Hilaria del Rosario de Aguinaldo: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Inasawa isuna ni Emilio Aguinaldo idi [[Baro a Tawen]], 1896–ti isu met laeng nga aldaw idi timmipon ni Aguinaldo iti [[Katipunan]], ti nalimed a kagimongan a mangiruginto iti [[Yaalsa ti Filipino]] iti dayta atawena tawen. Uray no saan a naus-usar ti titulo nga "Umuna a Balasang" ([[Pagsasao nga Espaniol|Espaniol]]: ''Primera Dama''), ken saan a mangibagbaga iti asawa ti Presidente ti Filipinas (naus-usar laeng a mangibagbaga kadagiti asawa dagiti Amerikano a gobernador heneral) aiti dayta a panawen, isuna ita nga aldaw ket naikeddeng a ti immuna nga [[Umuna a Balasang ti Filipinas]].

Nangkomplemento isuna kadagiti kompania ti militar ni Emilio babaen ti panagay-aywan kadagiti nasugatan a soldado ken dagiti pamiliada. Idi 1899, kas asawa ti presidente, nangbangon isuna ti ''Hijas de la Revolución'' (Annak a Babbai ti Rebolusion) a kanungpalan a nagbalin a kas ''Asociación de la Cruz Roja'' (Gunglo ti Nalabbasit a Krus). Ti gunglo ket naikeddeng a nagrugian ti agdama a [[NailainNailian a Nalabbasit a Krus ti Filipinas]], ken para iti daytoy nagurnong isuna kadagiti pundo para kadagiti agas ken dagiti pay sabali a kaaramatan ti mediko. Natiliw isuna babaen dagiti tropa ti Amerikano idi 1900 ken naidenna manen iti asawana kalpasan ti pannakatiliwna babaen dagiti Amerikano idi 1901.