Thomas Jefferson
Ni Thomas Jefferson (Abril 13, 1743 (Abril 2, 1743 O.S.) – Hulio 4, 1826) ket maysa idi nga Amerikano a Nangipatakder nga Ama, ti kangrunaan a nagsurat iti Pannakirangarang ti Panakawaya (1776) ken ti maikatlo a Presidente iti Estados Unidos (1801–1809). Idi rugi ti Amerikano a Rebolusion, Isu ket nagserbi iti Kontinental a Kongreso, a kas pannakabagi ti Virginia ken nagserbi pay a kas ti panawen ti gubat a Gobernador iti Virginia (1779–1781). Kalpasan ti gibus ti gubat, manipud iti tengnga idi 1784 ni Jefferson ket nagserbi a kas maysa adiplomatiko, a naipuesto idiay Paris, tapno makatulong a makitulag kadagiti komersio a tulagan. Idi Mayo 1785, isu ket nagbalin a ti Ministro ti Pransia iti Estados Unidos. Ni ket isu ti immuna a Sekretario iti Estado iti Estados Unidos 1790–1793) a nagserbi babaen ni presidente George Washington. Kalpasan ti panagikkatna iti daytoy nga opisina, a kaduna ti gayyemna a ni James Madison isu ket nagurno sti Demokratiko-Partido Repbulikano. Isu ket nabutosan a kas Bise-Presidente idi 1796, babaen ti kasuppiatna ani John Adams, ni Jefferson a kaduana ni Madison ket nalimed a nagisurat ti Resolusion ti Kentucky ken Virginia, a daytoy ket nangpadas nga agukas kadagiti Ganganaet ken Sedisiona Tignay.
| Thomas Jefferson | |
|---|---|
 | |
| Maika-3 a Presidente iti Estados Unidos | |
| Nagakem Marso 4, 1801 – Marso 4, 1809 | |
| Bise Presidente | Aaron Burr George Clinton |
| Inunaan ni | John Adams |
| Sinaruno ni | James Madison |
| Maika-2 a Bise Presidente iti Estados Unidos | |
| Nagakem Marso 4, 1797 – Marso 4, 1801 | |
| Presidente | John Adams |
| Inunaan ni | John Adams |
| Sinaruno ni | Aaron Burr |
| Umuna a Sekretario ti Estado iti Estados Unidos | |
| Nagakem Marso 22, 1790 – Disiembre 31, 1793 | |
| Presidente | George Washington |
| Inunaan ni | John Jay (Agtigtignay) |
| Sinaruno ni | Edmund Randolph |
| Ministro ti Estados Unidos iti Pransia | |
| Nagakem Mayo 17, 1785 – Septiembre 26, 1789 | |
| Nangidutok | Kongreso ti Kompederasion |
| Inunaan ni | Benjamin Franklin |
| Sinaruno ni | William Short |
| Delegado ti Kongreso ti Kompederasion manipud iti Virginia | |
| Nagakem Nobiembre 3, 1783 – Mayo 7, 1784 | |
| Inunaan ni | James Madison |
| Sinaruno ni | Richard Henry Lee |
| Maika-2 a Gobernador ti Virginia | |
| Nagakem Hunio 1, 1779 – Hunio 3, 1781 | |
| Inunaan ni | Patrick Henry |
| Sinaruno ni | William Fleming |
| Delegado ti Maikadua Kontinental a Kongreso manipud iti Virginia | |
| Nagakem Hunio 20, 1775 – Septiembre 26, 1776 | |
| Inunaan ni | George Washington |
| Sinaruno ni | John Harvie |
| Dagiti bukod a salaysay | |
| Naiyanak | Abril 13, 1743 Shadwell, Kolonia iti Virginia |
| Natay | Hulio 4, 1826 (tawen 83) Charlottesville, Virginia |
| Partido ti politika | Demokratiko-Republikano |
| A(s)sawa | Martha Wayles |
| Annak | Martha Jane Mary Lucy Lucy Elizabeth |
| Pagtaengan | Monticello Poplar Forest |
| Alma mater | Kolehio iti William ken Mary |
| Propesion | Agmulmula Abogado Administrador ti kolehio |
| Pirma |  |
Nabutosan a kas presidente a tinawtawagan ni Jefferson a kas ti Rebolusion iti 1800, immatunanna ti nakapia panagsukat ti bileg, ginatangna ti nawatiwat a Louisiana a Teritorio manipud iti Pransia (1803), ken nangipatulod ti Lewis ken Clark Ekspedision (1804–1806) tapno masukisok ti baro a laud. Ti maikadua a terminona ket adu kadagiti sikor iti taengan, a kas ti napaay a panagliput a tribunal ti dati a Bise Presidente a ni Aaron Burr, ken panagpakaro ti sikor iti Britania. Nga adda ti panakigubat ti Britani akenni Napoleon, isu ket nangipadas kadagit nakarit a panakigubat ti ekonomiko kaniada; nupay kasta, dagiti embargo a lintena ket ad-adu pay a nakadadael ti Amerikano a komersio ken ti ekonomia. Ni Jefferson ket kadawyan a naigatad kadagiti eskolar a panagsukisok a kas maysa kadagiti kalatakan a presidente iti Estados Unidos, urayno manipud idi maika-20 a siglo, adu kadagiti historiador ket umad-adu a dumildillaw para kadagiti pannakpaayna nga agtignay iti domestiko a panagtagabu.[1][2]
A kas daulo ti Panaglawlawag, ni Jefferson ket maysa a erudito a mangisasao ti lima a pagsasao ken naragut idi ti siensia, panagputar, arkitektura, relhion ken pilosopia, ti panagputar a nagniturong kaniana a nagipatakder ti Unibersidad iti Virginia kalpasan ti panagpresidentena. Isu ket nagdaremdem ti buokodna a dakkel a iti maysa a 5,000 hetri a plantasion idiay asideg ti Charlottesville, Virginia, a ninagananna ti Monticello. Bayat nga isu ket saan a maysa nga orador, isu idi ket saan a naumuma nga agsursurat ken nakisinnurat kadagiti makaimpluensia a tattao iti Amerika ken Europa.
Nupay a ni Jefferson ket nagtagikua kadagiti tagabu isu ket agnanayon a nagsuppiat ti panagtagabu iti dagup a abiagna[3] ken naipanunutanna a daytoy ket kasupaditi linlinteg ken masna.[4] Isu ti nagidaulo ti Amerika a panagsuppiat iti sangalubongan a komersio ti panagtagabu, ken nagnayon ti kontra-tagabu nga artikulo iti kasisigud a burador iti Panagirangarang ti Panakawayawaya. A kas ti Presidente, isu ket nagpirma ti [[Tignay a Mangpawil ti Panagimportar dagiti Tagabu] ]idi Marso 2, 1807. Ni Jefferson ket nakibingbingay ti sapasap a panagkita kadagiti panawenna a dagiti Aprikano ket nakapkapsut a puli. A kas paset iti Virginia a napili nga agmulmula ken agmulmul ati tabak, isu ket nagtagikua kadagiti ginasot a tagabu.[5][6] Idi 1820 isu ket napisa a simmuppiat iti Missouri a Kompromiso, nga isu ket nakakitkita iti daytoy a kas maysa a di nasayaat a naipanunutan a maniobra ti politiko a daytoyto ket mangbingay ken mangdangran ti irurumsua ti Kapppon.[7][5] Ni Jefferson ket pribado a nagsagsagaba ti kompatibilidad ti panagtagikua ti tagabu ken dagiti kaumnuan iti Amerikano a Rebolusion.
Kalpasan ti ipupusay ti awanana ti sangapulo ket maysa atawen a ni Martha Jefferson, idi 1782, ni Jefferson ket saanen a nakiassawa; ti panakiaasawana ket nakapataud ti innem nga annak, a dua laeng kadagitoy ti nagbiag ken limmakay. Idi 1802 adda rimmuar a panagpabasol nga isu ti agama kadagiti annak ti ti maysa a tagabuna a ni Sally Heming. Idi 1998, ti DNA a panagsubok ket adda nakapakita a naipadpada a bnagbaetan ti kinaudi nga anak ni Sally Heming ken ti lalakei a linia ti pamilia ni Jefferson. No dagitoy nga annak ket pinutotan babaen ni Jefferson, wenno maysa kadagiti kabagianna, ket nabati a suppiatan dagiti historiador.
Nasapa a biag ken karrer urnosen
Isu ket ti maikatlo kadagiti sangapulo nga annak, Ni Thomas Jefferson ket naipasngay idi Abril 13, 1743 (Abril 2, 1743 O.S.){{#tag:ref|Ti panakaipasngay ken ipupusay ni Thomas Jefferson ket naited nga inususar ti [[kalendario a Gregoriano]. Nga isu ket naipasngay idi ti Britania ken dagiti koloniana ket agususarda pay laeng ti kalendario a Huliano, dagiti kontemporario a rehistro ken panteonna ket nagrehistro a ti panaakaipasngayna ket idi bril 2, 1743.|group="Note"}} iti balay ti pamiliana idiay Shadwell, Kondado ti Goochland , Virginia, a tattan ket paset iti Kondado ti Albemarle.[8] Ti amana ket ni Peter Jefferson, maysa nga agmulmula ken agtagtagabu, ken maysa nga agrimensor.[9] Mabalin nga isu ket nanipud iti Gales a kapuotan, uray no daytoy ket saan pay a nalawlawagan.[10] Ti inana ket ni Jane Randolph, anak a babai ni Isham Randolph,ti maysaa a kapitan ti barko ken sagpaminsan nga agmulmula. Ni Peter ket Jane nagassawada idi 1739.[11] Ni Thomas Jefferson ket bassit laenga nagayayat ken saan a nangikaskaso iti bukodna a kaputotan ken ammona laeng ti kaada ti apongna a lakay manipud iti amana.[10]
Sakbay ti balo a lalaki a ni William Randolph, maya a nabayag a gayyem ni Peter Jefferson, ket pimmusay idi 1745, intudinganna ni Peter a kas ti mangasikaso ken mangtaripato ti Tuckahoe a Plantasion ken mangaywan kadagiti uppat nga annakna. Iti dayta a tawen dagiti Jeffersons ket immalisda idiay Tuckahoe, isu ditoy ti nagatenganda kadagiti simmaruna apito a tawen sakbay a nagsublida idiay Shadwell idi 1752. Ditoy ti nasapa a nakalaglagipan ni Thomas Jefferson, nga isu ket inawawit iti rabaw ti pungan babaen ti maysa a tagabu iti panawen nga iyaalisda idiay Tuckahoe.[12] Ni Peter Jefferson ket pimmusay idi 1757 ken ti estado ti Jefferson ket nabingbingay kadagiti dua nga annak a lalaki ni Peter; ni Thomas kenni Randolph.[13] Ni Thomas ket nakatawid iti agarup a 5,000 acre (2,000 ha; 7.8 sq mi) iti daga, a mairaman ti Monticello ken dagiti agarup a 20-40 a tagabu. Isu nagala ti panagtengngelna iti daytoy a tagikua kalpasan a nagtawen iti 21.[14]
Idi Oktubre 1, 1765, idi ni Jefferson ket nagtawen ti 22, ti bakbaket a kabsatna a babai a ni Jane ket pimmusay iti tawen a 25.[15] Isu ket napan iti nasudi a panagladladingit, nga isu ket naglidliday payen babaen ti panakaawan ti kabsatna a babai a ni Mary, a nakiassawa idin ti adu a napalabas a tawen kenni Thomas Bolling, kenni Martha, nga idi Hulio ket nakiassawa kenni Dabney Carr.[15] Dagitoy dua ket nagtaengda iti pagtaengan ti assawada. Ti ububing laeng a kabsat a babbai ni Jefferson a ni Elizabeth, Lucy, ken ti dua a maladaga, ket ti adda a nabati ti balayda. Nakaala ti panagliwliwana kadagiti ubbing a kakabsatna, ngamin ket saanda a nakaited kaniana kadagiti maipapan ti isip a panagsuppiat a kas dagiti bakbaket a kabsatna.[15] Segun ti historiador a ni Ferling, bayat idi dumakdakkel ni Jefferson ket nagsagsagaba ti tarumpingay ken panakabaybay-an a banag a daytoy ti nagbanagan ti ermitanio a panagbiag idi limmakay.[16]
Dagiti nagibasaran urnosen
- ^ Chernow 2004, p. 589.
- ^ Wood 2006, pp. 95–99.
- ^ Peterson, 1960 p.188
- ^ "Ni Thomas Jefferson ken ti Panagtagabu". Monticello.org. 2010-12-02. Naala idi 2012-05-04.
- ^ a b "Ni Thomas Jefferson ken ti Panagtagabu". Monticello.org. 2010-12-02. Naala idi 2012-05-04.
- ^ Ferling 2000, p. 135.
- ^ Peterson, 1970 pp.995-98
- ^ Malone 1948, p. 3, 430.
- ^ Malone 1948, p. 4.
- ^ a b Malone 1948, pp. 5–6.
- ^ Malone 1948, pp. 13–14.
- ^ Malone 1948, pp. 19–21, 428.
- ^ Malone 1948, pp. 31–33.
- ^ Malone 1948, pp. 437–440 Ti husto a kaadu iti daga ken tagabu a tinawid ni Jefferson ket karkulo laeng. Ti immuna arehistro ni Jefferson a naaramid a maipanggep ti panagtagikua ti tagabu, ket idi 1774, nga isu idi ket nagtagikua ti 41.
- ^ a b c Henry Stephens Randall, Ti biag ni Thomas Jefferson. p 41
- ^ Ferling 2000, pp. 36–37.