Algoritmo

Iti matematika ken siensia ti kompiuter, ti maysa nga algoritmo (/ˈælɡərɪðəm/ (dengngen) AL-gə-ri-dhəm) ket isu ti nagsasaruno a pamay-anipara iti panagpattapatta. Dagiti algoritmo ket inus-usar para kadagiti panagpattapatta, panagproseso ti datos, ken automado a panagrason.

Ti maysa nga algoritmo ket maysa nga makabanag a pamay-an a maiyebkas a kas listaan a mapatinggaan^[1] kadagiti nasayaat a naipalawag a pangibagbagaan^[2] para iti panagpattapatta iti annong.^[3] Mangrugi manipud iti panangirugian a kasasaad ken ti umuna a maikabil (mabalin nga awan linaon),^[4] dagitoy a pangibagbagaan ket mangipalawag ti panagpattapatta, a no matungpal, ket dumagos babaen ti mapatinggaan ^[5] a bilang kadagiti nasayaat a naipalawag nga agsasaruno a kasasaad, a kanungpalan nga agpataud ti "maiparuar"^[6] ken agpatingga iti kanungpalan a kasasaad ti pagpatinggaan. Ti panagdaliasat manipud iti maysa a kasasaad iti sumaruno ket saan a nasken a deterministiko; adda met dagiti algoritmo, a naamammuan a kas dagiti pugto nga algoritmo, a manginayon ti pugto a maikabil.^[7]

Urayno ti algorismo ni al-Khwārizmī ket maibagbaga kadagiti alagaden iti panagaramid ti aritmetiko nga agus-usar kadagiti Hindu-Arabiko a numeral ken ti sistematiko a pakailawlawagan ti linear ken dagiti kuadratiko nga ekuasion, ti pirgis a pormalisasion ti agbalinto a timoderno nga algoritmo ket nangrugi kadagiti panangipadas a mangsolbar ti Entscheidungsproblem (ti "problema ti panangikeddeng") nga insingasing babaen ni David Hilbert idi 1928. Dagiti simmaruno a pormalisasion ket naikuadro idi a kas dagiti panangipadas a mangipalawag ti "mapataudan a pannakaipattapatta"^[8] wenno "mapataudan apamay-an";^[9] dagita a pormalisasion ket nangiraman kadagiti Gödel–Herbrand–Kleene a panagsumro manen nga annong idi 1930, 1934 ken 1935, lambda kalkulo ni Alonzo Church idi 1936, "Pormulasion 1" ni Emil Post idi 1936, ken dagiti Turing a makina ni Alan Turing idi 1936–7 ken 1939. Ti panangited ti pormal a panangipalawag kadagiti algoritmo, a maipada iti intuitibo a pagarup, ket agtultuloy a kumarit a problema.^[10]

Dagiti nota

^ "Ti ania man a klasikal a matematikal nga algoritmo, kas pagarigan, ket mabalin a maipalawag iti mapatinggaan a bilang dagiti Ingles a balikas" (Rogers 1987:2).
^ Ti nasayaat a naipalawag a maipanggep iti ahente a mangitungpal ti algoritmo: "Adda met ti panagpattapatta nga ahente, kadawyan daytoy a maysa a tao, a mabalin a sumamay kadagiti pagbagbgaan ken mangtungpal kadagiti panagpattapatta" (Rogers 1987:2).
^ "ti maysa nga algoritmo ket maysa a pamay-an para iti panagpattapatta ti annong (a maipanggep ti napili a notasion para kadagiti sibubukel a numero) … daytoy a pannakaipatingga (kadagiti numerikal nga annong) ket pakairesultaan iti kaawan ti pannakapukaw iti kinasapasap", (Rogers 1987:1).
^ "Ti maysa nga algoritmo ket addaan ti sero wenno ad-adu a naikabkabil, kasla kadagiti kaadu nga immuna a naited iti daytoy sakbay a mangrugi ti algoritmo" (Knuth 1973:5).
^ "Ti pamay-an nga adda amin kadagiti panangilasin ti maysa nga algoritmo malaksid a mabalin nga awan ti kinapatingga ket mabalin a matawagan ti 'panagpattapatta a pamay-an'" (Knuth 1973:5).
^ "Ti maysa nga algoritmo ket addaan ti maysa wenno ad-adu a maiparuar, kasla dagiti kaadu a nainaganan a maikabagian kadagiti maikabil" (Knuth 1973:5).
^ No man wenno saan a ti proseso nga addan ti pugto nga akin-uneg a proseso (saan a mairaman ti maikabil) ket maysa nga algoritmo ket maisuppiatan. Ni Rogers ket nangibagbaga ti kapanunotanna a: "ti panagpattapatta ket matungpat iti diskreto a nasayat a ti addangna a moda, nga awan ti panagusar kadagiti agtultuloy a pamay-an wenno dagiti analogo nga aruaten. . . matungpalto a maikeddengan, nga awan ti panagusar kadagiti pugto a pamay-an wenno dagiti aruaten, a kas ti, dado" Rogers 1987:2.
^ Ni Kleene 1943 iti Davis 1965:274
^ Ni Rosser 1939 iti Davis 1965:225
^ Moschovakis, Yiannis N. (2001). "Ania kadi ti algoritmo?". Iti Engquist, B.; Schmid, W. (dagiti ed.). Mathematics Unlimited — 2001 ken ti labes. Springer. pp. 919–936 (Paset II). ISBN 978-3-540-66913-5.

Dagiti akinruar a silpo

Algoritmo iti Curlie (iti Ingles)

Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

[1] "Ti ania man a klasikal a matematikal nga algoritmo, kas pagarigan, ket mabalin a maipalawag iti mapatinggaan a bilang dagiti Ingles a balikas" (Rogers 1987:2).

[2] Ti nasayaat a naipalawag a maipanggep iti ahente a mangitungpal ti algoritmo: "Adda met ti panagpattapatta nga ahente, kadawyan daytoy a maysa a tao, a mabalin a sumamay kadagiti pagbagbgaan ken mangtungpal kadagiti panagpattapatta" (Rogers 1987:2).

[3] "ti maysa nga algoritmo ket maysa a pamay-an para iti panagpattapatta ti annong (a maipanggep ti napili a notasion para kadagiti sibubukel a numero) … daytoy a pannakaipatingga (kadagiti numerikal nga annong) ket pakairesultaan iti kaawan ti pannakapukaw iti kinasapasap", (Rogers 1987:1).

[4] "Ti maysa nga algoritmo ket addaan ti sero wenno ad-adu a naikabkabil, kasla kadagiti kaadu nga immuna a naited iti daytoy sakbay a mangrugi ti algoritmo" (Knuth 1973:5).

[5] "Ti pamay-an nga adda amin kadagiti panangilasin ti maysa nga algoritmo malaksid a mabalin nga awan ti kinapatingga ket mabalin a matawagan ti 'panagpattapatta a pamay-an'" (Knuth 1973:5).

[6] "Ti maysa nga algoritmo ket addaan ti maysa wenno ad-adu a maiparuar, kasla dagiti kaadu a nainaganan a maikabagian kadagiti maikabil" (Knuth 1973:5).

[7] No man wenno saan a ti proseso nga addan ti pugto nga akin-uneg a proseso (saan a mairaman ti maikabil) ket maysa nga algoritmo ket maisuppiatan. Ni Rogers ket nangibagbaga ti kapanunotanna a: "ti panagpattapatta ket matungpat iti diskreto a nasayat a ti addangna a moda, nga awan ti panagusar kadagiti agtultuloy a pamay-an wenno dagiti analogo nga aruaten. . . matungpalto a maikeddengan, nga awan ti panagusar kadagiti pugto a pamay-an wenno dagiti aruaten, a kas ti, dado" Rogers 1987:2.

[8] Ni Kleene 1943 iti Davis 1965:274

[9] Ni Rosser 1939 iti Davis 1965:225

[10] Moschovakis, Yiannis N. (2001). "Ania kadi ti algoritmo?". Iti Engquist, B.; Schmid, W. (dagiti ed.). Mathematics Unlimited — 2001 ken ti labes. Springer. pp. 919–936 (Paset II). ISBN 978-3-540-66913-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]