Israel: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
m panangiletra (via JWB) |
Lam-ang (tungtungan | aramid) m inikkat ti pannakausar ti plantilia ti unicode |
||
Linia 35:
|established_date1 = 14 Mayo 1948
|area_rank = Maika-154
|area_km2 = 20,770/22,072
|area_sq_mi = 8,019/8,522
Line 87 ⟶ 86:
Ti sentro ti busbos ti Israel ket ti [[Tel Aviv]],<ref name="lboro.ac.uk">{{cite web |title= GaWC – Ti Lubong babaen ti GaWC 2008 |work=Globalisasion ken Sangalubongan a Panagsukisok kadagiti Siudad a Network |accessdate= 1 Marso 2009 |url= http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html}}</ref> a ti [[Herusalem]] ket isu ti [[Listaan dagiti maikadua a kadakkelan a siudad babaen ti pagilian|kaaduan ti populasion a siudad]], ken ti kapitoliona (nupay [[Dagiti patakder idiay Herusalem|saan a mabigbigan]] a sangalubongan a kastoy). Ti populasion ti Israel, a kas naipalpalawag ti [[Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel]], ket nakarkulo idi 2012 ti agarup a 7,859,300 a tattao, a dagitoy 5,916,200 ket [[Israeli a Hudio|Hudio]].<ref name="cbsmonth" /><ref name="Haaretz">{{cite news |url=http://www.haaretz.com/news/israel-closes-decade-with-population-of-7-5-million-1.1083 |newspaper=Haaretz |title=Ti Israel ket rinikpanna ti dekada nga addaan ti populasio iti 7.5 a riwriw |date=30 Disiembre 2009 |accessdate=20 Marso 2012}}</ref><ref name="autogeneratedil">{{citation |url=http://www.cbs.gov.il/ts/ |publisher=Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika |title=Time Series-DataBank |accessdate=20 Pebrero 2009}}</ref> Dagiti [[Dagiti Arabo nga umili iti Israel|Arabo]] ket mangbukel ti maikadua a kadakkelan nga etniko a grupo, a kaaduan kadagitoy ket [[Islam idiay Israel ken dagiti teritorio a Palestina|Muslim]]. Adda pay dagiti basbassit a minoridad a mairaman dagiti [[Relihion idiay Israel#Kristianidad|Kristiano]], [[Israeli a Dusos|Drusos]], [[Sirkasianos idiay Israel|Sirkasianos]] ken [[Samaritano]].
Ti Israel ket maysa a [[representatibo a demokrasia]] nga addaan ti [[parlamentario a sistema]], [[panakaitutop a pannakabagi]] ken [[sangalubongan a kalintegan nga agbutos]].<ref>{{harvnb|Rummel|1997|p=257}}. "Ti agdama a listaan dagiti liberal a demokrasia ket mairaman ti: Andorra, Arhentina, … , Cyprus, … , Israel, ..."</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/article/global-survey-2006-middle-east-progress-amid-global-gains-freedom |title=Sangalubongan aPnagala 2006: Panagrang-ay ti Tengnga a Daya iti Tengnga ti Sangalubongan a Panagganab ti Kawayaan |accessdate=20 Marso 2012 |date=19 Disiembre 2005 |publisher=Freedom House}}</ref> Ti [[Kangrunaan a Ministro iti Israel|Kangrunaan a Ministro]] ket agserbi a kas ti daulo ti gobierno ken ti [[Knesset]] ket agserbi a kas ti maymaysa a kamara a lehislatibo a pannakabagi ti Israel. Ti Israel ket addaan ti maysa a [[Listaan dagiti pagilian babaen ti panagnamnama ti biag|kangatuan a panagnamnama ti biag iti lubong]].<ref>{{cite news |url=http://www.haaretz.com/news/who-life-expectancy-in-israel-among-highest-in-the-world-1.276618 |title=WHO: Ti panagnamnama ti biag idiay Israel ket maysa a kangatuan iti lubong |newspaper=Haaretz |date=24 Mayo 2009}}</ref> Daytoy ket maysa a [[narang-ay a pagilian]], kameng ti [[Organisasion para iti Ekonomiko a Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay|OECD]],<ref name="OECD">{{cite web |url=http://www.oecd.org/document/38/0,3746,en_33873108_39418575_45697574_1_1_1_1,00.html |title=Ti panagpangato ti Israel idiay OECD |publisher=Organisasion para iti Ekonomiko a Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay |accessdate=20 Marso 2012}}</ref> ken ti [[Ekonomia ti Israel|ekonomiana]], ket naibatay iti nominal a dagup ti domestiko a produkto, ket isu idi ti [[Listaan dagiti pagilian babaen ti GDP (nominal)|maika-41 a kadakkelan]] iti lubong idi 2010.<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2012&ssd=1&c=512%2C941%2C914%2C446%2C612%2C666%2C614%2C668%2C311%2C672%2C213%2C946%2C911%2C137%2C193%2C962%2C122%2C674%2C912%2C676%2C313%2C548%2C419%2C556%2C513%2C678%2C316%2C181%2C913%2C682%2C124%2C684%2C339%2C273%2C638%2C921%2C514%2C948%2C218%2C943%2C963%2C686%2C616%2C688%2C223%2C518%2C516%2C728%2C918%2C558%2C748%2C138%2C618%2C196%2C522%2C278%2C622%2C692%2C156%2C694%2C624%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C716%2C321%2C456%2C243%2C722%2C248%2C942%2C469%2C718%2C253%2C724%2C642%2C576%2C643%2C936%2C939%2C961%2C644%2C813%2C819%2C199%2C172%2C184%2C132%2C524%2C646%2C361%2C648%2C362%2C915%2C364%2C134%2C732%2C652%2C366%2C174%2C734%2C328%2C144%2C258%2C146%2C656%2C463%2C654%2C528%2C336%2C923%2C263%2C738%2C268%2C578%2C532%2C537%2C944%2C742%2C176%2C866%2C534%2C369%2C536%2C744%2C429%2C186%2C433%2C925%2C178%2C869%2C436%2C746%2C136%2C926%2C343%2C466%2C158%2C112%2C439%2C111%2C916%2C298%2C664%2C927%2C826%2C846%2C542%2C299%2C967%2C582%2C443%2C474%2C917%2C754%2C544%2C698&s=NGDPD |publisher=Internasional a Pundo ti Panguartaan |work=World Economic Outlook Database |date=Septiembre 2011|title=Reporta para kadagiti Napili a Pagilian ken Suheto}}</ref> Ti Israel ket addaan ti [[Listaan dagiti pagilian babaen ti Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan#Tengnga a Daya ken Amianan nga Aprika|kangatuan ti pagalagadan ti panagbiag idiay Tengnga a Daya]].<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf |title=Pagsurotan ti Panagrangrang-ay ti Nagtagitaoan |publisher=Panagrangrang-ay a Programa ti Nagkaykaysa a Pagpagilian |accessdate=4 Nobiembre 2010}}</ref>
== Etimolohia ==
Line 95 ⟶ 94:
Kalpasan ti panakawayawaya idi 1948, ti baro a Hudio nga estado ket pormal a nanaganan ti ''Medinat Yisrael'', wenno Estado ti Israel, kalpasan a dagiti dadduma a naidiaya a ken relihioso a nagnagan a mairaman i t''Eretz Israel'' ("ti [[Daga ti Israel]]"), [[Zion]], ken [[Hudea]], ket nausig ngem nalikudan.<ref>{{cite news |work=The Palestine Post |location =Herusalem |date=7 Disiembre 1947 |page=1 |title=Nadayeg a Pamanunotan |url= http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1}}</ref> Kadagiti nasapa a lawas ti panakawayawayana, ti gobierno ket pinilina ti termino nga "Israeli" tapno mangibaga kadagiti umili ti Israel, a napormalan ti pannakaiyebkas babaen ti [[Ministro ti Ganganaet a Panakibiang iti Israel|Ministro ti Ganganaet a Pannakibiang]] a ni [[Moshe Sharett]].<ref>{{cite news |url= http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |work=Time |location =New York |date=31 Mayo 1948 |title=On the Move |accessdate=6 Agosto 2007}}</ref>
Ti nagan nga Israel ket naipakasaritaan idin a naus-usar, iti sapasap ken relihioso a panagusar, tapno mangitudo ti bibliko a [[Pagarian iti Israel (nagkaykaysa a monarkia)|Pagarian ti Israel]] wenno ti sibubukel a Hudio a pagilian.<ref name=levine>{{cite news | last = Levine |first = Robert A. |title = Kitaen ti Israel a kas maysa a Hudio Pagilan nga Estado, Adu wenno Basbassit a Demokratiko |work=The New York Times |date = 7 Nobiembre 2000 |accessdate =19 Enero 2011 |url = http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html}}</ref> Segun ti [[Hebreo a Biblia]] ti [[Israel (nagan)|nagan nga "Israel"]] ket naited kenni patriarka [[Jacob]] (<small>[[Moderno Hebreo|Pagalagadan]]</small> ''
Ti lugar ket ammo pay a kas ti [[Nasantuan a Daga]], a daytoy ket nasantuam para iti amin a [[dagiti Abraham a relihion]] a mairaman ti Hudaismo, Kristianidad, Islam ken ti [[Bahá'í a Pammati]]. Sakbay ti 1948 a [[Panakairangarang ti Panakawayawaya ti Israeli]], ti sibubukel a rehion ket naamammoan babaen kadagiti nadumaduma a nagnagan a mairaman ti [[Akin-abagatan a Siria]], [[Siria Palestina]], [[Pagarian iti Herusalem]], [[Probinsia ti Iudaea]], [[Coele-Siria]], [[Retjenu]], [[Canaan]] ken, ti naisansangayan a kas ti, [[Palestina]].
| |||