Brahmagupta: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Lam-ang (tungtungan | aramid) m inlemmeng ti maysa a kategoria |
Lam-ang (tungtungan | aramid) Naipatarus manipud iti en:Brahmagupta/641050533 |
||
Linia 1:
{{Infobox sientista
| name = Brahmagupta
| image =
| caption =
| birth_date = 598 CE
| death_date = c.670 CE
| residence =
| fields = [[Matematika]], [[Astronomia]]
| known_for = [[Sero]], moderno a [[Sistema ti bilang]]
}}
Ni '''Brahmagupta''' ({{lang-sa|ब्रह्मगुप्त}}; {{audio|Brahmagupta.ogg|denggen}}) (597–668 AD) ket maysa idi nga Indiano a [[Indiano a matematika|matematiko]] ken [[Indiano nga astronomia|astronomo]] a nangisurat kadagiti dua a nangruna nga obra iti matematik aken astronomia: ti ''[[Brāhmasphuṭasiddhānta]]'' (Husto a Pannakabangon ti Doktrina iti Brahma) (628), ti teoretiko a treatado, ken ti ''[[Khaṇḍakhādyaka]]'', ti nasaysayaat a baserbi a testo. Adda dagiti dua a rason a naipamattian a ni Brahmagupta ket nagtaud manipud idiay [[Bhinmal]].
Line 4 ⟶ 15:
==Biag ken obra==
Iti maikapito ken maikawalo a berso ti ''[[Brāhmasphuṭasiddhānta]]'' iti kapitulo XXIV ket nangibagbaga a ni Brahmagupta ket sinuratna ti testo idi agtawen iti iti tallopulo iti Śaka 550 (=A.D. 628) idi las-ud ti panagturay ni Ari Vyāghramukha,isunga mabalintayo ti agala nga isu ket naipasngay idi 598.<ref>{{cite book|title=Senso kadagiti Husto a Siensia iti Sanskrito (CESS) |author=David Pingree|publisher=Pilosopiko a Kagimongan ti Amerikano|at= A4, p. 254}}, {{cite book|title=''[[Brāhmasphuṭasiddhānta]]'' (Kapitulo 1) iti Brahmagupta nga adda iti Komentario ni Pṛthūdhaka, kritikal a naurnos iti Inggles a patarus ken dagiti nota|author=Seturo Ikeyama|publisher=INSA|year=2003|page=[S2]}}</ref> Dagiti agkomkomentario ket tinawtawaganda isuna a kas maysa a nalatak nga eskolar manipud idiay [[Bhinmal]], ti siudad idiay estado ti [[Rajasthan]] iti Amianan a laud ti India.<ref>{{cite book|title=''[[Brāhmasphuṭasiddhānta]]'' (Kapitulo 21) iti Brahmagupta nga adda iti Komentario ni Pṛthūdhaka, kritikal a naurnos iti
Ti ''Brahmasphutasiddhanta'' (''Napasayaat a Treatado iti Brahma'') ket isu ti kadayegan nga obrana. Ti historiador a ni [[al-Biruni]] (c. 1050) iti librona a ''Tariq al-Hind'' ket nangibagbaga a ti [[Abasida]] a [[kalipa]] ti [[al-Ma'mun]] ket addaan ti maysa nga embahada idiay India ken manipud idiay India ti libro ket naiyeg idiay Baghdad a naipatarus idi iti Arabiko a kas ti ''Sindhind''. Daytoy ket sapasap a naipagpagarup a ti ''Sindhind'' ket isu ti ''[[Brahmasphutasiddhanta|Brahmasphuta-siddhanta]]'' ni Brahmagupta.<ref name="Boyer Siddhanta">{{Cite book|last=
Urayno saan a pamiliar idi ni Brahmagupta kadagiti obra dagit astronomo a sumurot iti tradision ti [[Aryabhatiya]], saan nga mmo no isu ket pamiliar iti obra ni [[Bhaskara I]], ti kontemporaneo.<ref name="Plofker 418-419"/> Ni Brahmagupta ket addaan idi kadagiti adu a kritisismo a naiturong iti obra kadagiti karibal a nga astrologo, ken iti bukodna a ''Brahmasphutasiddhanta'' ket nabirukan ti maysa a kasapaan a napasingkedan a panagsina kadagiti Indiano a matematiko. Ti panangsina ket kangrunaan idi a maipanggep kadagiti panangipakat ti matematika iti pisikal a lubong, imbes a maipanggep iti matematika met laeng. Iti kaso ni Brahmagupta, dagiti pagsusuppiatan ket kaaduan a nagtaud ti panagpili kadagiti astronomikal a parametro ken dagiti teoria.<ref name="Plofker 418-419"/> Dagiti kritiko kadagiti agkaribal a teoria ket agparang kadagiti amina nga immuna a sangapulo a astronomikal a kapitulo ken ti maikasangapulo ket maysa a kapitulo ket intero a naikeddeng iti kritisismo kadagitoy a teoria, ngem awamn met dagiti kritisismo nga agparang kadagiti kapitulo ti maikaduapulo ket dua ken maikasangapulo ket walo.<ref name="Plofker 418-419">{{Harv|Plofker|2007|pp=418–419 }} Ti ''Paitamahasiddhanta'' ket dagus pay a nagreggetan ti sabali a nangruna a ''siddhanta'', nga insurat babaen ti kontemporaneo ni Bhaskara: Ti ''Brahmasphutasiddhanta'' (''Nasimpa a Treatado ni Brahma'') kinompleto babaen ni Brahmagupta in 628. Daytoy nga astronomo ket naipasngay idi 598 ken mabalin a nagtrabaho idiay Bhillamal (nainaganan iti moderno a Bhinmal idiay Rajasthan), idi panagturay (ken mabalin a babaen iti patronahe) ni Ari Vyaghramukha.<br />Uray no saan nga ammo no ni Brahmagupta ket nakasarak iti obra ti kontemporaneona a ni Bhaskara, isu ket siammo kadagiti sinurat dagiti sabali a kameng ti tradision ti ''Aryabhatiya'', nga awan ti naimbag nga inbaga a maipanggep iti daytoy. Daytoy ket gangani a ti immuna a tugot nga tagikuatayo iti panagsina dagiti Indiano nga astronomo ken matematiko kadagiti karibal, ken sagpaminsan nga antagonistiko nga "es-eskuela." [...] daytoy idi ti pannakaipakat kadagiti modelo ti matematika iti pisikal a lubong- iti daytoy a kaso, dagiti panagpili kadagiti astronomikal a parametro ken dagiti teoria—ti nagtaudan dagiti nagsusuppiatan. [...]<br />Dagiti kasta a panagdillaw kadagiti karibal nga obra ket sagpaminsan nga agparang kadagiti amin a paset dagiti umuna a sangapulo nga astronomikal a kapitulo ti ''Brahmasphutasiddhanta'', ken ti maikasangapulo ket maysa a kapitulona ket intero a maipanggep kaniada. Ngem saanda a sumrek kadagiti matematikala kapitulo a naipanggep it ''ganita'' ni Brahmagupta (kapitulo 12) ken pulborisado (kapitulo 18). aytoy a pannakisinnina kadagiti matematikal a suheto ket mangiballatek ti maigiddiat a dua a pannakaidasig manipud dagiti "pagobraan ti matematika" ken dagiti "kantidad ti matematika" nini Bhaskar. Imbes ket, ti umuna ket maipanggep kadagiti operasion ti aritmetik a mangrugi iti pananginayon, proporsion, interes, dagiti serie, dagiti pormula para iti kaatiddog, dagiti kalawa, ken dagiti tomo dagiti heometrikal a pigura, ken dagiti nadumaduma a pamay-an kadaggiti praksion—iti ababa, dagiti nadindumadumaan a tarabay para iti panagkarkulo kadagiti ammo a kantidad. Ti maikadua, iti sabali pay a panangibaga, mangipanggep iti tinawtawagan ni Brahmagupta "ti pulborisado, sero, dagiti negatibo, dagiti positibo, dagiti di ammo,ti eliminasion ti akintengnga a termino, panagpabassit iti maysar [naindumadumaan, ti ''bhavita'' [ti produkto dagiti dua a di ammo], ken ti kasasaad dagiti kuadarado [maikadua-dagiti ekuasion ti di maikeddeng a grado]" - a daytoy ket, dagiti pamay-an para iti panagpataray dagiti di ammo a kantidad. Daytoy a panangisalumina ket nalawlawag a nairepresenta kadagiti naladladaw nga obra a kas matematika iti "manipesto" ken "di manipesto," : a kas iti masakbayan a tinawtawagan iti "aritmetik" dagiti manipulasion dagiti di ammo a kantidad ken "alhebraiko" a manipulasion iti tinawtawagan iti "bukbukel" wenno dagiti di ammo a kantidad. Ti dati, ket mabalin a mangiraman kadagiti heometriko a problema ken dagiti sabali a topiko a saana sinakupan ababen ti moderno a panangipalawag ti "aritmetik." (Kasla ni Aryabhata, ni Brahmagupta ket irelagadona ti bukodna a tabla ti seno iti maysa nga astronomikal a kapitulo a makasapul kadagiti karkulo, imbes nga ituonna daytoy kadagiti sabali a topiko ti "matematika".)</ref>
==Dagiti dakamat ken pakaammo==
Line 24 ⟶ 37:
| first=Carl B.
| last=Boyer
| title=Ti Pakasaritaan iti Matematika
| edition=Maikadua nga Edision
Line 62 ⟶ 74:
==Dagiti silpo ti ruar==
* [http://www.Brahmagupta.net Biograpia ni Brahmagupta]
* [http://www.wilbourhall.org/index.html#BSS Ti Brahma-sphuta-siddhanta ni Brahmagupta] Pangyuna iti
{{Turay a panagtengngel|VIAF=39509380|GND=120322420}}
Line 78 ⟶ 89:
{{DEFAULTSORT:Brahmagupta}}
[[Kategoria:Brahmagupta| ]]
[[Kategoria:598 a pannakaipasngay]]
[[Kategoria:668 nga ipupusay]]
| |||