Latitud: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Iti [[heograpia]], ti '''latitud''' (φ) ket ti [[heograpikal a nagsasabtan|heograpiko a koordinato]] a manginagan ti puesto ti amianan-abagatan iti punto ti rabaw ti Daga. Ti latitud ket maysa nga agnggulo (naipalawag dita baba) a sumakop manipud iti 0° iti [[Ekuador]] aginggana iti 90° (Amianan wenno Abagatan) kadagiti ungto. Dagiti natalinaay a linia ti latitud, wenno dagiti '''paralelo''', ket mapan iti daya-laud a kas dagiti sirkulo a paralelo iti ekuador. Ti latitud ket inus-usar a kakuyog ti [[longitud]] tapno mainaganan ti husto a lokasion dagiti langa iti rabaw ti Daga. Dagiti dua nga agpang ti abstraksion ket inus-usar iti pananngipalawag kadagitoy a koordinato. Iti umuna nga addang ti pisikal a rabaw ket naimodelo iti [[geoid]], ti rabaw nga aproksimado ti [[Pantar ti baybay|natimbeng a pantar ti baybay]] kadagiti taaw ken dagiti pannakaitultuloyna babaen dagiti masa ti daga. Thi maikadua nga addang ti aproksimado ti geoid babaen ti matematiko a nalaklaka a reperensia ti rabaw. Ti kalakaan apagpilian para it ireperensia ket ti [[espera]], ngem ti geoid ket hushusto a naimodelo iti maysa nga [[elipsoide]]. Dagiti panangipalawag ti latitud ken longitud kadagiti kasta a reperensia ti rabaw ket naisalaysay kadagiti sumaganad paset. DagitDagiti ilinialinia ti natalinaay a latitud ken longitud ket agkuyogda a mangbukel ti [[Heograpikal a nagsasabtan|gratikula] iti reperensia ti rabaw. Ti latitud ti punto iti ''pudno'' a rabaw ket isu ti maitunos a punto iti reperensia ti rabaw, ti pakaitunosan ket ti paraigid ti [[Normal (heometria)|normal]] iti reperensia ti rabaw a lumabas babaen ti punto iti pisikal a rabaw. Ti latitud ken longitud no agkuyogda nga adda met dagitdagiti iespesipikasionespesipikasion iti katayag ket buklen ti [[heograpikal a nagsasabtan|sistema ti heograpiko a koordinato]] a kas naipalawag iti espesipikasion ti pagalagadan ti ISO 19111.<ref name=iso19111>Ti agdama a napno a dokumentasion ti 19111 ket mabalin a magatang manipud iti http://www.iso.org ngem dagiti burador ti kanungpalang a pagalagadan ket nawaya a magun-od kadagit iadu a sitio ti web, a ti maysa ket magun-od iti sumaganad a [https://www.seegrid.csiro.au/wiki/pub/Xmml/CoordinateReferenceSystems/19111_FDIS20021107.pdf CSIRO]</ref>

Gapu ta adu met dagiti nadumaduma nga [[elipsoide a reperensia]] ti latitud iti langa iti rabaw ket saan a naisangayan: daytoy ket inyunay-unay ti pagalagadan ti ISO a nangibagbaga a "no awan ti napno nga espisipikasion iti sistema ti reperensia ti koordinato, dagiti koordinato (isu ti latitud ken ti longitud) ket saan dagitoy a nalawag no nasayaat ken awan kaibuksilanna no madi". Daytoy ket nasayaat unay nga importante kadagiti umiso a panangipakat, kas iti [[GPS]], ngem iti kadawyan a panag-usarpanagusar, a ti nasayaat a pannaka-umiso ket saan a nasken, ti elipsoide ket kadawyan a saan a naibagbaga.

Kadagiti Ingles a testoteksto ti anggulo ti latitud , a naipalawag dita baba, daytoy ket kadawyan a n aibagbaga babaen ti bassit a letra iti Griego ti [[phi (letra)|phi]] ([[φ]] wenno [[ɸ]]). Daytoy ket narukrukod kadagiti [[Grado (anggulo)|grado]], [[arkominuto|minminuto ken segsegundo]] wenno desimal a gradgrado, amianan wenno abagatan ti ekuado.

Ti panagrukod iti latitud ket makasapul ti maysa a pannakaawat ti grabitasional a lugar iti Daga, para iti panangisaad kadagiti [[teodolito]] wenno para it ipanangikeddeng kadagiti pagtayyekan ti satelite ti [[GPS]]. Ti panagadal iti [[porma ti Daga]] a kakuyog ti grabitasional a lugar ket ti siensia ti [[heodesia]]. Dagitoy a topiko ket saan a naitugtunganaitungtungan iti daytoy nga artikulo. (Kitaen ti kas pagarigan dagiti libro babaen ni Torge<ref name=torge>Torge, W (2001) Geodesy (maika-3 nga edision), inpablaak babaen ni de Gruyter, isbn=3-11-017072-8</ref> ken nida Hofmann-Wellenhof andken Moritz.)<ref name=wellenhofmoritz>Hofmann-Wellenhof, B and Moritz, H (2006). 'Physical Geodesy (maikadua nga edision), ISBN3211-33544-7.</ref>