 \|work= Pakasaritaan a Napakaitengngaan ti Isip, Pablaak 2: Ania kadi ti Pakasaritaan? \|publisher= Unibersidad ti Londres}}</ref> Linia 17: Ti [[Taga-ugma a Griego]] a [[politoniko\|ἱστορία]]<ref>{{LSJ\|i(stori/a\|ἱστορία}}</ref> (''hístōr'') ket kayatna sawen ti "panagsukimat","pannakaamo manipud ti panagsukimat", wenno "hustisia". Iti daytoy a kapanunotan a ni [[Aristoteles]] ket inusarna ti balikas iti bukodna a {{lang\|grc\|[[Pakasaritaan dagiti Ayup\|Περὶ Τὰ Ζῷα Ἱστορίαι]]}}<ref name="Ferrater-Mora">Ferrater-Mora, José. ''Diccionario de Filosofia''. Barcelona: Editorial Ariel, 1994.</ref> (''Perì Tà Zôa Ηistoríai'' "Dagiti Panagsukimat kadagiti Ayup"). Ti nagtaudan abalikas ti {{lang\|grc\|ἵστωρ}} ket nasapa a naikeddeng kadagiti [[Homeriko a Kankanta]], [[Heraklito]], dagiti sapata nga [[Atenas\|Ateniense]] [[ephebos\|epebo]], ken iti [[Boeotia\|Boiotiko]] a naisursurat (iti legado a kapanunotan, iti "hustisia" wenno "saksi", wenno ti kapadpadana). Ti balikas a naikabil iti [[Pagsasao nga Inggles]] idi 1390 nga adda ti kayatna a ~~saoen~~sawen ti "pannakaibagian kadagiti pasamak, sarita". Iti [[Tengnga nga Inggles]], ti sapasap a kayatna sawen idi ket "sarita". Ti pannakaiparit ti iti kayatna sawen ti "rehistro kadagiti napalabas a pasamak" ket nagtaud idi naladaw a maika-15 a siglo. Daytoy ket adda pay laeng idi ti Griego a kapanunotan a ni [[Francis Bacon]] ket inus-usarna ti termino idi naladaw a maika-16 a ~~sigol~~siglo, idi nagsurat ti maipanggep ti "[[Masna a pakasaritaan\|Masna a Pakasaritaan]]". Para iti kaniana, ti ''historia'' ket isu idi ti "ti pannakaammo kadagiti banag a naikeddeng babaen ti limbang ket panawen", ti kita ti pannakaammo a naited babaen ti [[lagip]] (bayat a ti [[siensia]] ket naited idi babaen ti [[rason]], ken ti [[daniw]] ket naited idi babaen ti [[pantasia]]). Iti maysa a panagiyebkas ti lingguistika a [[Sintetiko apagsasao\|sintetiko a maisuppiat ti analitiko/mangisinsina a dikotomia]], ti Inggles a kasla iti Insik (史 vs. 诌) ket mangibagbaga tattan ti sabali a balbalikas para iti pakasaritaan ti nagtagitaoan ken ti sapasap a [[storytelling\|panagisarsarita]]. Iti moderno nga Aleman, Pranses, ken kaaduan kadagiti Hermaniko ken Romanse a pagsasao, a dagitoy ket nakedngan a sintetiko ken kaaduan a nabalbaliwan ti unina, ti isu met laeng a balikas ket inususar pay laeng a kayatna a saoen ti "pakasaritaan" ken "sarita".

Pakasaritaan: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision