Rebision manipud idi 14:23, 31 Mayo 2018 urnosen Lam-angBot (tungtungan \| aramid) Dagiti bot 37,036 edits m panangiletra (via JWB) ← Nadadaan nga urnos		Rebision manipud idi 19:39, 18 Hulio 2018 urnosen ibabawi Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m Nagsimpa iti panangiletra/gramatika Barbaro nga urnos →
Linia 13: <br /> <br /> (addaan tiiti yelo) \| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;" \| {{pagbaliwen\|14000000\|sqkm\|sqmi\|abbr=on}}<ref name="CIAfactbook-People">{{Cite web\|title=Antartika\|year=2011\|work=The World Factbook\|author=Ahensia ti Sentral nga Intelihensia ti Estados Unidos\|publisher=Gobierno iti Estados Unidos\|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ay.html\|accessdate=22 Oktubre 2011}}</ref><br /> {{pagbaliwen\|280000\|sqkm\|sqmi\|abbr=on}}<br /> {{pagbaliwen\|13720000\|sqkm\|sqmi\|abbr=on}} \|- ! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" \| Populasion <br /> (permanente) <br /> (saan a permanente) \| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;" \| [[Listaan dagiti kontinente babaen ti populasion\|maika-7]] <br /> 0 <br /> agarup a 1,000 -– 5,000 \|- ! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" \| Agkamkammatalek Linia 35: \|- ! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" \| Kodigo ti panagtelepono \| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top;" \| [[Listaan dagiti pagilian babaen dagiti panagtawag a kodigo#Dagiti lokasion nga awanan tiiti kodigo\|Agkamkammatalek kadagiti nagina a pagilian kadagiti kota]]. (Maysa ti kasla daytoy ket ti +672.) \|} </div></div> {{Coord\|-90\|0\|region:AQ_scale:60000000\|display=title}} Ti '''Antartika''' ({{IPAc-en\|audio=en-us-Antarctica.ogg\|æ\|n\|ˈ\|t\|ɑr\|k\|t\|ɨ\|k\|ə}} wenno {{IPAc-en\|æ\|n\|ˈ\|t\|ɑr\|t\|ɨ\|k\|ə}})<ref>{{Cite web\|author=Kolumbia Elektroniko a Ensiklopedia; McGraw-Hill Diksionario iti Sientipiko ken dagiti Teknikal a Banbanag\|title=Antarctica\|url=http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Antarctica\|work=Ti Nawaya a Diktionario\|publisher=Farlex, Inc\|accessdate=19 Hulio 2011}}</ref><ref>{{Cite web\|url=http://education.yahoo.com/reference/dictionary/entry/Antarctica\|title=Pannakaipalpalawag iti Antartika\|work=Yahoo! Edukasion\|publisher=Yahoo!\|accessdate=26 Hulio 2011}}</ref>{{#tag:ref\|Ti balikas ket kasisigud a naibalikasan nga awan ti {{IPA\|/k/}}, ngem ti panangiletra a pannakaibalikas ket nagbalina a kadawyan. Ti "c" ket kasisigud a nainayon ti panangiletra para ti etimolohikal a rasrason ken naawatan a saan a silensio.<ref>{{Cite book\|author=Crystal, David\|title=Ti Pannakilaban para iti ~~Inggles~~Ingles\|publisher=Pagimalditan ti Unibersidad ti Oxford\|year=2006\|page=172\|isbn=~~9780199207640~~978-0-19-920764-0}}</ref><ref>{{Cite web\|author=Harper, Douglas\|title=Antártiko\|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=antarctic&allowed_in_frame=0\|work=Online nga Etimolohia a Diksionario\|accessdate=16 Nobiembre 2011}}</ref>\|group="Paamo"}} ket ti akin-abagatan unay a kontinente iti [[Daga (planeta)\|lubong]], masakupanna ti [[Abagatan nga Ungto]]. Mabirukan daytoy idiay [[Antártiko]] a rehion iti [[Akin-abagatan a Hemisperio]], gangani nga abagatan amin iti [[Sirkulo ti Antartiko]], ken napalikmutan babaen ti [[Akin-abagatan a Taaw]]. Nga iti 14.0 a riwriw km<sup>2</sup> (5.4 a riwriw sq mi), isu daytoy ti maikalima a kadakkelan ti kalawa a kontinente kalpasan ti [[Asia]], [[Aprika]], [[Amianan nga Amerika]], ken [[Abagatan nga Amerika]]. Para iti pannakaipadpada, ti Antartika ket gangani a mamindua ti kadakkel iti [[Australia]]. Agarup a 98% iti Antartika ket nasakupan ti [[yelo]] a nagtimbengan a {{pagbaliwen\|1\|mi\|km}} ti kapuskolna. Ti '''Antartika''', iti katimbengan, ket isu ti kalamiisan, kamagaan, ken ti kaanginan a kontinente, ket isu ti addaan tiiti kangatuan a katimbengan ti [[kangatuan ti daga]] kadagiti amin a kontinente.<ref>{{Cite web\|author=Nailian a Satelite, Datos, ken Pakaammo a Serbisio\|title=Nailian a Heopisikal a Sentro ti Datos\|publisher=Gobierno ti Estados Unidos\|url=http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/image/2minrelief.html\|accessdate=9 Hunio 2006}}</ref> Ti Antartika ket nausigen a maysa a [[desierto]], nga addaan tiiti tinawen a [[tudo\|panagtudtudo]] iti laeng 200 mm (8 a pulgada) iti igid ti aplaya ken ti kaunegan iti daytoy a daga.<ref>{{Cite web\|author=Joyce, C. Alan\|url=http://www.worldalmanac.com/blog/2007/01/the_world_at_a_glance_surprisi.html\|title=Ti Panagtaldiap ti Lubong: Dagiti Surpreso a Kinapudno\|work=Ti Almanak ti Lubong\|date=18 Enero 2007\|accessdate=7 Pebrero 2009}}</ref> Ti temperatura idiay Antartika ket naabutanna ti −89 °C (−129 °F). Awan dagiti agnanayon nga agtaeng a tattao, ngem addan ti agarup a 1,000 agingga ti 5,000 a tattao nga agtaeng ti makatawen kadagidiay pagsukisokan nga estation a naiwaras iti dayta a kontinente. Dagiti laeng naampon iti kalamiisan nga organismo ti agbiag idiay, mairaman dagiti adu a kita ti [[algas]], dagiti [[ayup]] (kas pagarigan dagiti [[mite\|tungaw]], dagiti [[nematode\|nematodo]], dagiti [[pinguino]], dagiti [[Pinnípedo\|póka]] ken dagiti [[tardigrado]]), [[bakteria]], [[fungus\|kudetdet]], dagiti [[mula]], ken [[protista]]. No adda mulmula ditoy ti addaan laeng ket ti [[tundra]]. Nupay dagiti mito ken pannagipagpagarup a maipanggep ti ''[[Terra Australis]]'' ("Akin-abagatan a Daga") ket naibagbaga payen manipud idi taga-ugma, ti immuna a napasingkedan a panakakita ti kontinente ket sapsap a naawawat a naaramid idi 1820 baaben ti [[Listaan dagiti Ruso nga eksplorador\|Ruso a panagbanniaga]] ni [[Fabian Gottlieb von Bellingshausen]] kenni [[Mikhail Lazarev]] idiay ''[[Vostok (balandra iti gubat)\|Vostok]]'' ken ''[[Mirny (balandra iti gubat)\|Mirny]]''. Ti kontinente, nupay kasta, ket nabatbati a saan a naikaskaso kadagiti nabatbati a panawen ti maika-19 a siglo gapu ti makabusor nga enbironmentona, ken adayo a panakaisinsinana. Ti [[Sistema ti Tulag ti Antartika\|Tulag ti Antartika]] ket napirmaan idi 1959 babaen dagiti 12 a pagilian; iti tatta a panawen, 49 a pagpagilin ti nagpirma ti tulag. Ti tulag ket mangiparit kadagiti milisia nga aktibidad ken panagmina kadagiti minerales, mangiparit kadagiti nuklear ken ti panagibelleng kadagiti nuklear a rugit, agsuporta kadagiti sientipiko a panagsukisok, ken agsalaknib ti [[ekosona]] ti kontinente. Dagiti agdama nga eksperimento ket inararamid babaen dagiti sumurok a 4,000 sientista manipud kadagiti adu a pagilian. == Etimolohia == Ti immuna a pormal a panaginagan ti nagan nga "Antartika" a kas ti maysa a kontinente a nagan idi panawen ti 1890 ket naidakamat babaen ti Eskoses [[Kartograpia\|kartograpo]] a ni [[John George Bartholomew]].<ref>Ni John George Bartholomew ken ti pannakainagan ti Antartika, CAIRT Pablaak 13, Naiilian a Biblioteka ti Eskosia, Hulio 2008, ISSN 1477-4186, ken ti pay {{cite web\|title=The Bartholomew Archive\|url=http://digital.nls.uk/bartholomew/highlights/antarctica.html}}</ref> Ti nagan nga ''Antartika'' ket isu ti [[Romanisasion iti Griego\|nairomanisado]] a bersion ti [[Pagsasao a Griego\|Griego]] a kompuesto a balikas ti ''ἀνταρκτική'' (''antarktiké''), pemenino ti ''ἀνταρκτικός'' (''antarktikos''),<ref>{{Citation\|author=Liddell, Henry George\|author2=Scott, Robert\|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%239514\|contribution=Antarktikos\|title=Ti Griego-Ingles a Leksikon\|editor=Crane, Gregory R.\|series=Dihital a Biblioteka ti Perseus\|publisher=Tufts University\|accessdate=16 Nobiembre 2011}}</ref> a kayatna a ~~saoen~~sawen ket "kasumbangir ti [[Artiko]]", "kasumbangir ti amianan".<ref>{{Cite book\|author=Hince, Bernadette\|url=http://books.google.com/?id=lJd8_owUxFEC&pg=PA6&lpg=PA6&dq=antarctica+opposite+of+north+greek\|title=Ti Antartika Diksionario \|publisher=CSIRO Publishing\|page=6\|isbn=978-0-9577471-1-1\|year=2000}}</ref> == Dagiti nota == <references group="Paamo" /> == Dagiti nagibasaran == {{Reflist}}

Antartika: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision