Wikipedia

Wikipedia:Annuroten iti gramatika ken panangiletra: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnosBarbaro nga urnos →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Saluyot (tungtungan | aramid)
6,170 edits
m ce
Linia 1:
{{Annuroten|WP:GRAMATIKA|WP:LETRA}}
 
Dagiti sumaganad ket maysa a nalaka nga annuroten iti pagbatayan a [[#Gramatika|gramatika]] ken [[#Panangiletra (spelling)|panangiletra]] (ortograpia) iti panagsurat iti artikulo ditoy [[Umuna a Panid|Ilokano Wikipedia]]. Daytoy ket saan nga opisial a pagalagadan ti pasasao nga Ilokano ngem nasken a suroten ditoy a Wikipedia tapno saan a maka-allilaw tiiti panagbirokpanagbiruk ken saan nga umadu unay dagiti madobledoble a panid.
 
Maibasar dagitoy nga annuroten iti estilo, estruktura, konsepto ti [[Pagsasao nga Ilokano|Ilokano]] nga agdama a maus-usar— ti ar-aramaten ti kaaduan a [[Dagiti mannurat nga Ilokano|mannurat iti Ilokano]] kadagiti agdama a [[warnakan]] ken dadduma pay a pagbasaan iti Ilokano (kas iti ''[[Bannawag]], Rimat, Sirmata, Tawid, Samtoy, Ilocos Times,'' dagiti libro ken antolohia nga ipabpablaak ti [[GUMIL Filipinas]] ken dadduma pay). Agsipud ta daytoy ti ad-adda ken ad-adu a maar-aramat, nupay saan nga isu ti opisial ken/wenno pagalagadan a pagbatayan a masurot, isu met ti padasentayo ditoy Ilokano Wikipedia.
 
No ngamin maipapan iti pagalagadan ti pagsasao nga Ilokano (wenno Iloko, iti dadduma) ti pakarikutan nga unaen, ddaadda rigrigatna ta agingga ita ket komplikado daytoy a banag, agsusupiat ken di agsusurot dagiti maseknan iti no ania ti nasken a suroten a pagalagadan. Ti pamay-antayo, mangaramidtayo iti bukodtayo a kasla pagalagadan a maaramat ditoy laeng Ilokano Wikipedia, a maibasar ken asideg met laeng iti adda ken agdama nga us-usaren ti kaaduan.
 
Unaentayo dagiti kadawyan ken basaran pay laeng nga annuroten maipapan iti naannayas ken nasinop a panangsangal kadagiti balikas.
 
== Gramatika ==
=== Panagaramat iti ''TI'' ken ''ITI'' ===
 
No damdamo ti agsurat iti Ilokano, makariro ti agaramat iti '''TI''' ken '''ITI''' ta naynay a mapagsinnukat ti umiso a panangusar kadagitoy iti buklen a patang (sentence).
Linia 16:
Ti TI ket isu ti artikulo nga Ingles a '''THE''' (wenno '''A''' ken '''AN''') ([[Tagalog]]: ANG). Mabalin pay daytoy a ti preposition nga '''OF''' (Tagalog: NG). Ti plural a porma ti TI ket '''DAGITI'''.
 
Ti met ITI ket isu ti Ingles nga '''IN''' wenno '''ON''' wenno '''OF''' (Tagalog: SA). Ti pluralad-adu ngem maysa a pormana ket '''KADAGITI'''.
 
Kas pagarigan:
Linia 22:
''The'' flower ''of'' the squash is edible.
''Ang'' bulaklak ''ng'' kalabasa ay masarap.
 
''Iti'' dalanko nga agawid, nakasabatak ''ti'' napintas a balasang.
''On'' my way home, I met ''a'' beautiful lady.
''Sa'' aking daan pauwi, nakasalubong ako ''ng'' magandang dalaga.
 
Agtartaray ''dagiti'' aso.
''The'' dogs are running.
Tumatakbo ''ang mga'' aso.
 
''Kadagiti'' barangay ti Pinugkit, ti Caballaibaan ti kalawaan.
Among ''the'' barangay''s'' of Pinugkit, Caballaibaan is the largest (in area).
''Sa mga'' barangay ng Pinugkit, ang Caballaibaan ang pinakamalawak.
 
Agsaysayasay ti dara ''dagiti'' bannuar ''kadagiti'' uratko.
''The'' blood of hero''es'' flows in my veins.
Dumadaloy ''sa'' aking ''mga'' ugat ang dugo ''ng mga'' bayani.
 
Pagarigan pay, madlaw nga agduma dagitoy a patang:
Linia 43:
Nayanak ti bulan iti Mayo. (The moon is born in May)
 
==== Core ken oblique ====
Segun met ken ni [[Apo]] [[Carl Galvez Rubino]], maysa a mabigbig a [[lingguista]], ti TI ket maawagan iti '''core case''' nga artikulo, ket ti met ITI ket '''oblique case''' nga artikulo.
 
Linia 51:
Kas pagarigan:
CORE:
Ania ti naganmo? —— What is your name?
Nakita ti lalaki ti babai. —— The boy saw the girl. (transitive verb)
Kayatmi ti kape. —— We want coffee.
Asino ti amam? —— Who is your father?
Lima ti ramay ti ima. —— The hand has five fingers.
 
OBLIQUE:
Nailet iti balasang. —— It is tight on the young lady.
Nakakita ti lalaki iti babai. —— The boy saw a girl. (intransitive verb)
Nalawa ti palda iti baket. —— The skirt is loose on the old lady.
Napanda iti uneg ti simbaan. —— They went inside the church.
 
=== Panagaramat iti ''A'' ken ''NGA'' ===
Aramaten ti A no ti sarunuenna a rugi a letra ti balikas ket konsonante.
 
Linia 78:
Natinnag ti baso ''nga'' '''i'''ggemna.
 
=== Dagiti pangsandi ===▼
 
Adda walo a [[pronoun|pangsandi]] iti Iloko, uppat kadagitoy ti umuna a [[persona]] nga [[singular|agmaymaysabugbugtong]] wenno [[plural|ad-adu ngem maysa]], ken sagdudua a maikadua a persona (agmaymaysabugbugtong ken ad-adu ngem maysa) ken maikatlo a persona (agmaymaysabugbugtong ken ad-adu ngem maysa).▼
▲===Dagiti pangsandi===
 
▲Adda walo a [[pronoun|pangsandi]] iti Iloko, uppat kadagitoy ti umuna a [[persona]] nga [[singular|agmaymaysa]] wenno [[plural|ad-adu ngem maysa]], ken sagdudua a maikadua a persona (agmaymaysa ken ad-adu ngem maysa) ken maikatlo a persona (agmaymaysa ken ad-adu ngem maysa).
 
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="font-size:95%;"
|-
|'''siak'''
|Umuna a persona, agmaymaysabugbugtong
|-
|'''sika'''
|Maikadua a persona, agmaymaysabugbugtong
|-
|'''isu''' wenno '''isuna'''
Line 95 ⟶ 94:
|-
|'''data''' (rehional a [[variant|sabali a kitana]]: '''sita''')
|Umuna a persona, inclusiveinklusibo
|-
|'''dakami''' (rehional a sabali a kitana: '''sikami''')
|Umuna a persona, pluraleksklusibo exclusivenga ad-adu ngem maysa
|-
|'''datayo''' (rehional a sabali a kitana: '''sitayo''')
|Umuna a persona, pluralinklusibo inclusivenga ad-adu ngem maysa
|-
|'''dakayo''' (rehional a sabali a kitana: '''sikayo''')
|Maikadua a persona, pluralad-adu ngem maysa
|-
|'''isuda'''
|Maikatlo a persona, pluralad-adu ngem maysa
|}
 
Line 125 ⟶ 124:
 
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="font-size:95%;"
|-
|'''Agwaywayas'''
|'''Enclitic absolutive'''
Line 162 ⟶ 161:
|'''-da'''
|}
 
 
Kas pagarigan, kas naikapet:
Line 174 ⟶ 172:
Mangan'''kayo''' iti patupat.
Simrek'''da''' iti gukayab.
 
''Ergative enclitic:''
Baket'''ko''' daydiay napungga a nakalabbaga.
Line 194 ⟶ 192:
"talonyo" saan a "talon yo"
 
===Agmaymaysa Bugbugtong ken ad-adu ngem maysa ===
Usaren ti agmaymaysabugbugtong a TI ken ITI ken ti ad-adu ngem maysa a DAGITI ken KADAGITI kas pangiduyakyak iti kinamaymaysa wenno kaadu ken kabassit dagiti banag.
 
Kas pagarigan:
{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" width=45%
|'''AgmaymaysaBugbugtong'''
|'''Ad-adu ngem maysa'''
|-
Line 214 ⟶ 212:
|kadagiti anakna
|}
 
 
Mabalin met nga ipaadu nga is-isuna ti balikas:
{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" width=45%
|'''SingularBugbugtong'''
|'''Ad-adu ngem maysa'''
|-
Line 234 ⟶ 231:
|}
 
No parisan iti TI/DAGITI ken ITI/DAGITI ti agmaymaysabugbugtong ken ad-adu ngem maysa a balikas, liklikan a maulit ti kinaadu dagitoy:▼
 
▲No parisan iti TI/DAGITI ken ITI/DAGITI ti agmaymaysa ken ad-adu ngem maysa a balikas, liklikan a maulit ti kinaadu dagitoy:
"dagiti tao" saan a "dagiti tattao"
"dagiti lugar" saan a "dagiti luglugar"
Line 241 ⟶ 237:
"kadagiti billit" saan a "kadagiti bilbillit"
 
== Panangiletra (spelling) ==
Ti us-usaren a pagalagadan a panangiletra iti dayoty a Wikipedia ket ti moderno a panangisurat tiiti Ilokano (ortograpia), ti moderno a panagisuratpanangisurat tiiti Ilokano ket agususaragus-usar iti abesedário (alphabet)alpabeto a naibatay iti [[Abakadaalpabeto nga abesedárioAbakada]] (Tagalog alphabet). Naibatay daytoy nga estilo iti ortograpia a kas ti inus-usar ti warnakan a [[Bannawag]]. Daytoy ket pagalagadan laeng ken saan nga opisial, kitaen ti panid daytoy a [[{{TALKPAGENAME}}|pakitungtungan]] no kayat a makisao iti daytoy a kapanggepan.
 
=== Ganggannaet a balikas (Ingles, EspañolEspaniol) ===
Madlaw nga adda wenno adu dagiti balikas a ganggannaet wenno nabulod (loaned words), nangruna iti [[Pagsasao nga Ingles|Ingles]] ken [[Pagsasao nga Espaniol|EspañolEspaniol]], ditoy Ilokano Wikipedia a saan a naipatarus iti Ilokano. Wenno saan ket a nayiloko laeng ti pannakailetrana.
 
Kastoy ti aramidentayo tapno saan met a nasken nga isarakan wenno ipatarus amin a balikas wenno termino (aglalo dagiti teknikal a sao wenno termino) iti Ilokano agsipud ta awan ti orihinal nga Ilokano dagitoy ket masansan nga agbanag laeng a literal wenno tabbed ti panangipilit a panangbirokpanangbiruk iti agpayso a pakaitarusanna. Usarenen ti moderno nga ortograpia (panagisuratpanangisurat) no agusar kadagiti ganggannaet a balikas.
 
No ti Ingles, umuna a surotentayo ti panangiletra a moderno nga ortograpia iti Ilokano, no awan ti kapadpadana a panagiletra iti Ilokano, isurat metten iti Ingles.
Line 257 ⟶ 253:
: <code>''Kas pagarigan:''<br>Filipinas, artikulo, teksto, reperensia, pamilia, impormasion, edukasion, teknolohia, termino, siensia, dokumento, koneksion, sertipikado, densidad, kantidad, eksperimento, premio, kalendario, siudad, probinsia, gobernador</code>
 
== Dagiti nagibasaran ==
* [http://iloko.tripod.com/ Rubino, Carl Galvez], ''[http://www.amazon.com/exec/obidos/tg/detail/-/0824820886/qid=1129096071/sr=1-5/ref=sr_1_5/104-6109927-9491910?v=glance&s=books Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano]''
 
== Kitaen pay ==
* [[:en:Wikipedia:Manual_of_styleManual of style|English Wikipedia manual of style]]
 
== Dagiti silpo ti ruar ==
* [https://docs.google.com/file/d/0ByVFvKzo7XnoUm9lMnFVYmVuczA/edit?pli=1 Tarabay iti Ortograpia ti Pagsasao nga Ilokano]
* [http://samtoy.blogspot.com/ Yloco blog, panangitukon iti reintelektualisasion ti Iloko]
 
 
[[Kategoria:Wikipedia kangrunaan a paammo]]
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Annuroten_iti_gramatika_ken_panangiletra"