|
}}
Ni '''Abu'l-Fath Jalal ud-din Muhammad Akbar''', popular nga ammo a kas ni '''Akbar''' ({{IPA-ur|əkbər|IPA}}, literal a "ti natan-ok"; 14 Oktubre 1542 – 27 Oktubre 605), ammo pay a kas ni '''Akbar thi Natan-ok''' wenno '''Akbar I''',<ref name="iranicaonline1">{{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/akbar-i-mughal-india |title=Akbar I|publisher=Encyclopaedia Iranica|date=2011-07-29 |accessdate=2014-01-18}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199546091.001.0001/acref-9780199546091-e-209 |title=Akbar I |publisher=Oxford Reference |date=2012-02-17 |accessdate=2014-01-18}}</ref> ket isu idi ti [[Dagiti Mogol nga emperador|MugollMogol nga Emperador]] manipud idi 1556 aginggana idi pimusay. Isu idi ti maikatlo ken maysa kadagiti nalatak a nagturturay iti [[Mogol a Dinastia]] idiay India. Ni Akbar sinarunona ti amana, ni [[Humayun]], babaen ti rehente, a [[Bairam Khan]], a nangtulong ti ubing nga emperador a nangpadakkel ken nangikaykaysa dagiti dominio ti Mogol idiay India. Ti napigsa ti personalidad ken naballigi a heneral, ni Akbar ket nagin-inut a nagpadakkel ti Moggol nga Imperio tapno mairaman iti gangani amin nga [[Indiano a Subkontinente]] iti amianan ti karayan [[Godavari]]. Ti bileg ken impluensiana, nupay kasta, ket naigay-at iti intero a pagilian gapu ti kinaturay ti militar, politikal, kultural, ken ekonomia ti Mogol. Tapno maikaykaysa tinawatiwat ng estado ti Mogol, ni Akbar ket nangbangon ti setralisado a sistema ti administrasion iti amin a paset ti imperio ken nangampon ti annuroten iti panagikappia dagiti naparukama a nagturturay babaen ti pannakiassawa ken diplomasia. Tapno mapreserba ti kappia ken urnos iti agdumaduma iti relihion ken kultura nga imperio, isu ket nangampon kadagiti annuroten a nakaala kaniana iti suporta kadagiti saan a muslim a suheto. Binalbaliwanna dagiti piansa ti tribu ken identidad ti Islamiko nga estado, ni Akbar ket nangregget iti panangikaykaysa kadagiti adayo a daga iti pagturayanna babaen ti tulnog, a naiyebkas babaen ti Persiano a kultura, iti bagina a kas maysa nga emperador nga addaan idi iti gangani a nainlangitan a kasasaad.
Ti Mogol nga iNdiaIndia ket nakaparang-ay iti napigsa ken natalinaay nga ekonomia, ken nakaiturongan daytoy ti panagpadakkel ti komersio ken ti ad-adu a panagsurot iti kultura. Ni Akbar met idi ket patron ti arte ken kultura a patron. Isu ket nagay-ayat iti literatura, ken nagpartuat iti biblioteka kadagiti sumurok a 24,000 tomtomo iti naisurat iti [[Sanskrito]], [[Pagsasao a Hindi|Indostaniko]], [[Pagsasao a Persiano|Persiano]], [[Pagsasao a Griego]], [[Pagsasao a Latin|Latin]], [[Pagsasao nga Arabiko|Arabiko]] ken [[Pagsasao a Kashmiri|Kashmiri]], nga addaan kadagiti empleado dagiti eskolar, agipatpatarus, dagiti artista, [[kaligrapia|kaligrapo]], dagiti agsursurat, dagiti agur-urnos iti libro ken dagiti agbasbasa. Dagiti nasantuan a tattao kadagiti adu a pammati, dagiti mannaniw, dagiti arkitekto ken dagiti artisano ket nangarkos ti kortena manipud kadagiti amina a paset ti lubong para iti panagadal ken pannakitungtung. Dagiti korte ni Akbar idiay [[Delhi]], [[Agra]], ken [[Fatehpur Sikri]] ket nagbalin dagitoy a sentro dagiti arte, letletra, ken panagadal. Ti kultura ti Perso-Islamiko ket nangrugi a naitipon ken nailaok kadagit indehenio nga indiano nga elemento, ken ti naisalunima nga [[Indo-Persiano a kultura]] ket rimsua a nailaslasin babaen ti estilo dagiti arte ti Mogol, [[MugolMogol apinintaana pinintaan|pinintaan]], ken ti [[Mugol nga arkitektura|arkitektura]]. Napukpukaw iti pakinakem iti ortodokso nga Islam ken mabalin a nagnamama a makaited iti panagkaykaysa ti relihion iti uneg ti imperiona, ni Akbar ket nangiragpat iti [[Din-i-Ilahi]], ti sinkretiko a kredo a naala manipud ti [[Islam]], [[Hinduismo]], [[Soroastrianismo]], ken [[Kristianidad]]. Ti nalaka, monoteistiko a kulto, managbaybay-a iti panangisakbay, daytoy ket naisentro kenni Akbar a kas propeta, a daytoy ket nakapungtotan ti [[ulema]] ken dagiti ortodokso a Muslim.
Ti turay ni Akbar ket adu a nakaimpluensia ti kurso ti pakasaritaan ti India. Iti las-ud ti panagturayna, ti imperio ti Mogol nagpamitlo iti kadakkelna ken kabaknang. Isuket nangpartuat iti nabileg a sistema ti militar ken nangipatakder kadagiti epektibo a reporma iti politika ken sosial. Babaen ti panagikkat iti [[Jizya|sekteriano a buis]] kadagiti saan a Muslim ken ti panangidutok kaniada kadagiti nangato a puesto ti sibil ken militar, isu idi ti immuna a nagturay a Mogol iti nakaala iti talek ken tulnog kadagiti patneng a suheto. Isu ket nagipatarus iti [[Sanskrito a literatura]], nakibinglay kadagiti patneng a piesta, ken pinampanunotna a ti natalinaay nga imperio ket agdepdepende iti panagtitinnulong ken naimbag a pammati kadagiti suhetona. Isu a dagiti pundasion para iti multikultural nga imperio babaen ti turay ti Mogol ket naipundar iti las-ud iti panagturaynaa. Ni Akbar ket sinaruno idi a kas emperador babaen ti anakna a lalaki a ni [[Jahangir]].
|
