Departamento ti Guainía: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Ti '''Guainía''' ({{IPA-es|ɡwaiˈni.a}}; [[Pagsasao a Yira ]]: ''Daga ti adu a dandanum'') ket maysa a [[dagiti departamento ti Colombia|departamento]] ti [[Colombia]]. Daytoy ket mabirukan idiay daya ti pagilian, a pagbeddenganna ti [[Venezuela]] ken [[Brasil]]. Ti kapitolion aketket ti [[Inírida, Guainía|Inirida]]. Idi 1963 ti Guainía ket isinanaisina manipud tiiti Vaupés. Ti akin-amianan a paset ken ti Karayan Inírida ket mairamnda idiay labneng ti karayan Orinoco; ti natidda ket paset ti Amasonia. Ti Karayan Guaviare ket isu ti kangrunaan ti kolonisasion, adu kadagiti ''kolono'' ket nanipudda idiay sona ti Colombiano nga Andina, a kaaduan kaniada ket nanipud idiay Boyacá. DagitpoyDagitoy ket sinarsaruno babaen dagiti ''llaneros'', a tattao manipud kadagiti DumayaAkindaya a tanap. Ti kangrunaan a populasion ket buklen babaen dagiti Patneng nga Indiano, thiti dakkel nga etniko a grupo ket dagiti ''[[Puinave]]'' (manipud tiiti ''makú-puinave'' a pamilia) ken dagiti ''curripaco'' (manipud tiiti ''Arawak'' a pamilia). AddaAddaan tiiti dagup a 24 nga etniko a grupo iitiiti daytoy a departamento, adu kadagitoy ti agsasao kadagiti uppat nga Indiano a pagsasao malaksid ti Espaniol ken Portuges.

Ti departamento ket naamammuanammo kadagiti maapapitmaap-apit a koka ken ti kaadakaadda dagiti gerila, ngem adu ti adda idiay Colombia ket saanda nga ikaskaso ti kapintas ti ladawan ti daga, dagiti nadumaduma akitaa kita ti makmakan ken ti kinamanagsangaili dagiti [[dagiti patneng a tattao idiay Colombia|Indiano]]. Ti kolonisasion, narlotrapikonarko-trapiko ken gubat ket mangiyal-alis kadagiti kasisigud a populasion ken mangidurduron kadagitoy ti napilpilit a panakaiyalpannakaiyal-alis. Sakbay ti [[nadawel a panangpapatay ti Mapiripán]], idiay asideg ti [[departamento ti Meta]], daytoy a lugar idi ket isla ti kappia iti uneg ti naranggas a Colombia. Kalpasan ti 1996, ti panakapadakkelpannakapadakkel kadagiti paramilisiaparamilitar a puersa ("bukod-a panagsalsalaknib") ket nangiturong kaniada idiay [[Karayan Guaviare]] ket ti nagliklikmutan ti Inírida. Ti kaadda tattan ti milisiamilitar ti estado ket nangpapigsa ti panakatiliw ni Fernandinho Beira-Mar, ti maysa a Brasiliano a narkotrapiko, ket naikadayegan ti departamento kadagiti padpadamag.

== Dagiti munisipalidad ==

Adda laeng ti maymaysa a munisipalidad ti Guainía: ti [[Inírida, Guainía|Inírida]] nga isu pay daytoy ti kapitoliona. Ti tidda ti teritorio ket nabingbingay kadagtikadagiti ''corregimientos departamentales'', ti saan pay a napasingkedan a bilang gapu kadagiti suppiatan.<ref name="urlSentencia C-141/01">{{cite web |url=http://web.minjusticia.gov.co/jurisprudencia/CorteConstitucional/2001/Constitucionalidad/C-141-01.htm |title=Sentencia C-141/01 |language=Espaniol |accessdate=2008-07-27}}</ref> Daytoy a kaso ket mapaspasamak laeng idiay [[Departamento ti Amazonas|Amazonas]], [[Departamento ti Vaupés|Vaupés]] ken [[Departamento ti Vichada|Vichada]]. Ti Barrancominas ket addaaddaan tiiti maikadumaikadua a kaaduan ti populasion ket ti kangrunaan a korregimiento; daytoy ket mabirukan idiay Karayan Guaviare.

{{commonscat-inline|Guainía Department}}