Fyodor Dostoyevsky: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Content deleted Content added
m Nagsimpa iti panangiletra/gramatika
m Nagsimpa iti panangiletra/gramatika
 
Linia 78:
}}
 
Ni '''Fyodor Mikhailovich Dostoyevsky'''{{ref|a|[nota]}} ({{lang-rus|Фёдор Миха́йлович Достое́вский|p=ˈfʲodər mʲɪˈxajləvʲɪtɕ dəstɐˈjefskʲɪj|a=ru-Dostoevsky.ogg}}; 11 Nobiembre 1821&nbsp;– 9 Pebrero 1881{{ref|b|[nota]}}) sagpaminsan a transliterado ti '''Dostoevsky''', ket maysa idi a Ruso a mannurat kadagiti nobela, dagiti [[ababa a sarita]] ken dagiti salaysay. Dagiti literario nga obra ni Dostoyevsky ket agsuksukisok ti sikolohia ti nagtagitaoan iti nariribukan a politikal, sosial ken espiritual a konteksto iti maika-19 a siglo a Rusia. Urayno ni Dostoyevsky ket nangrugrugi a nagsursurat kadagiti libro idi tengnga ti 1850 a tawtawen, ti kaaduan a nalaglagip nga obrana ket nanipud kadagiti naududi a tawtawen, a mairaman ti ''[[Krima ken Dusa]]'', ''[[Ti Maag]]'' ken ''[[Dagiti Karamazov nga Agkakabsat a Lallaki]]''. Isu ket nagsurat kadagiti sangapulo ket maysa a nobela, tallo a nobellanobela, sangapulo ket pito nga ababa a nobela ken tallo a salaysay, ken kankanayon akakuenak-akuen dagiti kritiko a kas maysa kadagiti kalatakan ken kaaduan a prominente a sokolohista iti literatura a lubong.<ref name="BritannicaRussianLit">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513793/Russian-literature|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=11 Abril 2008|title=Ruso a literatura|quote=Dostoyevsky, nga isu ket nabigbigan a kas maysa kadagiti kalatakan a sikolohista iti literatura a lubong, ket nagsuksukimat a mangipakita ti panakaitutop ti Kristianidad kadagiti kaunegan a kinapudo ti panagpanpanunot.}}</ref>
 
Ni Dostoyevsky ket naipasngay ken dimmakkel idiay ospital ti Mariinsky Moscow, Rusia. Idi ubing isu ket naipayamammonaipayammo iti Ingles, Pranses, Aleman ken Ruso a literaura, ken dagiti pay banbanig a sarsarita ken salaysay. Ti kelaat nga ipupusay ti inana ket nakareggaay kaniana ken, iti isu met laeng a panawen, pinanawanna ti pribado nga eskuela para iti maysa nga akademia ti militar. Kalpasan idi nagturpos isu ket nagtrabo a kas inhenniero ken nabiit a naragragsakan ti liberal a panagbibiag. Kalpasan daytoy isu ket nangrugrugi a nagipatpatarusnangipatpatarus kadagiti libro tapno makabiruk ti kuarta. Idi lawlaw ti tenga ti 1840 atawtawen isu ket nagsurat ti immuna a nobelana, ''[[Poor Folk|Pobre a Tattao]]'', a daytoy ti nakaiserrekanna ti literario a lubong. Idi 1849 isu ket nakemmeg para iti panakairamannapannakairamanna iti [[Petrashevsky a Sirkulo]], ti maysa a progresibo a grupo. Isu ken dagiti dadduma a kamkameng ket naipabasol iti patay para iti panakibinglayda iti daytoy a grupo, ngem daytoy a panagpabasol ket maysa laeng [[mock execution|rabrabaken a panapapataypanagpapatay]], ken ti sentensia ni Dostoyevsky ket nabaliwan ti uppat a tawen a panakaibaludpannakaibalud idiay Siberia. Kalpasan idi naiparuar, isu ket napilit a nagserbi a kas maysa a soldado ngem naikkat manipud iti militar gapu ti madi a salun-atna ken napalubosan nga agtu;tuloyagtultuloy kadagiti panagsursuratna.
 
Kadagiti simmakbay a panawen ni Dostoyevsky ket nagtrabtrabaho a kas maysa nga agiwarwarnak. Isu ket nagipabpablaaknangipabpablaak ken nagur-urnos kadagiti nadumaduma a bukodna a magasina ken kalpasan daytoy iti maysa a serial, ti ''[[Ti Diario ti Mannurat]]''. Iti rugi kadagiti panagbanbaniagana ti Europa isu ket nagsagsagaba kadagiti banag a maipapan ti kuarta gapu ti [[nairuam ti sugal|panakairuamna ti sugal]], a nagbanagan ti panakaemmana nga aglimlimos ti kuarta. Isu ket nagsagsagaba ti [[epilepsia]] kadagiti amin a manakman a panagbiagna. Ngem gapu ti aragaag nga enerhia ken ti kaadu ti obrana isu ket dimteng a nagbalin a maysa kadagiti kaaduan a nabasbasa ken naindayegan a mannurat idiay Rusia. Dagiti librona ket naipatarusen kadagiti ad-adu ngem 170 a pagsasao ken nailako ti agarup a 15 a riwriw a kopia.{{sfn|Kjetsaa|1989|p=7}} Ni Dostoyevsky ket nangibati ti napaut a legado a nakaimpluensia kadagiti adu a mannurat, a mairaman ken ni [[James Joyce]] aginggana ken ni [[Ernest Hemingway]] ken [[Ayn Rand]].
 
== Nasapa a biag ==
Linia 91:
Ni Fyodor Dostoyevsky ket naipasngay idi 30 Oktubre 1821 (11 Nobiembre 1821, segun ti [[Gregoriano a kalendario]]), ti maikadua nga anak ni Mikhail Dostoyevsky ken Maria Nechayeva. Dagiti Dostoyevsky ket maysada idi naglaaok nga etniko ken naglalaok a denominasional a Lituanio a natakneng a pamilia manipud idiay rehion ti [[Pinsk]] nga adda dagiti ramut a masurotan manipud idi maika-16 a siglo. Dagiti sanga ti pamilia ket nairaman ti [[Simbaan ti Ruso nga Ortodokso|Ortodokso]] ken dagiti kameng a [[Katoliko]], ngem dagiti kaasitgan a puonan ni Dostoyevsky ket pimmanglawda ken naipababada iti klase ti saan a monastiko a klero. Iti bangir ti inana, ni Dostoyevsky ket nagtaud manipud iti maysa a pamilia kadagiti Ruso nga aglaklako.{{sfn|Kjetsaa|1989|pp=9–35}}{{sfn|Frank|1979|pp=6–22}}
 
Ti nalatak nga apong a lakay ni Dostoyevsky manipud iti amana ken aponna a lakay ket padida idi iti Ukrainio nga ili ti Bratslava, nga idiay tinakaipasngayan ti amana. Ni Mikhail ket nanamnama idi a tumipon iti klero, a kas ti amana, ngem pimmanaw idiay balyda embes a napan idiay semenario, isunga nagtultuloyen a pinanawanna ti pamiliana. Idi 1809, idi agtawen ti duapulo, ni Mikhail ket naawat idi idiay Imperial nga Akademia ti Mediko-Kirurhiko ti Moscow. Isu ket naipatudon idiay ospital ti Moscow hospital nga idiay ket nagserbi a kas maysa a militar a doktor ken naipatudon a kas maysa akangatuana kangatuan a mangngagas idi 1818. Idi 1819, isu ket inasawana ni Maria Nechayeva, ngem nagikkat iti serbisio ti militar ti simmaruno a tawen tapno mangawat ti puesto idiay Ospital Mariinsky para kadagiti kakaasi. Kalpasan ti panakaipasngay dagti dua nga annakna a lalaki, ni [[Mikhail Dostoyevsky|Mikhail]] ken ni Fyodor, ket nanipangatoda ti puesto ti agbalbalakad ti kolehio, ti maysa a puesto a nangipangato ti legado a kasasaad ti nobilidad ken mangpalubos kaniana ti makagun-od ti estado idiay Darovoye, ti ili nga agarup a 150&nbsp;km wenno 100 milia a kaadayo manipud idiay Moscow. Dagiti nagannak ken ni Dostoyevsky ket nagannakda pay ti lima kalpasan daytoy.{{sfn|Kjetsaa|1989|pp=9–35}}{{sfn|Frank|1979|pp=6–22}}
 
== Dagiti paammo ==
Linia 100:
:5.{{note|e}} [[Nicolas I ti Rusia|Nicolas I]] ket nagsuporta ti teknikal nga unibersidad a nakaited ti opurtunidad para iti nasayaat a propesional a karrer ti militar.
:6.{{note|f}} Ni Lyubov iti nasakbayan ket tinawtawganna ti bagina a kas Aimée (Pranses iti "naayat").
:7.{{note|g}} Ti ''Time'' a magasina ket maysa idi a nadayeg a warnakan, nga addakadagitiadda kadagiti sumurok a 4,000 nga agsuskribir sakbay a narikpan idi 24 Mayo 1863, babaen ti Tsarista a Turay gapu ti panagipablaakpanangipablaak ti salaysay babaen ni [[Nikolay Strakhov]] a maipanggep ti [[Enero nga Yaalsa|Polako a yaalsa idiay Rusia]]. Ti ''Time'' ken ti simmaruno ti daytoy idi 1864 ''[[Epoch (Ruso a magasina)|Epokha]]'' ket nagiyebkas ti pilosopia ti konserbatibo ken ti [[Slavophile|Eslabopilo]] a tignay ti ''[[Pochvennichestvo]]'', a sinuportaran babaen ni Dostoyevsky idi las-ud ti panakaibaludnapannakaibaludna ken dagiti tawtawen kalpasan ti panakaibaludnapannakaibaludna.{{sfn|Frank|1988|pp=34–64}}
 
== Dagiti nagibasaran ==