Atenas: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m Nagsimpa kadagiti biddut ti CS1
m nagsimpa
Linia 1:
{{Infobox Griego a lugar
|name='''Atenas'''
|name_local=Αθήνα <br /> Athīna
|image_map=2011 Dimos Athineon.png
|image_skyline=Athens Montage L.png
Linia 22:
|population_as_of=2011
|population_urban=3074160
|area_urban=412
|population_metro=3737550
|area_metro=2928.717
Linia 31:
}}
 
</ref>Ti '''Atenas''' ({{lang-ell|Αθήνα}}, ''Athína''; {{IPA-el|aˈθina|IPA}}; [[Katharevousa]]: Ἀθῆναι, ''Athinai''; [[Taga-ugma a Griego]]: Ἀθῆναι, ''Athēnai'') ket isu ti [[Kapitolio a siudad|kapitolio]] ken kadakkelan a siudad ti [[Gresia]]. Ti Atenas ket iturayanna ti rehion ti [[Attica (rehion)|Attica]] ken maysa kadagiti [[Listaan dagiti siudad babaen ti agtultuloy a pannakataeng|kaduogan a siudad ti lubong]], nga adda ti [[nairehistro a pakasaritaan]] a gumay-at ti agarup a 3,400 a tawtawen. Ti [[Klasiko nga Atenas]] ket maysa idi a nabileg a [[Polis (siudad-estado)|siudad-estado]]. Ti sentro kadagiti arte, panagadadal ken [[pilosopia]], pagtaengan ti [[Platoniko nga Akademia|Akademia]] ni [[Plato]] ken [[Liseo#Pakasaritaan|Liseo]] ni [[Aristoteles]],<ref>{{cite web |publisher=www.yppo.gr |title=Dagiti Linaon ken Pamunganayan ti Programa ti Panagkaykaysa kadagiti Arkeolohiko a Sitio ti Atenas |work=Heleniko a Ministro ti Kultura |url=http://www.yppo.gr/4/e4000.jsp?obj_id=90&lhmma_id=3817 |date=31 Disiembre 2000}}</ref><ref>{{cite news |title=Ti Gresia ket nakalukat ti 'nasantuan a kopita' ti Griego nga arkeolohiko |author=CNN & Associated Press |publisher=CNN |url=http://www.cnn.com/WORLD/9701/16/greece.lyceum/index.html |date=16 Enero 1997 |accessdate=28 Marso 2007 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20071206113529/http://www.cnn.com/WORLD/9701/16/greece.lyceum/index.html |archivedate=6 Disiembre 2007}}</ref> daytoy ket sapasap a nakunkuna a kas ti [[duyan ti sibilisasion|duyan]] ti Akinlaud a sibilisasion ken nakaipasngayan ti [[demokrasia]],<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40773/Athens |title=Atenas |quote=Ti Taga-ugma a Griego nga Athenai, ti naipakasaritaan a siudad ken kapitolio ti Gresia. Adu kadagiti kasaririt ken artistiko a kapanunotan ti klasiko a sibilisasion ket nagtaud idiay, ken ti siudad ket sapasap a naipanpanunotan a kas ti nakaipasngayan ti Lumaud a sibilisasion|accessdate=31 Disiembre 2008}}</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/history/ancient/greeks/greekdemocracy_01.shtml BBC Pakasaritaan iti Griego a Demokrasia] – Naala idi 26 Enero 2007</ref> a kaaduanna gapu ti nagbanagan ti bukodna akultura ken dagiti politika a nagungun-od idi las-ud ti maika-5 ken maika-4 a sigsiglo BC kadagiti nasakbayan a sigsiglo kadagiti amin a nakunkuna idiay a [[Europa|Europeano a kontinente]].<ref>[http://web.archive.org/web/20090129202226/http://encarta.msn.com/encyclopedia_1741501460/Ancient_Greece.html Encarta Taga-ugma a Gresia] manipud iti Internet nga Arkibo– Naala idi 28 Pebrero 2012. [http://www.webcitation.org/5kwKobzGL Arkibo] 31 Oktubre 2009.</ref> Tatta nga aldawen daytoy ket maysa a kosmopolitano a metropolis, ti moderno nga Atenas ket sentro ti ekonomiko, pinansia, industria, politika ken kultura a biag idiay Gresia. Idi 2008, ti Atenas ket nairanggo ti [[Listaan dagiti siuda babaen ti GDP|mai-ka 32 a kabaknangan a siudad]] ti lubong babaen ti bileg ti panagggatang<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html |title=Dagiti mayor ti Siudad: Dagiti kabaknangan a siudad iti lubong babaen ti bileg ti panaggatang |publisher=Dagiti mayor ti Siudad |accessdate=12 Mayo 2008 |year=2008| archiveurl= http://web.archive.org/web/20080506064245/http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html| archivedate= 6 Mayo 2008| url-status= live}}</ref> ken ti maika-25 a kanginaan<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |title=Dagiti mayor ti siudad: Pateg ti Panagbiag – Dagiti kanginaan a siudad ti lubong |publisher=Dagiti mayor ti siudad |accessdate=26 Disiembre 2008 |year=2008| archiveurl= http://web.archive.org/web/20081224033730/http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html| archivedate= 24 Disiembre 2008 <!--DASHBot-->| url-status= live}}</ref> iti maysa a panagadal ti [[UBS AG|UBS]].
Ti '''Atenas''' ({{IPAc-en|ˈ|æ|θ|ɨ|n|z}};<ref>{{cite book
|title=Longman a diksionario ti panagbalikas
|first=John C.
|last=Wells
|publisher=Longman
|location=Harlow, Inglatera
|year=1990
|isbn=0-582-05383-8
|page=48
}} naikabil "Atenas"
</ref> {{lang-ell|Αθήνα}}, ''Athína''; {{IPA-el|aˈθina|IPA}}; [[Katharevousa]]: Ἀθῆναι, ''Athinai''; [[Taga-ugma a Griego]]: Ἀθῆναι, ''Athēnai'') ket isu ti [[Kapitolio a siudad|kapitolio]] ken kadakkelan a siudad ti [[Gresia]]. Ti Atenas ket iturayanna ti rehion ti [[Attica (rehion)|Attica]] ken maysa kadagiti [[Listaan dagiti siudad babaen ti agtultuloy a pannakataeng|kaduogan a siudad ti lubong]], nga adda ti [[nairehistro a pakasaritaan]] a gumay-at ti agarup a 3,400 a tawtawen. Ti [[Klasiko nga Atenas]] ket maysa idi a nabileg a [[Polis (siudad-estado)|siudad-estado]]. Ti sentro kadagiti arte, panagadadal ken [[pilosopia]], pagtaengan ti [[Platoniko nga Akademia|Akademia]] ni [[Plato]] ken [[Liseo#Pakasaritaan|Liseo]] ni [[Aristoteles]],<ref>{{cite web |publisher=www.yppo.gr |title=Dagiti Linaon ken Pamunganayan ti Programa ti Panagkaykaysa kadagiti Arkeolohiko a Sitio ti Atenas |work=Heleniko a Ministro ti Kultura |url=http://www.yppo.gr/4/e4000.jsp?obj_id=90&lhmma_id=3817 |date=31 Disiembre 2000}}</ref><ref>{{cite news |title=Ti Gresia ket nakalukat ti 'nasantuan a kopita' ti Griego nga arkeolohiko |author=CNN & Associated Press |publisher=CNN |url=http://www.cnn.com/WORLD/9701/16/greece.lyceum/index.html |date=16 Enero 1997 |accessdate=28 Marso 2007 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20071206113529/http://www.cnn.com/WORLD/9701/16/greece.lyceum/index.html |archivedate=6 Disiembre 2007}}</ref> daytoy ket sapasap a nakunkuna a kas ti [[duyan ti sibilisasion|duyan]] ti Akinlaud a sibilisasion ken nakaipasngayan ti [[demokrasia]],<ref>{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/40773/Athens |title=Atenas |quote=Ti Taga-ugma a Griego nga Athenai, ti naipakasaritaan a siudad ken kapitolio ti Gresia. Adu kadagiti kasaririt ken artistiko a kapanunotan ti klasiko a sibilisasion ket nagtaud idiay, ken ti siudad ket sapasap a naipanpanunotan a kas ti nakaipasngayan ti Lumaud a sibilisasion|accessdate=31 Disiembre 2008}}</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/history/ancient/greeks/greekdemocracy_01.shtml BBC Pakasaritaan iti Griego a Demokrasia] – Naala idi 26 Enero 2007</ref> a kaaduanna gapu ti nagbanagan ti bukodna akultura ken dagiti politika a nagungun-od idi las-ud ti maika-5 ken maika-4 a sigsiglo BC kadagiti nasakbayan a sigsiglo kadagiti amin a nakunkuna idiay a [[Europa|Europeano a kontinente]].<ref>[http://web.archive.org/web/20090129202226/http://encarta.msn.com/encyclopedia_1741501460/Ancient_Greece.html Encarta Taga-ugma a Gresia] manipud iti Internet nga Arkibo– Naala idi 28 Pebrero 2012. [http://www.webcitation.org/5kwKobzGL Arkibo] 31 Oktubre 2009.</ref> Tatta nga aldawen daytoy ket maysa a kosmopolitano a metropolis, ti moderno nga Atenas ket sentro ti ekonomiko, pinansia, industria, politika ken kultura a biag idiay Gresia. Idi 2008, ti Atenas ket nairanggo ti [[Listaan dagiti siuda babaen ti GDP|mai-ka 32 a kabaknangan a siudad]] ti lubong babaen ti bileg ti panagggatang<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html |title=Dagiti mayor ti Siudad: Dagiti kabaknangan a siudad iti lubong babaen ti bileg ti panaggatang |publisher=Dagiti mayor ti Siudad |accessdate=12 Mayo 2008 |year=2008| archiveurl= http://web.archive.org/web/20080506064245/http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html| archivedate= 6 Mayo 2008| url-status= live}}</ref> ken ti maika-25 a kanginaan<ref>{{cite web |url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |title=Dagiti mayor ti siudad: Pateg ti Panagbiag – Dagiti kanginaan a siudad ti lubong |publisher=Dagiti mayor ti siudad |accessdate=26 Disiembre 2008 |year=2008| archiveurl= http://web.archive.org/web/20081224033730/http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html| archivedate= 24 Disiembre 2008 <!--DASHBot-->| url-status= live}}</ref> iti maysa a panagadal ti [[UBS AG|UBS]].
 
Ti siudad ti Atenas ket adda ti populasion ti 655,780<ref name="population">Heleniko a Turay ti Estadistika [http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_01_F_EN.pdf " PRESS RELEASE:Pablaak dagiti immun a nagbanagan ti 2011 a Senso ti Populasion"], ''Heleniko a Turay ti Estadistika (EL.STAT.)'', 22 Hulio 2011. Naala idi 14 Agosto 2011.</ref> (796,442 idi 2004)<ref name="Athens view">{{cite web |url=http://www.aviewoncities.com/athens/athensfacts.htm?tab=population |title=Dagiti Kinapudo ken Bilang ti Atenas |first=|last=Dagiti Kinapudno ti Atenas|work=aviewoncities.com |year=2011 |quote=796 442 |accessdate=17 Hunio 2011}}</ref> iti uneg ti administratibo a patinggana ken ti kalawa ti daga iti {{pagbaliwen|39|km2|sqmi|0|abbr=on}}.<ref name=area>{{cite web |url=http://www.ypes.gr/topiki.htm |title=Dagiti pannakaidasig |work=Helelenikoa Ministro ti Kaunegan |publisher=www.ypes.gr |accessdate=6 Enero 2007 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070104231706/http://www.ypes.gr/topiki.htm |archivedate=4 Enero 2007}}</ref> Ti [[urbano a lugar]] ti Atenas (''Kalatakan nga Atenas'' ken ''Kalatakan a Piraeus'') ket gumay-at ti labes ti administratibo a munisipal a [[patingga ti siudad]], nga adda ti populasion iti 3,074,160 (idi 2011),<ref name="statistics1">{{cite web |url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/A1602_SAM01_DT_DC_00_2011_01_F_GR.pdf |title=ΕΛΣΤΑΤ Απογραφη 2011 |publisher=www.statistics.gr |accessdate=22 Agosto 2011}}</ref> ti sumurok a kalawa iti {{convert|412|km2|sqmi|0|abbr=on}}.<ref name=area /> Segun ti [[Eurostat]], ti Atenas a [[Dagiti Dakdakkel nga Urbano a Sona|Dakdakkel nga Urbano a Sona]] (LUZ) ket isu ti maika-7 a kaaduan ti populasion ti LUZ iti [[Kappon ti Europa]] (ti maika-4 a kaaduan ti populasion a kapitolio a siudad iti [[Kappon ti Europa]]) nga adda ti populasion iti 4,013,368 (idi 2004). Ti Atenas ket isu pay ti akin-abagatan unay a kapitolio ti kangrunaan a daga ti Europa.
 
Ti tawidan ti [[Klasiko a Gresia|klasiko a panawen]] ket makitkita pay laeng idiay siudad, a naipakpakita babaen kadagiti [[taga-ugma a monumento]] ken dagiti obra ti arte, ti kadayegan kadagitoy ket ti [[Partenon]], a naipanpanunotan a nangruna a dulon ti nasapa a [[Lumaud a kultura|Lumaud a sibilisasion]]. Ti siudad ket nakataginayon kadagiti [[Romano a Gresia|Romano]] ken [[Bisantino nga Imperio|Bisantino]] a monumento, ken dagiti pay basbassit a bilang kadagiti [[Otomano nga Imperio|Otomano]] a monumento.
 
T Atenas ket mangibalbalay kadagiti dua a [[Dagiti UNESCO a Tinawtawid a Sitio ti Lubong|UNESCO a Tinawtawid a Sitio ti Lubong]], ti [[Acropolis ti Atenas]] ken ti mediebal a [[Daphni a Monasterio]]. Dagiti dulon ti moderno a panawen, a napetsaan manipud idi panakabangon ti Atenas a kas ti kapitolio ti nawaya nga estado ti Gresia idi 1833, ket mairaman ti [[Heleniko a Parlamento]] (maika-19 a siglo) ken ti Atenas a Trilohia a buklen ti [[Nailian a Biblioteka ti Gresia]], ti [[Nailian ken Kapodistrian nga Unibersidad ti Atenas|Unibersidad ti Atenas]] ken ti [[Akademia ti Atenas (moderno)|Akademia ti Atenas]]. Ti Atenas ket isu idi ti siudad a nangsangaili ti [[Kalgaw nga Olimpiada ti 1896|immuna nga moderno nga aldaw nga Ay-ayam ti Olimpiada]] idi 1896, ken kalpasan ti 108 tawtawen nagsangsangaili daytoy ti [[Kalgaw nga Olimpiada ti 2004]].<ref name=oly>{{cite news |title=Ti sentimente ket mayasa a banag a ti Atenas ket nakaala ti 2004 Olimpiada |url=http://sportsillustrated.cnn.com/olympics/news/1997/09/05/athens_update/ |author=CNN & Sports Illustrated |publisher=sportsillustrated.cnn.com |date=5 Septiembre 1997 |accessdate=28 Marso 2007}}</ref> Ti Atenas ket nakaibalbalayan ti [[Museo ti Nailian nga Arkeolohiko, Atenas|Museo ti Nailian nga Arkeolohiko]], a mangpabpabuya ti kadakkelan nga urnong ti Griego a kinaantigo, ken ti pay baro a [[Museo ti Acropolis]].
 
== Dagiti nagibasaran ==
{{Reflist}}