Mali: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m binaliwan ti kategoria
Naipatarus manipud iti Mali/790245202
Linia 1:
{{Coord|17|N|4|W|display=title}}
{{Infobox_Pagilian
{{Infobox pagilian
|native_name = République du Mali
|conventional_long_name = RepublicRepublika ofti Mali
|native_name = {{unbulleted list|item_style=font-size:88%; |{{patubo a nagan|fr|République du Mali}} |{{patubo a nagan|bm|Mali ka Fasojamana}}}}
|common_name = Mali
|image_flag = Flag of Mali.svg
|image_coat =Seal_of_Mali Seal of Mali.gifsvg
|symbol_type = Eskudo
|image_map = LocationMali.png
|image_map = Mali (orthographic projection).svg
|national_motto = Un peuple, un but, une foi
|map_caption = {{map caption |countryprefix= |location_color=berde}}
|national_anthem = Pour l'Afrique et pour toi, Mali
|image_map2 = Mali - Location Map (2013) - MLI - UNOCHA.svg
|official_languages = [[French language|French]]
|national_motto = {{patubo nga insasao|fr|"Un peuple, un but, une foi"|italics=off|nolink=on}}<br />{{small|"Maysa a tattao, maysa a gandat, maysa a pammati"}}
|national_anthem = {{patubo nga insasao|fr|[[Pour l'Afrique et pour toi, Mali|Le Mali]]|nolink=on}}<ref>[https://web.archive.org/web/20081220122918/http://www.koulouba.pr.ml/spip.php?article93&calendrier_mois=9&calendrier_annee=2008 Presidency of Mali: Symboles de la République, L'Hymne National du Mali]. Koulouba.pr.ml. Naala idi 4 Mayo 2012.</ref>
|official_languages = [[Pagsasao a Pranses|Pranses]]
|languages_type = Dagiti [[nailian a pagsasao]]
|languages = {{hlist |[[Pagsasao a Bambara|Bambara]] |[[Pagsasao a Bomu|Bomu]] |[[Pagsasao a Bozo|Tieyaxo Bozo]]}} {{hlist |[[Toro So Dogon]]}} {{hlist |[[Maasina Fulfulde]] |[[Hassaniya nga Arabiko]] |[[Pagsasao a Minyanka|Mamara Senoufo]] |[[Pagsasao a Kita Maninka|Kita Maninkakan]] |[[Pagsasao a Soninke|Soninke]]}} {{hlist |[[Koyraboro Senni]] |[[Pagsasao a Senara|Syenara Senoufo]] |[[Pagsasao a Tamasheq|Tamasheq]] |[[Pagsasao a Kassonke|Xaasongaxango]]}}
|demonym = Maliano, Taga-Mali
|ethnic_groups =
{{unbulleted list
| 50% [[Dagiti tattao a Mandé|Mande]]
| 17% [[Tattao a Fula|Fula]]
| 12% Voltaiko ([[Tattao a Senufo|Senufo]] / [[Tattao a Bwa|Bwa]])
| {{nowrap|10% [[Tattao a Tuareg|Tuareg]] / [[Tattao a Moro (Iberiko)#Moderno a panawen|Moro]]}}
| 6% [[Tattao a Songhai|Songhai]]
| 4% dadduma
}}
|capital = [[Bamako]]
|coordinates = {{Coord|12|39|N|8|0|W|type:city}}
|latd=12 |latm=39 |latNS=N |longd=8 |longm=0 |longEW=W
|largest_city = [[Bamako]]
|government_type = [[ParliamentaryUnitario democracynga estado|Unitario]] a [[semi-presidensial]] a [[republika]]
|leader_title1 = [[ListListaan ofdagiti Presidentsdaulo ofti estado ti Mali|PresidentPresidente]]
|leader_name1 = {{isilpo no adda|{{#property:P35}}}}
|leader_title2 = [[Heads of Government of Mali|Prime Minister]]
|leader_title2 = [[Listaan dagiti daulo ti gobierno ti Mali|Kangrunaan a Minsitro]]
|leader_name1 = [[Ibrahim Boubacar Keïta]]
|leader_name2 = [[Modibo{{isilpo Keita]]no adda|{{#property:P6}}}}
|legislature = [[Nailian nga Asemblia (Mali)|Nailian nga Asemblia ]]
|area_rank = 24th
|area_rank = Maika-23
|area_magnitude = 1 E12
|areaarea_km2 = 1,240,192 <!--UN DYB-->
|areami²area_sq_mi = 478,839 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
|percent_water = 1.6%
|population_estimate = 13,518,000|population_estimate_rank <!--UN= -->|population_estimate_year =
|population_census = 14,517,176<ref name=census>{{cite web|url=http://instat.gov.ml/voir_actu.aspx?lactu=44 |title=Mali preliminary 2009 census |publisher=Institut National de la Statistique |accessdate=12 Enero 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100418055748/http://instat.gov.ml/voir_actu.aspx?lactu=44 |archivedate=18 Abril 2010 |df= }}</ref>
|population_estimate_rank = 65th
|population_census_rank = Maika-67
|population_estimate_year = July 2005
|population_census_year = April 2009
|population_census =
|population_density_km2 = 11.7
|population_census_year =
|population_density_sq_mi = 30.3 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density = 11
|population_density_rank = Maika-215
|population_densitymi² = 28 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
|GDP_PPP = $40.974-bilion<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=61&pr.y=12&sy=2017&ey=2022&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=614%2C668%2C638%2C674%2C616%2C676%2C748%2C678%2C618%2C684%2C624%2C688%2C622%2C728%2C626%2C692%2C628%2C694%2C632%2C714%2C636%2C716%2C634%2C722%2C662%2C718%2C642%2C724%2C643%2C199%2C644%2C733%2C646%2C734%2C648%2C738%2C652%2C742%2C656%2C746%2C654%2C754%2C664%2C698%2C666&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=#cs149 |title=Mali |publisher=International Monetary Fund |accessdate=20 Abril 2012}}</ref>
|population_density_rank = 207th
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP = $14.400 billion <!--IMF -->
|GDP_PPP_year = 2017
|GDP_PPP_rank = 125th
|GDP_PPP_per_capita = $2,360<ref name=imf2 />
|GDP_PPP_year= 2005
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_PPP_per_capita = $1,154
|GDP_nominal = $14.344&nbsp;billion<ref name=imf2 />
|GDP_PPP_per_capita_rank = 166th
|GDP_nominal_year = 2017
|sovereignty_type = [[History of Mali|Independence]]
|GDP_nominal_per_capita = $826<ref name=imf2 />
|sovereignty_note = From [[France]]
|sovereignty_type = [[Pakasaritaan ti Mali|Wayawaya]]
|established_event1 = Declared
|established_event1 = manipud iti Pransia<sup>a</sup>
|established_date1 =[[September 22]], [[1960]]
|established_date1 = 20 HUnio 1960
|HDI = 0.333
|established_event2 = kas Mali
|HDI_rank = 174th
|established_date2 = 22 Septiembre 1960
|HDI_year = 2003
|Gini_year = 2010
|HDI_category = <font color="#E0584E">low</font>
|Gini_change = <!--increase/decrease/steady-->
|currency = [[CFA franc]]
|Gini = 33.0 <!--number only-->
|Gini_ref =<ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=[[World Bank]] |accessdate=2 Marso 2011}}</ref>
|Gini_rank =
|HDI_year = 2015<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
|HDI = 0.442 <!--number only-->
|HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf|title=2016 Human Development Report|year=2016|accessdate=21 Marso 2017|publisher=United Nations Development Programme}}</ref>
|HDI_rank = Maika-175
|currency = [[Pranko CFA ti Laud nga Aprika]]
|currency_code = XOF
|country_code = MLI
|time_zone = [[Greenwich Mean Time|GMT]]
|utc_offset = +0
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST =
|drives_on = kanawan<ref>[http://www.brianlucas.ca/roadside/ Which side of the road do they drive on?] Brian Lucas. Agosto 2005. Naala idi 28 Enero 2009.</ref>
|calling_code = [[+223]]
|cctld = [[.ml]]
|footnote_a = Kas ti [[Pranses a Sudan|Sudanes a REpublika]], a ti [[Senegal]] a kas ti [[Pederasion ti Mali]].
|calling_code = 223
}}
|footnotes =
Ti '''Mali''' ({{IPA-fr|mali|lang}}), opisial a ti '''Republika ti Mali''' ({{lang-fr|link=no|République du Mali}}), ket ti maysa a [[napalikmutan iti daga a pagilian]] idiay [[Laud nga Aprika]]. Ti Mali ket ti maikawalo a kadakeklan a pagilian idiay [[Aprika]], nga addaan iti kalawa iti sumurok a {{pagbaliwen|1240000|sqkm|sqmi}}. Ti populasion ti Mali ket 14.5 a riwriw. Ti kapitoliona ket ti [[Bamako]]. Ti Mali ket buklen dagiti walo a rehion ken dagiti pagbeddenganna iti amianan ket nauneg nga umabot iti tengnga ti [[Sahara|Desierto ti Sahara]], bayat a ti akin-abagatan a parte ti pagilian, nga ayan ti kaaduan dagiti agtataeng, ket mangiladawan kadagiti karayan ti [[Karayan Niger|Niger]] ken [[Karayan Senegal|Senegal]]. Dagiti sentro ti ekonomia ti pagilian ket ti agrikultura ken panagkalap. Adda dagiti prominente a masna a rekurso ti Mali ket mairaman ti balitok, ken isu ti maikatlo a kadakkelan nga agpatpataud iti balitok iti kontinente ti Aprika,<ref>[http://www.sabc.co.za/news/a/65656d0049a2edb0a589ef9f13675c4c/Mali-gold-reserves-rise-in-2011-alongside-price-20120101 ''Mali gold reserves rise in 2011 alongside price'']. Naala idi 17 Enero 2013</ref> ken asin. Agarup a kagudua tu populasion ket agbibiagda iti baba ti linia ti kinapanglaw iti lubong iti $1.25 (E.U.) iti maysa nga aldaw.<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDI_2008_EN_Tables.pdf ''Human Development Indices''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120112083827/http://hdr.undp.org/en/media/HDI_2008_EN_Tables.pdf |date=12 Enero 2012 }}, Table 3: Human and income poverty, p. 6. Naala idi 1 Hunio 2009</ref> Kaaduan ti populasionna ket (90%) dagiti [[Muslim]].<ref>"Chapter 1: Religious Affiliation". The World's Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 9 Agosto 2012. Naala idi 4 Septiembre 2013.</ref>
}}[[Papeles:Mali carte.png|thumbnail|300px|right|Mali]]
 
Ti agdama nga aldaw a Mali ket parte idi dagiti tallo a Laud nga Imperio ti Aprika a tinengngel babaen ti trans-Sahara a panagtagilako: ti [[Imperio a Ghana]], ti [[Imperio a Mali]] (ti nakainaganan ti Mali), ken ti [[Imperio a Songhai]]. Idi las-ud ti nabalitokan a panawenna, adda idi ti rumangrang-ay a matematika, [[astronomia]], literatura, ken arte.<ref>[https://web.archive.org/web/20131214115452/http://muslimheritage.com/topics/default.cfm?ArticleID=371 Topics]. MuslimHeritage.com (5 Hunioe 2003). Naala idi 8 Oktubre 2012.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20110822200824/http://muslimmuseum.org/1005/sankore-university Sankore University]. Muslimmuseum.org. Naala idi 8 Oktubre 2012.</ref> Iti kalatakanna idi 1300, ti Imperio a Mali ket sinakopna iti kalawa iti kadakkel ti agdama nga aldaw a Pransia ken gimmay-at iti laud nga aplaya ti Aprika.<ref>[http://www.blackpast.org/gah/mali-empire-ca-1200 Mali Empire (ca. 1200- ) | The Black Past: Remembered and Reclaimed]. The Black Past. Naala idi 8 Oktubre2012.</ref> Idi naladaw a maika-19 a siglo, idi las-ud ti [[Karapkap para iti Aprika]], innla ti Pransia ti Mali, ken inaramidna akas parte ti [[Pranses a Sudan]]. Ti Pranses a Sudan (ammo idi akas ti Sudanes a Republika) ket kimmaddua iti [[Senegal]] idi 1959, ken nakagun-od iti wayawaya idi 1960 a kas ti [[Pederasion ti Mali]]. Kalpasan ti nabiit, kalpasan ti ipapanaw ti Senegal manipud iti pederasion, bukod nga inrangarang ti Sudanes a Republika a kas ti nawaya a Republika ti Mali. Kalpasan ti napaut a paset ti panawen iti turay ti maysa a partido, ti kudeta idin 1991 ket isu ti nakaiturongan ti pannakaisurat ti baro a batay-linteg ken ti pannakaipatakder ti Mali a kas democratiko, ken kas adu a partido nga estado.
{{pungol-heograpia}}
 
Idi Enero 2012, napasamak ti maysa a [[Suppiat ti Akin-amianan a Mali (2012–agdama)|siiigam a suppiat idiay akin-amianan a Mali]], a dagiti [[Nailian a Tignay para iti Liberasion ti Azawad|rebelde a Tuareg]] ket nangalada iti panagtengngel idi Abril ken inrangrangda ti ipapanaw iti baro nga estado ti [[Azawad]].<ref>Lydia Polgreen and Alan Cowell, [https://www.nytimes.com/2012/04/07/world/africa/mali-rebels-proclaim-independent-state-in-north.html?_r=1&adxnnl=1&adxnnlx=1333728086-ZXpwSz3KFqUnA4lteq4j4w "Mali Rebels Proclaim Independent State in North"], ''The New York Times'' (6 Abril 2012)</ref> Ti suppiat ket pinarikutan ti maysa a [[Kudeta ti Mali idi 2012|kudeta ti militar]] a napasamak idi Marso<ref name="telegraph.co.uk">[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/africaandindianocean/mali/9161930/UN-Security-council-condemns-Mali-coup.html UN Security council condemns Mali coup]. Telegraph (23 Marso 2012). Naala idi 24 Marso 2013.</ref> ken kalpasanna ti panalalaban dagiti rebelde ti Tuareg ken Islamista. Iti panagsungbat kadagiti panagal iti teritoria babaen dagiti Islamista, inrugi ti militar ti Pransia ti [[Opération Serval]] idi Enero 2013.<ref>{{cite web|url=http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/01/12/la-france-demande-une-acceleration-de-la-mise-en-place-de-la-force-internationale-au-mali_1816033_3212.html |title=Mali – la France a mené une série de raids contre les islamistes |date=12 Enero 2013 |work=Le Monde |accessdate=13 Enero 2013}}</ref> Kalpasan ti maysa a bulan, dagiti puersa ti Mali ken Pransia ket naalada manen ti kaaduan ti amianan.
 
== Dagiti nagibasaran ==
<references />
 
== Bibliograpia ==
* {{cite web|ref=Const|url=http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/CAFRAD/UNPAN002746.pdf |title=Constitution of Mali|language=Pranses}} A student-translated [http://confinder.richmond.edu/admin/docs/Mali.pdf English version] is also available.
*{{cite book|ref=DiPiazza | last = DiPiazza | first = Francesca Davis | title = Mali in Pictures | publisher=Learner Publishing Group | year = 2006 | location = Minneapolis, Minnesota | isbn = 978-0-8225-6591-8 |url=https://books.google.com/books?id=OR4Ovt7U_2IC&pg=PA55 }}
* {{cite web|ref=Prof|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Mali.pdf |title=Mali country profile|publisher=Library of Congress Federal Research Division |date=Enero 2005}} ''This article incorporates text from this source, which is in the [[public domain]].''
* {{cite book|ref=Milet|author1=Milet, Eric |author2=Manaud, Jean-Luc |lastauthoramp=yes |title=Mali|publisher=Editions Olizane |year=2007|isbn=2-88086-351-1|language=Pranses}}
* {{cite book|ref=Velton|author=Velton, Ross|title=Mali|publisher=Bradt Travel Guides |year=2004|isbn=1-84162-077-7}}
 
== Dagiti silpo ti ruar ==
{{commonscat-inline}}
{{Wikivoyage-inline}}
{{wikiatlas|Mali}}
 
*{{Opisial a website|http://www.primature.gov.ml}}
*{{CIA World Factbook link|ml|Mali}}
*[http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/mali.htm Mali] manipud iti ''UCB Libraries GovPubs''
*{{dmoz|Regional/Africa/Mali}}
*[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-13881370 Bariweswes ti Mali] manipud iti BBC News
 
{{Dagiti pagilian ti Aprika}}
{{Kontrol ti autoridad}}
 
[[Kategoria:Mali| ]]