Estados Unidos iti Amerika: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Iti 3.79 kuadrado milia (9.83&nbsp;riwriw km²) ken addaan ti sumurok a 312 riwriw a tattao, ti Estados Unidos ket isu ti maika-3 wenno maika-4 a kadakkelan a pagilian iti dagup a kalawa ti dagana, ken ti maika-3 a kadakkelan baben ti kalawa ti daga ken bilang dagiti umili. Daytoy ket maysa kadagiti kaaduan ti sabsabali nga etnisidad ket sabsabali a kultura a pagilian, ti nagbanagan daytoy ti kaaduan a panag-imigrasion manipud kadagiti sabsabali a pagilian.<ref name="DD">Adams, J. Q., ken Pearlie Strother-Adams (2001). ''Dealing with Diversity''. Chicago: Kendall/Hunt. {{ISBN |0-7872-8145-X}}.</ref>Ti ekonomia ti Estados Unidos ket isu ti kadakkelan a nailian nga ekonomia iti lubong, nga addan ti nakarkulo a 2011[[GDP]] iti $15.1 trilion.

[[Dagiti patneng a tattao iti Kaamerikaan|Dagiti patneng a tattao]] ket nagtaudda manipud kadagiti [[dagiti Paleo nga Indio]] nga asino dagitoy ket naggapuda idiay [[Pagtaengan dagiti Amerika|Asia]] a nagnaedanda iti ribribo a taw-tawen nga ti tattan ket ti kangrunaan a daga ti Estados Unidos. Daytoy a [[Dagiti patneng nga Amerikano iti Estados Unidos|bilang dagiti umili a patneng nga Amerikano]] ket nalatak a nakissayan babaen kadagiti saksakit ket gubgubat kalpasan ti panagkolonia ti Europa. Ti Estados Unidos ket naibangon babaen kadagiti [[Sangapulo ket tallo a Kolonia]] a mabirukan iti [[Daya nga Aplaya iti Estados Unidos]]. Idi [[Hulio 4]], [[1776]] ket nagisayasay da ti [[Panagyebkas ti Estados Unidos iti Panagwaywayas]], a daytoy ket nagparangarang ti [[kinabukod a panagturay]] ken ti pannakaipatakder ti panagtintinnulongan a kappon. Dagiti nagsuppiat nga estado ket inabakda ti [[Imperio a Britaniko]] iti [[Rebolusionario a Gubat ti Amerika]], daytoy ti immuna a nagballigi iti kolonia a gubat iti panagwaywayas.<ref>Dull, Jonathan R. (2003). "Diplomasia iti Rebolusion, aginggana ti 1783", p. 352, chap. iti ''Ti Kadua ti Amerikano a Rebolusion'', ed. Jack P. Greene and J. R. Pole. Maiden, Mass.: Blackwell, pp. 352–361. {{ISBN |1-4051-1674-9}}.</ref> Ti agdama a [[Batay-linteg ti Estados Unidos]] ket naampon idid Septiembre 17, 1787; ti panakatalgedan na iti sumaganad a tawen ket pinakabaelan na dagiti estado a paset iti nagkaykaysa a republika nga addaan ti napigsa a tengnga a gobierno. Ti [[Pateg dagiti Karbengan]], ket naglaon kadagiti sangapulo a [[Listaan dagiti pannakapasayaat ti Batay-linteg iti Estados Unidos|a pannakapasayaatan ti Batay-linteg]] nga ag-garantia kadagiti kaaduan a [[Dagiti nakaisugud ken naikalintegan a karbengan|nakaisugud ken naikalintegan a karbengan]], ket napatalgedan idi 1791.

Ti pagalagadan a panagtawag kadagiti umili iti Estados Unidos ket ka ti "[[Dagiti Amerikano|Amerikano]]". Nupay a ti "Estados UNidos" ket isu ti opisial a panagsuppiat a termino, ti "Amerikano" ken "U.S." ket kadawyan amaususar a panagitudo a pangilasin ti pagilian ("Dagiti Amerikano a kapategan", "dagiti puersa ti U.S."). Ti "[[Amerikano (balikas)|Amerikano]]" ket saan unay a maususar iti Ingles a mangitudo kadagiti tattao a saana naikonekta iti Estados Unidos.<ref>Wilson, Kenneth G. (1993). ''Ti Columbia a Pagsurotan ti Amerikano nga Ingles''. New York: Unibersidad ti Columbia a Pagmalditan, pp. 27–28. {{ISBN |0-231-06989-8}}.</ref>

Dagiti estado ket buklen ti nawatiwat a masa ti daga ti Estados Unidos; dagiti sabali pay a dua a lugar a naipanunutan nga importante a paset iti daytoy a pagilian ket dagiti Distrito iti Columbia, ti [[pederal a distrito]] nga adda ditoy ti pakabirukan ti kapitolio ti Washington; ken ti [[Palmyra Atol]], a daytoy ket awan dagiti agtaeng ngem [[Dagiti teritorio iti Estados Unidos|nainkorporado a teritorio]] idiay taaw Pasipiko. Ti Estados Unidos ket agtagikua pay kadagiti nagruna a teritorio ti ballasi-taaw: ti [[Puerto Rico]] ken ti [[Is-isla ti Birhen ti Estados Unidos]] idiay Karibe; ken [[Amerikano a Samoa]], [[Guam]], ken ti [[Akin-amianan nga Is-isla ti Mariana]] idiay Pasipiko.<ref>Kitaen ti 8 U.S.C. § 1101(a)(36) ken 8 U.S.C. § 1101(a)(38) Pederal a Kodigo ti Estados Unidos, Tignay ti Imigrasion ken Panakilian. {{USC|8|1101a}}</ref> Dagiti naipasngay kadagiti nangruna a teritorio (malaksid ti Amerikano a Samoa) ket agtagikuada ti [[Karbengan ti panakaipasngay a pannakaumili iti Estados Unidos|panakaumili iti Estados Unidos]].<ref>{{cite web| url = http://www.senate.gov/reference/resources/pdf/RL30527.pdf| title = Panagbutos ti Presidente idiay Estados Unidos: Maysa a Pangyuna (Panid 7)| accessdate = Enero 18, 2010| date = Abril 17, 2000| publisher = Serbiso ti Kongresional a Panagsukisok ti Estados Unidos}}</ref> Dagiti umili ti Amerika nga agtaeng kadagitoy a teritorio ket adda dagiti karbengan ken responsibilidad a kapadpada dagiti umili nga agteng kadagiti estado; nupay kasta, isuda ket malaksid kadagiti pederal a panagbuis ti matgedan, saan a makabutos para iti presidente, ken adda laeng ti [[Delegado (Kongreso ti Estados Unidos)|saan a makabutos a pannakabagi iti Kongreso ti Estados Unidos]].<ref>Raskin, James B. (2003). ''Pangsuppiat ti Demokrasia: Ti Kangatuan a Korte Vs. ti Amerikano a Tattao''. Londres ken Nueva York: Routledge, pp. 36–38. {{ISBN |0-415-93439-7}}.</ref>

Idi 1674, dagiti Danes ket insinada dagiti teritorioda nga Amerikano iti Inglatera; ti probinsia iti [[Baro nga Olanda]] ket pinanaganan idi ti New York. Adu kadagiti baro nga imigrante, nangnangruna [[Pakasaritaan iti Akin-abagatan nga Estados Unidos|ti Abagatan]], ket nakontrato nga agserserbi a dagitoy ket dua a pagkatlo kadagiti amin nga imigrante ti Virginia ti nagbaetan ti 1630 ken 1680.<ref>Russell, David Lee (2005). ''Ti Amerikano a Rebolusion kadagidiay Akin-abagatan a Kolonia''. Jefferson, N.C., ken Londres: McFarland, p. 12. {{ISBN |0-7864-0783-2}}.</ref> Babaen idi buelta ti maika-18 a siglo, dagiti [[Panagtagabu iti Estados Unidos a Kolonia|Aprikano a tagabu]] ket nagbalbalinen a ti kangrunaan a taudan iti napiansaan a panagtrabaho. Iti 1729 a panagbingbingay [[dagiti Carolina]] ken ti 1732 a panagkolonia iti [[Georgia (Estado iti Estados Unidos)|Georgia]], dagiti [[Dagiti Sangapulo ket tallo a Kolonia|sangapulo ket tallo a kolonia ti Britaniko]] a dagitoy ket ti nagbalin nga Estados Unidos ket napabangonda. Amin dagitoy ket adda ti lokal a gobierno a mabalin ti agbutos para kadagiti kaaduana anawaya a tao, ti panagpaadu to panaruknoy iti taga-ugma a [[karbengan dagiti Inggles a tao]] ken ti maysa a kapanunutan iti bukod a panagturay ket nagparugso ti panagsuporta ti republikanismo. Amin dagitoy ket nanglegado ti [[komersio ti Aprikano a tagabo]]. Ti kaadu ti gatad dagiti naipasngay, nababa agatad ti pnakatay, ken ti agtaltalinaed nga imigrasion, ti populasion ti kolonia ket napardas a dimakkel. Ti tignay a [[Kristiano a panagpabaro]] iti panawen ti 1730 ken 1740s a naamammoan a kas ti [[Immuna a Nalatak a Panagriing|Nalatak a Panagriing]] ket nagsungrod ti panagayat iti relihion ken relihioso a panagwaya. Iti [[Pranses ken Indiano a Gubat]], dagiti puersa ti Britaniko ket tiniliwda ti Kanada manipud kadagiti Pranses, ngem ti [[prankopono]] a populasion ket nabati a naisina babaen ti politiko manipud kadagiti akin-abagatan a kolonia. No saan a mairaman dagiti [[Dagiti patneng nga Amerika iti Estados Unidos|Patmeng nga Amerikano]] (nadayeg nga ammo kas dagiti "Ameriko nga Indiano"), a dagitoy ket naipatpatalaw, dagita a sangapulo ket tallo a kolonia ket adda idi ti populasion iti2.6&nbsp;a riwriw idi 1770, agarup a maysa a pagkatlo iti Britania; gangani maysa iti lima nga Amerikano ket dagiti nangisit a tagabu.<ref>Blackburn, Robin (1998). ''Ti Panagaramid ti Baro a Lubong ti Panagtagabu: Manipud ti Barok aginggana ti Moderno, 1492–1800''. Londre ken Nueva York: Verso, p. 460. {{ISBN |1-85984-195-3}}.</ref> Ngen [[Awan ti panagbuis nga awan ti pannakabagi|ngem suheto ti Britaniko a panagbuisn]], dagiti kolonia nga Amerikano ket awananda ti pannakabagi iti [[Parlamento iti Gran Britania]].

Ti Estados Unidos ket isu ti kadaanan a sibibiag a [[pederasion]] iti lubong. Daytoy ket maysa a [[batay-linteg a republika]] ken [[representatibo a demokrasia]], "a ti [[pangturay ti kaaduan]] ket timnemplado babaen ti [[karbengan dagiti minoridad]] a sinalakniban babaen ti [[Linteg iti Estado sUNidos|linteg]]".<ref>Scheb, John M., ken John M. Scheb II (2002). ''Pangyuna ti Amerikano a Sistema ti Legado''. Florence, KY: Delmar, p. 6. {{ISBN |0-7668-2759-3}}.</ref> Ti gobierno ket timtimbengan babaen ti sistema a [[panagsisina dagiti bileg|panagkita ken gantingan]] nga inpalpalawagan babaen ti Batay-linteg nti Estados unidos, a daytoy ket agserbi a kas ti kangatuan a legado a dokumento iti daytoy a pagilian.<ref>{{cite web | url=http://www.senate.gov/civics/constitution_item/constitution.htm | title=Batay-linteg iti Estados Unidos | publisher=Ti Opisina iti Sekretario iti Senado | work=Ti Opisina iti Sekretario iti Senado | accessdate=Pebrero 11, 2012 | author=Killian, Johnny H.}}</ref> Iti [[Pederalismo#Estados Unidos|Amerikano a pederalista a sistema]], dagiti umili ket kadawyan a suheto dagiti [[Politikal apanakabingbingay iti Estados Unidos|tallo nga lessaaad itigobierno]], pederal, estado, ken lokal; dagiti rebbeng ti [[Lokal a gobierno iti Estadoso Unidos|lokal a gobierno]] ket kadawyan a a biningbingay ti nagbaetan ti [[Kondado (Estados Unidos)|kondado]] ken ti munisipio a gobierno. Iti gangani amina kaso, dagiti ehekutibo ken lehislatibo nga opisial ket mabutosan babaen ti maysa nga [[adadu ngen maysa a sistema ti panagbutos|adadu ngem maysa a panagbutos]] dagiti umili babaen dagiti distrito. Awan ti [[maibagay a pannakabagi]] iti lessad a pederal, ken wan unay kadagiti nababbaba a lessaad.