Karayan Mississippi: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

|etymology=[[Ojibwe]] a balikas ti ''misi-ziibi'', a kayatna saoensawen ket "Nalatak a Karayan", wenno ''gichi-ziibi'', a kayatna saoensawen ket "Dakkel a Karayan"

|image_caption = Ti akin-ababakinbaba a dalan ti Mississippi iti uneg ti New Orleans

|source_name = [[Danaw Itasca]]<ref>Ti [[heolohiko a Panagsukimat ti Estados Unidos]] ket bigbiganna ti dua a maigiddiat a panagipalpalawag ti [[Taudan (karayan wenno alog)|taudan]] ti karayan.[http://pubs.usgs.gov/of/1987/ofr87-242/ USGS.gov] Babaen ti nainginget a panagipalpalawag, ti Mississippi ket makibinningay ti ttaudanna iti kaatiddogan a tributariona, ti Missouri, idiay [[Ubbog ti Brower]] idiay Montana. Ti sabali pay a panagipalpalawag ken umawat ti "kasla arbitrario apanagikeddenga panagikeddeng" ken ikabilna ti taudan ti Mississippi idiay Danaw Itasca, a daytoy ket publiko a inawawat a kas ti taudan,[http://pubs.usgs.gov/of/1987/ofr87-242/ USGS.gov] ken daytoy ket kinbukbukodan a nailasin a kastoy babaen ni [[Jacob V. Brower|Brower]].[http://fwp.mt.gov/mtoutdoors/HTML/articles/2005/MissouriSource.htm MT.gov]</ref>

| url = http://ga.water.usgs.gov/edu/riversofworld.html}}</ref> Nga agay-ayus laeng idiay kaunegan ti Estados Unidos (babaen ti bukodna a [[pagayusan a labneng]] a makaabot idiay Kanada), daytoy ket agtaud idiay akin-amianan a [[Minnesota]] ken agin-inayad nga [[agatimurong]] nga agpa-abagatan para iti {{convertpagbaliwen|2530|mi|km}}<ref>Pagdaliasatan a mapa ti Kuerpo dagiti Inheniero ti Buyot ti Estados Unidos}. {{convertpagbaliwen|2530|mi|km}} manipud idiay Danaw Itasca aginggana diay Ulo dagiti Bessang – Abagatan a Laud a Bessang ket {{convertpagbaliwen|20|mi|km}}.</ref> aginggana idiay [[Delta ti Karayan Mississippi]] idiay [[Golpo iti Mehiko]]. Daytoy ket adda dagiti adu a [[tributario]]na, ti [[pagayusan a labneng]] ti Mississippi ket agayus kadagiti amin wenno paset dagiti 31 nga estado ti Estados Unidos, dagiti 2 probinsia ti Kanada a nagbaetan ti [[Nabato a Banbantay|Nabato]] ken [[Apalaches a Banbantay]]. Ti Mississippi ket mairanggo a kas ti [[Listaan dagiti karayan babaen ti kaatiddog|maikapat a kaatiddogan]] ken [[Listaan dagiti karayan babaen ti panagayus|maikasangapulo a kadakkelan]] a karayan iti lubong. Ti karayan ket pagbeddenganna wenno mapan idiay uneg dagiti estado ti [[Minnesota]], [[Wisconsin]], [[Iowa]], [[Illinois]], [[Missouri]], [[Kentucky]], [[Tennessee]], [[Arkansas]], [[Mississippi]], ken [[Louisiana]].

Dagiti [[Patneng a ttaao ti Kaamerikaan|Patneng nga Amerikano]] ket napautdan nga agnanaed tiigidti igid ti Mississippi ken dagiti tibutariona. Kaaduan kadagitoy ket dagidi [[agananup-agburburas]] wenno agpaspastor, ngem adda met dagidi, a kas dagidi [[Agararamid ti bunton (tattao)|Agararamid ti bunton]], ket nagporma kadagitinarangkadagiti narang-ay a kagimongan naibatay ti agrikultura. Ti isasangpet dagiti Europeano idi tawtawen ti 1500 ket nangbalbaliw ti patneng a waya ti idi dagiti immuna nga eksplorador, kalpasan daytoy dagiti immuna nga nagtataeng, ket aduda a napnapan idiay labneng. Ti karayan ket immuna nagserbi a kas maysa a bangen – a nagporporma kadagit pagbeddengan para iti [[Baro nga Espña]], [[Baro a Pransia]], ken ti nasapa nga Estados Unidos– ken idi payen a kas maysa a nangruna a sanga ti pagdalanan ken silpo ti komunikasion. Idi maika-19 a siglo, idi las-ud ti katurayan ti [[Manifest Destiny|Ipakaammo a Pagtulngpalan]], ti Mississippi ken dagitinadumaduma a lumaud a tributario, a naipangpangruna ti [[Karayan Missouri|Missouri]], ket nangporma kadagiti dalanan para iti lumaud a panagpadakkel ti Estados Unidos.

Naorma daytoy manipud kadagiti napuskol a tuon kadagiti deposito ti lan-ak ti karayan, ti [[Ginget ti Karayan Mississippi]] ket maysa kadagiti kalamesan a rehion ti agrikultura ti pagilian, a nagbanagan daytoy ti naisalaysayan a panawen ti [[pison a bangka]] ti karayan. Idi las-ud ti [[Sibil a Gubat ti Amerikano]], ti pannkatiliwpannakatiliw ti Mississippi babaen dagiti buyot ti [[Kappon (Sibil a Gubat ti Amerikano)|Kappon]] ket nangmarka ti puntos a panagsikko ti panagballigi gapu ti kinapangruna ti karayan a kas dalan ti panaglaklako ken panagbanbanniaga, a saan anipangpangruna kadagiti [[KOnpederado nga Es-estado ti Amerika|Konpederasia]]. Gapu kadagitkadagiti adu nga idadakkel dagiti siudad ken dagiti dakdakkel a barko ken dagiti [[kasko]] a nagnaynayon kadagiti banbangka ti karayan, dagiti dekada a sinarunuan ti tawtawen ti 1900 ket nakakita ti pannakabangon dagiti dakkel a [[Karayan nga inhenieria|obra ti inhenniera]] a kas dagiti [[tambak]], dagiti [[Kandado (pagluganan ti danum)|kandado]] ken dagiti penned, ket kaykayon a kimmadkaddua a nabangbangon .

Manipud idi nairugi ti moderno a panarangpanagrang-ay ti labneng, ti Mississippi ket nakakita payen ti bingayna iti rugit ken dagiti parikut ti enbiromento – a ti kadayegan ket dagiti adu a tomo dagiti rugit ti agrikultura, a nnagiturongan ti [[Patay a sona (ekolohia)#Golpo iti Mehiko|patay a sona ti Golpo iti Mehiko]] iti igid ti Delta. Kadagiti napalabas a tawen, ti karayan ket nakakitkita ti agtaltalinaay a panagsikko nga ipapan idiay kanal ti [[Karayan Atchafalaya]] idiay Delta; ti maysa a panagbalbaliw ti dalan ket mabalinto a didgdra kadagiti pagsangladan a kas ti [[New Orleans]]. Adda dagiti sistema ti penned ken dagiti ruangan ket agdama nga agtengtengngel ti Mississippi, ngem gapu ti [[fluvial]] a pamay-an, daytoy a panagbalbaliw ket kumarkaro iti tunggal maysa a tawen.

* {{cite book|first=John O.|last=Anfinson|coauthors|first2=Thomas |last2=Madigan, |first3= Drew M. |last3= Forsberg, ken|first4= Patrick |last4=Nunnally|year=2003|title=Ti Karayan ti Pakasaritaan: Ti Naipakasaritaan aRekursoa Rekurso ti Panagadal ti Nailain a Karayan Mississippi ken Pagliwliwaan aLugar|location=St. Paul, MN|publisher=Kuerpo dagiti Inheniero ti Buyot ti Estados Unidos}, Dstrito ti St. Paul|oclc=53911450}}