Fyodor Dostoyevsky
Ni Fyodor Mikhailovich Dostoyevsky[nota] (Ruso: Фёдор Миха́йлович Достое́вский, IPA: [ˈfʲodər mʲɪˈxajləvʲɪtɕ dəstɐˈjefskʲɪj] (
dengngen); 11 Nobiembre 1821 – 9 Pebrero 1881[nota]) sagpaminsan a transliterado ti Dostoevsky, ket maysa idi a Ruso a mannurat kadagiti nobela, dagiti ababa a sarita ken dagiti salaysay. Dagiti literario nga obra ni Dostoyevsky ket agsuksukisok ti sikolohia ti nagtagitaoan iti nariribukan a politikal, sosial ken espiritual a konteksto iti maika-19 a siglo a Rusia. Urayno ni Dostoyevsky ket nangrugrugi a nagsursurat kadagiti libro idi tengnga ti 1850 a tawtawen, ti kaaduan a nalaglagip nga obrana ket nanipud kadagiti naududi a tawtawen, a mairaman ti Krima ken Dusa, Ti Maag ken Dagiti Karamazov nga Agkakabsat a Lallaki. Isu ket nagsurat kadagiti sangapulo ket maysa a nobela, tallo a nobela, sangapulo ket pito nga ababa a nobela ken tallo a salaysay, ken kankanayon ak-akuen dagiti kritiko a kas maysa kadagiti kalatakan ken kaaduan a prominente a sokolohista iti literatura a lubong.[1]
| Fyodor Dostoyevsky | |
|---|---|
 Ladawan ni Dostoyevsky idi 1872 a pinintaan babaen ni Vasily Perov | |
| Dagiti salaysay | |
| Nayanak | Fyodor Mikhaylovich Dostoyevsky 11 Nobiembre 1821 Moscow, Ruso nga Imperio |
| Natay | 9 Pebrero 1881 (tawen 59) San Petersburgo, Ruso nga Imperio |
| Pakipagilian | Russo |
| Edukasion | Milisia nga inhennieria-technikal nga unibersidad, San Petersburgo |
| Panawen | 1846–1881 |
| Kita | Nobela, ababa a sarita, warnakan |
| Literario a tignay | Realismo |
| Kangrunaan nga ob-obra | |
| Assawa |
|
| Annak | Sonya (1868) Lyubov (1869–1926) Fyodor (1871–1922) Alexey (1875–1878) |
| Pirma |  |
Ni Dostoyevsky ket naipasngay ken dimmakkel idiay ospital ti Mariinsky Moscow, Rusia. Idi ubing isu ket naipayammo iti Ingles, Pranses, Aleman ken Ruso a literaura, ken dagiti pay banbanig a sarsarita ken salaysay. Ti kelaat nga ipupusay ti inana ket nakareggaay kaniana ken, iti isu met laeng a panawen, pinanawanna ti pribado nga eskuela para iti maysa nga akademia ti militar. Kalpasan idi nagturpos isu ket nagtrabo a kas inhenniero ken nabiit a naragragsakan ti liberal a panagbibiag. Kalpasan daytoy isu ket nangrugrugi a nangipatpatarus kadagiti libro tapno makabiruk ti kuarta. Idi lawlaw ti tenga ti 1840 atawtawen isu ket nagsurat ti immuna a nobelana, Pobre a Tattao, a daytoy ti nakaiserrekanna ti literario a lubong. Idi 1849 isu ket nakemmeg para iti pannakairamanna iti Petrashevsky a Sirkulo, ti maysa a progresibo a grupo. Isu ken dagiti dadduma a kamkameng ket naipabasol iti patay para iti panakibinglayda iti daytoy a grupo, ngem daytoy a panagpabasol ket maysa laeng rabrabaken a panagpapatay, ken ti sentensia ni Dostoyevsky ket nabaliwan ti uppat a tawen a pannakaibalud idiay Siberia. Kalpasan idi naiparuar, isu ket napilit a nagserbi a kas maysa a soldado ngem naikkat manipud iti militar gapu ti madi a salun-atna ken napalubosan nga agtultuloy kadagiti panagsursuratna.
Kadagiti simmakbay a panawen ni Dostoyevsky ket nagtrabtrabaho a kas maysa nga agiwarwarnak. Isu ket nangipabpablaak ken nagur-urnos kadagiti nadumaduma a bukodna a magasina ken kalpasan daytoy iti maysa a serial, ti Ti Diario ti Mannurat. Iti rugi kadagiti panagbanbaniagana ti Europa isu ket nagsagsagaba kadagiti banag a maipapan ti kuarta gapu ti panakairuamna ti sugal, a nagbanagan ti panakaemmana nga aglimlimos ti kuarta. Isu ket nagsagsagaba ti epilepsia kadagiti amin a manakman a panagbiagna. Ngem gapu ti aragaag nga enerhia ken ti kaadu ti obrana isu ket dimteng a nagbalin a maysa kadagiti kaaduan a nabasbasa ken naindayegan a mannurat idiay Rusia. Dagiti librona ket naipatarusen kadagiti ad-adu ngem 170 a pagsasao ken nailako ti agarup a 15 a riwriw a kopia.[2] Ni Dostoyevsky ket nangibati ti napaut a legado a nakaimpluensia kadagiti adu a mannurat, a mairaman ken ni James Joyce aginggana ken ni Ernest Hemingway ken Ayn Rand.
Nasapa a biag
urnosenKinaubing
urnosen
Ni Fyodor Dostoyevsky ket naipasngay idi 30 Oktubre 1821 (11 Nobiembre 1821, segun ti Gregoriano a kalendario), ti maikadua nga anak ni Mikhail Dostoyevsky ken Maria Nechayeva. Dagiti Dostoyevsky ket maysada idi naglaaok nga etniko ken naglalaok a denominasional a Lituanio a natakneng a pamilia manipud idiay rehion ti Pinsk nga adda dagiti ramut a masurotan manipud idi maika-16 a siglo. Dagiti sanga ti pamilia ket nairaman ti Ortodokso ken dagiti kameng a Katoliko, ngem dagiti kaasitgan a puonan ni Dostoyevsky ket pimmanglawda ken naipababada iti klase ti saan a monastiko a klero. Iti bangir ti inana, ni Dostoyevsky ket nagtaud manipud iti maysa a pamilia kadagiti Ruso nga aglaklako.[3][4]
Ti nalatak nga apong a lakay ni Dostoyevsky manipud iti amana ken aponna a lakay ket padida idi iti Ukrainio nga ili ti Bratslava, nga idiay tinakaipasngayan ti amana. Ni Mikhail ket nanamnama idi a tumipon iti klero, a kas ti amana, ngem pimmanaw idiay balyda embes a napan idiay semenario, isunga nagtultuloyen a pinanawanna ti pamiliana. Idi 1809, idi agtawen ti duapulo, ni Mikhail ket naawat idi idiay Imperial nga Akademia ti Mediko-Kirurhiko ti Moscow. Isu ket naipatudon idiay ospital ti Moscow nga idiay ket nagserbi a kas maysa a militar a doktor ken naipatudon a kas maysa a kangatuan a mangngagas idi 1818. Idi 1819, isu ket inasawana ni Maria Nechayeva, ngem nagikkat iti serbisio ti militar ti simmaruno a tawen tapno mangawat ti puesto idiay Ospital Mariinsky para kadagiti kakaasi. Kalpasan ti panakaipasngay dagti dua nga annakna a lalaki, ni Mikhail ken ni Fyodor, ket nanipangatoda ti puesto ti agbalbalakad ti kolehio, ti maysa a puesto a nangipangato ti legado a kasasaad ti nobilidad ken mangpalubos kaniana ti makagun-od ti estado idiay Darovoye, ti ili nga agarup a 150 km wenno 100 milia a kaadayo manipud idiay Moscow. Dagiti nagannak ken ni Dostoyevsky ket nagannakda pay ti lima kalpasan daytoy.[3][4]
Dagiti paammo
urnosen- 1.^ Dagiti nagann ket nadumaduma a naisursurat ti Ingles, ti umuna a naganna ket sagpaminsan a naisursurat a kas Theodore wenno Fedor. Sakbay ti kalpasan ti rebolusionario nga ortograpiko a reporma, kadagti nadumaduma pay a banag, ket nasukatan ti Siriliko nga Ѳ ('th') ti letra ti Siriliko nga Ф ('f'), ti nagan ni Dostoyevsky ket naisurat iti Ѳеодоръ (Theodor) Михайловичъ Достоевскій.
- 2.^ Petsa ti daan nga estilo 30 Oktubre 1821 – 28 Enero 1881
- 3.^ Ti kabssat a lalaki ni Eduard Totleben, nga isu ti nagkiddawan ni Dostoyevsky para iti panakairuarna ti militar kalpasan ti panakaibaludna.[5]
- 4.^ Ti agpaysa a rason, a nailimed kaniana, a ti warnakan idi ket nakaurnosen a mangipablaak ti Anna Karenina ni Leo Tolstoy .
- 5.^ Nicolas I ket nagsuporta ti teknikal nga unibersidad a nakaited ti opurtunidad para iti nasayaat a propesional a karrer ti militar.
- 6.^ Ni Lyubov iti nasakbayan ket tinawtawganna ti bagina a kas Aimée (Pranses iti "naayat").
- 7.^ Ti Time a magasina ket maysa idi a nadayeg a warnakan, nga adda kadagiti sumurok a 4,000 nga agsuskribir sakbay a narikpan idi 24 Mayo 1863, babaen ti Tsarista a Turay gapu ti panangipablaak ti salaysay babaen ni Nikolay Strakhov a maipanggep ti Polako a yaalsa idiay Rusia. Ti Time ken ti simmaruno ti daytoy idi 1864 Epokha ket nagiyebkas ti pilosopia ti konserbatibo ken ti Eslabopilo a tignay ti Pochvennichestvo, a sinuportaran babaen ni Dostoyevsky idi las-ud ti pannakaibaludna ken dagiti tawtawen kalpasan ti pannakaibaludna.[6]
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ "Ruso a literatura". Encyclopædia Britannica. Naala idi 11 Abril 2008.
Dostoyevsky, nga isu ket nabigbigan a kas maysa kadagiti kalatakan a sikolohista iti literatura a lubong, ket nagsuksukimat a mangipakita ti panakaitutop ti Kristianidad kadagiti kaunegan a kinapudo ti panagpanpanunot.
- ^ Kjetsaa 1989, p. 7.
- ^ a b Kjetsaa 1989, pp. 9–35.
- ^ a b Frank 1979, pp. 6–22.
- ^ Lantz 2004, p. 3.
- ^ Frank 1988, pp. 34–64.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikimedia Commons
Dagiti inadaw a sasao a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikiquote (iti Ingles)
Dagiti obra a mainaig ken ni Fyodor Dostoyevsky iti Wikisource (iti Ingles)