Henri Matisse: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

| birth_place = [[Le Cateau-Cambrésis]], [[Nord (PransesDepartamento ati deparatmentoPransia)|Nord]]

Ni '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ({{IPA-fr|ɑ̃ʁi matis}}; 31 Disiembre 1869 – 3 Nobiembre 1954) ket maysa idi a Pranses nga artista, anga naamaamonammo kadagiti panag-ususarnapanagususarna ti maris ken ti nakaay-ayos ken ti kasisigud a panagiladladawanna. Isu ket maysa idi a [[agiladladawan|dibuhante]], [[agar-aramid ti prenta|agprenprenta]], ken [[eskultura|eskultor]], ngem isu ket nangruna anga naamammoanammo a kas maysa a pintor.<ref>{{cite journal|last=Myers|first=Terry R.|journal=The Brooklyn Rail|date=Agosto 2010|url=http://brooklynrail.org/2010/07/artseen/matisse-on-the-move|title=Matisse on the Move}}</ref> Ni Matisse ket sapasap a naipanunotan, a mairaman ni [[Pablo Picasso|Picasso]] ken ni [[Marcel Duchamp]], a kas maysa kadagitoy a tallo nga artista a timmulong a nangipalawag ti rebolusionario a panagrangrang-ay kadagiti [[plastik ng arte]] kadagiti ilulukatan a dekada ti mika-20 a siglo, a nangikeddeng para kadagiti naisangsangayan a panagrangrang-ay ti pinintaan ken eskultura.<ref>{{cite web|url=http://www.tate.org.uk/modern/exhibitions/matissepicasso/ |title=Tate Modern: Matisse Picasso |publisher=Tate.org.uk |accessdate=13 Pebrero 2010}}</ref><ref>{{cite news|author=Adrian Searle |url=http://www.guardian.co.uk/culture/2002/may/07/artsfeatures |title=Searle, Adrian, ''Ti Naidarikmatan, nakaap-aprang a panagipabuya'', The Guardian, Martes 7 Mayo 2002 |work=Guardian |location=UK |date= 7 Mayo 2002|accessdate=13 Pebrero 2010 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.smithsonianmag.com/arts-culture/matisse.html |title=Trachtman, Paul, ''Matisse ken Picasso'', Smithsonian, Pebrero 2003 |publisher=Smithsonianmag.com |accessdate=13 Pebrero 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/4059997.stm| title=Ti pagisbuan ni Duchamp ket kalaingan kadagiti panagsuksukimat |publisher=news.bbc.co.uk|accessdate=10 Disiembre 2010|date=1 Disiembre 2004}}</ref> Urayno isu ket imununa a nanaganan a kas maysa a [[Paubismo|Paube]] (naatap nga ayup), babaen ti tawtawen ti 1920 isu ket immad-adu a kinabkablaawan a kas maysa a mangitengtengngel ti klasiko a tawidan iti Pranses a pinintaan.<ref>Wattenmaker, Richard J.; Distel, Anne, et al. (1993). ''Dagiti Nalatak a Pranses a Pinintaan manipud tiiti Barnes a Pundasion''. New York: Alfred A. Knopf. {{ISBN|0-679-40963-7}}. p. 272</ref>

Ni Matisse ket naipasngay idi idiay [[Le Cateau-Cambrésis]], Nord, Pransia, ti kaunaan nga anak a lalaki ti nabaknang nga aglaklako ti bukbukel.<ref>Spurling, Hilary (2001). ''Ti Di Ammo a Matisse: Ti Biag ni Henri Matisse: Ti Nasap a Tawtawen, 1869–1908''. Unibersidad ti California a Pagmalditan, 2001. {{ISBN|0-520-22203-2}}. pp. 4–6</ref> Isu ket dimmakkel idiay [[Bohain-en-Vermandois]], Picardie, Pransia. Idi 1887 isu ket napan idiay Paris tapno agadal ti linteg, nagtrabtrabaho a kas maysa nga administrado r ti korte idiay [[Le Cateau-Cambrésis]] kalpasan ti pananakagun-odna ti kualipikasionna. Isu ket immuna a nangrugrugi a nagpinta idi 1889, idi nangisangpet ti inana kadagiti kammasapulan ti panagpinta idi las-ud ti panawen ti panagpalplaing kalpasan ti atake iti [[apendicitis]]. Isu ket nakaduktal ti "maysa a kita ti paraiso" a kas ti inpalpalawagna kalpasan daytoy,<ref>Leymarie, Jean; Read, Herbert; Lieberman, William S. (1966), ''Henri Matisse'', Konsilo ti Arte ti UCLA, p.9.</ref> ken nangikeddeng nga isu ket agbalin a maysa nga artista, a nakaro ti pannakapapaay ti amana.<ref name="kuester">Bärbel Küster. "Arbeiten und auf niemanden hören." ''Süddeutsche Zeitung'', 6 Hulio 2007. {{de icon}}</ref> Idi 1891, isu ket nagsubli idiay Paris tapno agadal ti arte idiay [[Académie Julian]] ken nagbalin nga estudiante ni [[William-Adolphe Bouguereau]] ken [[Gustave Moreau]]. Idi ununana isu ket nagpinpinta kadagiti [[natalna a biag]] ken dagitdagiti iladawanladawan ti daga iti maysa atradisional nga estilo, a kadagitoy ket nakagun-od ti nasayaat a kalaing. Ni Matisse ket naimpluensiaan idi babaen kadagiikadagiti obra dagiti nasapsapa nga apo a kas ni [[Jean-Baptiste-Siméon Chardin]], [[Nicolas Poussin]], ken ni [[Antoine Watteau]], ken dagiti pay moderno nga artsita a kas ni [[Édouard Manet]], aken babaen ti [[Hapon nga arte]]. Ni Chardin ket maysa idi kadagitkadagiti dinaydayawan a pintor ni Matisse; a kas maysa nga estudiante ti arte isu ket nagaramid kadagiti kopia ti uppat a pinintaan ni Chardin idiay [[Louvre]].<ref>Spurling, Hilary. ''Ti Di Ammo a Matisse: Ti Biag ni Henri Matisse, ti Nasap a Tawtawen, 1869–1908''. p.86. naala iti online idi 15 Hulio 2007</ref>

Idi 1896 ken 1897, ni Matisse ket binisitana ti Australiano a pintor a ni [[John Peter Russell]] idiay isla ti [[Belle Île]] idiay pantar ti [[Bretaña]]. Ni Russell ket nangipayammo kaniana ti [[Impresionismo]] ken ti obra ni [[Vincent van Gogh|van Gogh]], nga isu ket gayyem idi ni Russell ngem saan pay unay a nalatak ti dayta apaset ti panawen. Ti estilo ni Matisse ket kompleto a nagbalbaliw, ken kinunkunana intonokua ket "Ni Russell ket isu idi ti nagsursuro kaniak, ken ni Russell ket nangipalplaawagnangipalpalawag ti [[teoria ti maris]] kaniak" Idi 1896 ni Matisse ket nangipabpabuya kadagiti lima a pinintaan idiay salon ti [[Société Nationale des Beaux-Arts]], dua kadagitoy ket ginatang babaen ti estado.<ref>[http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm Henri and Pierre Matisse], ''Cosmopolis'', Blng 2, Enero1999</ref>

Iti modelo a ni Caroline Joblau, adda anakna idi a babai, a ni Marguerite, a naipasngay idi 1894. Isi 1898 inasawana ni Amélie Noellie Parayre; isuda a dua ti nangpadakkel kenni Marguerite ken adda dua nga anakda a lalaki, ni Jean (naipasngay idi 1899) ken ni Pierre (naipasngay idi 1900). Ni Marguerite ken Amélie ken kankanayonda a nagserbi a kas dagitdagiti imodelomodelo para kenni Matisse.<ref>[http://www.xs4all.nl/~androom/biography/p018905.htm Marguerite Matisse] Naala idi Disiembre 13, 2010</ref>

Idi 1898, iti panagbalbalakad ni [[Camille Pissarro]], isu ket napan idiay Londtes tapno agadal kadagiti pinintaan ni [[J. M. W. Turner]] ken napan iti maysa a panagbanniaga idiay [[Corsica]].<ref name="Oxford">Oxford Art Online, "Henri Matisse"</ref> Kalpasan ti isusublina idiay Paris idi Pebrero 1899, isu ket kimmadua nagobra kenni [[Albert Marquet]] ken naamammuanna ni [[André Derain]], [[Jean Puy]],<ref name="UCLA10" /> ken ni [[Jules Flandrin]].<ref>[http://books.google.com/books?id=crcOQXhtobsC&printsec=frontcover&dq=jules+flandrin&source=bl&ots=dbFVRpY9ae&sig=dYAoIIrRkGM5-oYD4LA5o_kjUDk&hl=en&ei=pAWrS5HMC8qWtgewppi2Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CBIQ6AEwAg#v=onepage&q=matisse&f=false] iti panid 23 ti Google Book Link</ref> Ni Matisse ket inrebrebna ti bagina kadagiti obra ti sabsabali ken nakaututan manipud tiiti panaggatgatang kadagiti pinintaan nga obra dagiti rinaraemna. Ti obra nga inbitinna idiay balayna ket mairaman ti maysa a yeso a busto babaen ni [[Auguste Rodin|Rodin]], ti maysa a pinintaan babaen ni [[Paul Gauguin|Gauguin]], ti maysa nga inladawan babaen ni [[Vincent van Gogh|van Gogh]], ken ti ''Tallo nga Agdigdigos'' ni [[Paul Cézanne|Cézanne]]. Iti kapanunotan ni Cézanne iti maipapan ti ladawan nga estruktura ken maris, ni Matisse ken nakabiruk ti kangrunaan a pangparugsona.<ref name="UCLA10">Leymarie, Jean; Read, Herbert; Lieberman, William S. (1966), ''Henri Matisse'', Arte a Konsilo ti UCLA, p.10.</ref>