Rebision manipud idi 16:58, 31 Mayo 2018 urnosen Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m panangiletra (via JWB) ← Nadadaan nga urnos		Rebision manipud idi 23:17, 4 Marso 2019 urnosen ibabawi Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m usaren ti speciesbox Barbaro nga urnos →
Linia 1: {{Speciesbox ~~{{Taxobox~~ \|name = Limon \|image = ~~Lemon~~P1030323.~~jpg~~JPG \|image_caption = Ti mula a limon nga addaan kadagiti bunga ken sabong. \|genus = ~~''[[~~Citrus~~]]''~~▼ ~~\|regnum = [[Plantae]]~~ \|species = limon ~~\|unranked_divisio = [[Angiospermae]]~~ \|authority = ([[Carl Linnaeus\|L.]]) [[Osbeck]] ~~\|unranked_classis = [[Eudicotidae]]~~ \|synonyms_ref = <ref name=TPL>{{cite web \|title=The Plant List:''Citrus limon'' (L.) Osbeck \|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/tro-28101295 \|publisher=Royal Botanic Gardens Kew and Missouri Botanic Garden \|accessdate=Pebrero 20, 2017 }}</ref> ~~\|unranked_ordo = [[Rosidae]]~~ \|synonyms = ~~\|ordo = [[Sapindales]]~~ {{marebba a listaan\|bullets = true ~~\|familia = [[Rutaceae]]~~ \|''Citrus'' × ''aurantium'' subsp. ''bergamia'' <small>(Risso & Poit.) Engl.</small> ▲\|genus = ''[[Citrus]]'' \|''Citrus'' ''aurantium'' subsp. ''bergamia'' <small>(Risso) Wight & Arn.</small> ~~\|species = ''C. [[hibrido a nagan\|×]] limon''~~ \|''Citrus'' ''aurantium'' var. ''bergamia'' <small>(Risso) Brandis</small> ~~\|binomial = ''Citrus × limon'', kankanayon a nait-ited a kas ti ''C. limon''~~ \|''Citrus'' × ''aurantium'' var. ''mellarosa'' <small>(Risso) Engl.</small> ~~\|binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus\|L.]]) [[Nicolaas Laurens Burman\|Burm.f.]]~~ \|''Citrus'' × ''bergamia'' <small>Risso & Poit.</small> }} \|''Citrus'' × ''bergamia'' subsp. ''mellarosa'' <small>(Risso) D.Rivera & al.</small> Ti '''limon''' (''Citrus x limon'') ket maysa a bassit [[perenipolio\|kankanayon a berde]] a mula a patneng iti Asia, ken ti immitlog a duyaw a [[hesperidium\|prutas]]na. Ti prutas ket inus-usar para iti panagluto ken dagiti pay saan a panggep ti pangluto iti amin a sangalubongan, naipangpangruna ti [[tubbog]]na, ngen ti lasagna ken ti [[ukis (prutas)\|ukisna]] ([[nanam (limug)\|nanam]]) ket inus-usar pay iti panagluto ken panagiyurno. Ti tubbog ti limon ket agarup a 5% aginggana ti 6% a [[sitriko asido]], a mangited ti limon iti naalsen a nanamna. Ti naisangayan a naalsem a nanam ti limon ket mangaramid daytoy a nangruna limug kadagiti mainum ken makmakan a kas ti [[limonada]].▼ \|''Citrus'' × ''bergamota'' <small>Raf.</small> \|''Citrus'' × ''limodulcis'' <small>D.Rivera, Obón & F.Méndez</small> \|''Citrus'' × ''limonelloides'' <small>Hayata</small> \|''Citrus'' × ''limonia'' <small>Osbeck</small> \|''Citrus'' × ''limonia'' var. ''digitata'' <small>Risso</small> \|''Citrus'' × ''limonum'' <small>Risso</small> \|''Citrus'' ''medica'' var. ''limon'' <small>L.</small> \|''Citrus'' ''medica'' f. ''limon'' <small>(L.) M.Hiroe</small> \|''Citrus'' ''medica'' f. ''limon'' <small>(L.) Hiroë</small> \|''Citrus'' ''medica'' subsp. ''limonia'' <small>(Risso) Hook. f.</small> \|''Citrus'' × ''medica'' var. ''limonum'' <small>(Risso) Brandis</small> \|''Citrus'' × ''medica'' subsp. ''limonum'' <small>(Risso) Engl.</small> \|''Citrus'' ''medica'' var. ''limonum'' <small>(Risso) Brandis</small> \|''Citrus'' × ''mellarosa'' <small>Risso</small> \|''Citrus'' × ''meyeri'' <small>Yu.Tanaka</small> \|''Citrus'' × ''vulgaris'' <small>Ferrarius ex Mill.</small> \|''Limon''× ''vulgaris'' <small>Ferrarius ex Miller</small> \|}}}} ▲Ti '''limon''' (''Citrus x limon'') ket maysa a bassit [[perenipolio\|kankanayon a berde]] a mula a patneng iti Asia, ken ti immitlog a duyaw a [[hesperidium\|~~prutas~~prutasna]]na. Ti prutas ket inus-usar para iti panagluto ken dagiti pay saan a panggep ti pangluto iti amin a sangalubongan, naipangpangruna ti [[tubbog]]na, ngen ti lasagna ken ti [[ukis (prutas)\|ukisna]] ([[nanam (limug)\|nanam]]) ket inus-usar pay iti panagluto ken panagiyurno. Ti tubbog ti limon ket agarup a 5% aginggana ti 6% a [[sitriko asido]], a mangited ti limon iti naalsen a nanamna. Ti naisangayan a naalsem a nanam ti limon ket mangaramid daytoy a nangruna limug kadagiti mainum ken makmakan a kas ti [[limonada]]. ==Pakasaritaan==▼ ~~[[Papeles:P1030323.JPG\|thumb\|left\|Ti mula a limon nga adda kadagiti bunga ken sabong]]~~ ▲== Pakasaritaan == Ti taudan ti limon ket misterioy, urayno naipagpagarup a dagiti limon ket immunada a naimula idiay [[Akin-abagatn nga India]], akin-amianan a [[Burma]], ken [[Tsina]].<ref name="Lemonade">{{cite web\|author=Wright, A. Clifford\|url=http://www.cliffordawright.com/history/lemonade.html\|title=Pakasaritaan ti Limonada\|publisher=CliffordAWright.com}}</ref><ref name="lemon">{{cite web\|url=http://www.limmi.it/en/encyclopaedia/history/origins-and-history/78-le-origini\|title=Dagiti taudan\|publisher=limmi.it}}</ref> Ti panagadal ti henetiko a taudan ti limon ket naireporta a daytoy ket hibrido a baetan ti [[napait a narangha\|naalsem a narangha]] ken [[citron]].<ref>{{cite journal\|author1=Gulsen, O.\|author2=M. L. Roose\|year=2001\|title=Dagiti limon: Dibersidad ken Pannakaikabagian kadagiti Napili a Henero a Kita ti ''Citrus'' a kas Narukod kadagiti marka ti Nuklear a Henoma\|journal=Warnakan ti Amerikano a Kagimongan ti Hortikultural a Siensia\|volume=126\|pages=309–317}}</ref> Dagiti limon ket naamammuan babaen dagiti Hudio iti [[Herusalem]], nga isuda segun kenni [[Flavio Josefo\|Josefo]], ket binatbatuda ti nagkamkamali a padi idi las-ud ti piesta idi tawtawen ti 90 BC,<ref>Ni [[Robin Lane Fox]], ''The Unauthorized Version'', 1992:116.</ref> urayno ti Hudio a tradision ket mangtalinaay a daytoy ket naaramid nga inusar dagiti [[citron]], a saan a dagiti limon.<ref>''Talmud Bavli'' ''Sukkah'' 48b</ref> Simrekkda idiay [[Europa]] idiay asideg ti akin-abagatn nga [[Italia]] iti saan a naladladaw ngem umuna a siglo AD, idi las-ud ti panawen ti [[Taga-ugma a Roma]]. Nupay kasta, dagitoy ket san nga adu a naimuymuyongan. Naipayammo kalpasanna daytoy idiay [[Persia]] ken kalpasanna idiay [[Irak]] ken [[Ehipto]] idi agarup a 700 AD. Ti limon ket ommuna anairehistro iti literatura iti maysa a maika-10 a siglo a treatado ti [[Pagsasao nga Arabiko\|Arabiko]] iti panagtaltalon, ken inus-usar pay idi a kas maysa nga ornamental a mula kadagiti nasapa nga [[Islamiko a hardin]].<ref name="Lemonade" /><ref name="lemon" /> Daytoy ket adu a naiwarwaras iti amina nga Arabiko alubong ken ti [[labneng ti Mediteraneo\|rehion ti Mediteraneo]] idi baetan ti 1000 ken 1150. Ti immuna nga adu a pannakaimulmula dagiti limon idiay Europa ket nangrugi idiay [[Genoa]] idi tengnga ti maika-15 a siglo.<ref name="lemon" /> Ti limon kalpasanna daytoy ket naipayammo idiay [[Kaamerikaan]] idi 1493 idi ni [[Christopher Columbus]] ket nangiyeg kadagitibukel ti limon idiay [[Hispaniola]] kadagiti panagbanbaniagana. Ti Kastila apanagrukam iti amin a Baro a Lubong ket nangtulong ti pannakaiwarwaras dagiti bukel ti limon. Daytoy ketnangruna nga inus-usar a kas ornamental a mula ken para iti medisina.<ref name="lemon" /> Idi maika-19 a siglo, dagiti limon ket kaaduanen a naimulmula idiay [[Florida]] ken [[California]].<ref>{{cite web\|year=1987\|pages=160–168\|title=Dagiti prutas dagiti napudot a klima\|author=Julia F. Morton\|url=http://www.hort.purdue.edu/newcrop/morton/lemon.html#Description\|publisher=Unibersidad ti Purdue}}</ref> Idi 1747, dagiti eksperimento ni [[James Lind (physician)\|James Lind]] kadagiti marino a nagsagsagaba iti [[eskorbuto]] ket nairamraman ti panagnayon ti tubbog tilimon kadagiti kankanenda, urayno ti [[bitamina C]] ket saan pay idi a naamammuan.<ref>{{cite web\|url=http://www.kcl.ac.uk/depsta/iss/library/speccoll/exhibitions/skilsail/scurv.html\|title=Kaso 3: Medisina ti Marina: Ti Panangilaban ti Eskorbuto=\|publisher=Kolehio ti Ari idiay Londres}}</ref><ref>{{cite book\|author=James Lind\|title=Ti treatado iti eskorbuto. Maikadua nga edision.\|place=Londres\|publisher=A. Millar\|year=1757}}</ref> Ti taudan ti balikas a ''limon'' ket mabalin a ti Tengnga a Daya. Ti maysa kadagiti kasapaan a pannakaibagbaga ti "limon" ket nagparang iti maysa a dokumento idi 1420–1421. Ti balikas ket naala manipud tiiti Duog a Pranses ti''limon'', isunga ti Italiano ket ''limone'', manipud tiiti Arabiko ti ''laymūn'' wenno ''līmūn'' ليمون, ken manipud tiiti [[Pagsasao a Persiano\|Persiano]] ti ''līmūn'' لیمو, ti sapasap a termino ti [[citrus]] a prutas, a daytoy ket kapadpada ti Sanskrio ti निम्ब (nimbū, “[[Dalayap (prutas)\|dalayap]]”).<ref>{{cite web\|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=lemon\|title=Online a Diksionario ti Etimolohia\|author=Douglas Harper}}</ref> == Dagiti nagibasaran == {{Reflist}} == Dagiti akinruar a silpo == {{~~commons~~Commons-inline\|Citrus x× limon~~\|Limon~~}} {{Wikispecies-inline\|Citrus × limon}} {{Taxonbar\|from=Q500}} {{Kontrol ti autoridad}} [[Kategoria:Tropikal nga agrikultura]]

Limon: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision