Pagsasao a Yidis
Ti Yidis (ייִדיש, יידיש wenno אידיש, yidish/idish, literal a "Hudio"; kadagiti pay daan a taudan ket "Yiddish-Taitsh" (Hudio-Aleman)[2]) ket ti historikal a pagsasao dagiti Ashkenazi a Hudio. Daytoy ket nagtaud idi las-ud ti maika-19 a siglo[3] idiay Tengnga nga Europa, a nangited iti kayyanak a komunidad ti Ashkenazi iti bernakulo a kaaduan a naibatay iti Hermaniko a nalaokan kadagiti elemento a naala manipud iti Hebreo ken Arameo, ken manipud pay iti sasao nga Eslabo ken dagiti tugot ti sasao a Romanse.[4][5] Ti Yidis ket naisurat iti alpabeto iti napno a bokal a naibatay iti sinuratan a Hebreo.
| Yidis | |
|---|---|
| ייִדיש, יידיש wenno אידיש yidish/idish | |
 | |
| Pannakabalikas | [ˈjɪdɪʃ] wenno [ˈɪdɪʃ] |
| Patubo iti | Ukrania, Israel, Estados Unidos, Arhentina, Australia, Uruguay, Nagkaykaysa a Pagarian, Belhika, Kanada, Rusia, Polonia, Alemania, Moldova, Romania, Lituania, Bielorusia, Letonia, Hungaria[1] |
Patubo a mangisasao | (1.5 a riwriw ti nadakamat idi 1986–1991 + kagudua a saan a napetsado)[1] |
| Sinuratan a Hebreo (Alpabeto a Yidis) | |
| Opisial a kasasaad | |
Pakabigbigan a minoridad a pagsasao | |
| Nagalagad | awan pormal a bagbagi; YIVO de facto |
| Kodkodigo ti pagsasao | |
| ISO 639-1 | yi |
| ISO 639-2 | yid |
| ISO 639-3 | yid – inklusibo a kodigoAgmaymaysa a kodkodigo: ydd – Akindaya a Yidisyih – Akinlaud a Yidis |
| Glottolog | yidd1255 |
| Linguaesperio | 52-ACB-g = 52-ACB-ga (Laud) + 52-ACB-gb (Daya); agdagup kadagiti 11 a karuay |
Ti kasapaan a nabatbati a petsa ti reperensia ket manipud idi maika-12 a siglo ken tinawtawagan ti pagsasao iti לשון־אַשכּנז (loshn-ashknaz = "pagsasao dagiti Ashkenaz") wenno טײַטש (taytsh), ti sabali a kita ti tiutsch, ti kontemporaneo a nagan ti Tengnga a Nangato nga Alemann. Iti kadawyan a panagusar, ti pagsasao ket tinawtawagan iti מאַמע־לשון (mame-loshn, literal a "ina a dila"), ken mangisalumina daytoy iti Hebreo ken Arameo, a kolektibo dagitoy a naitermino iti לשון־קודש (loshn-koydesh, "nasantuan a dila"). Ti termino a "Yidis" ket saan a nagablin a kaaduan a naus-usar a designasion iti literatura aginggana idi maika-18 a siglo. Idi naladaw a maika-19 a siglo ken idi maika-20 a siglo, ti pagsasao ket kadawyan idi a tinawtawagan iti "Hudio", a naipangpangruna kadagiti saan a Hudio a konteksto, ngem ti "Yidis" manen ti kaaduan a kadawyan a designasion.
Ti moderno a Yidis ket addaan kadagiti dua a porma. Ti Akindaya a Yidis ket adadu a kadawyan ita nga aldaw. Daytoy ket mangiraman kadagiti dialekto ti Akin-abagatan a daya (Ukraniano–Romaniano), Akintengnga a daya (Polako–Galego–Akinday a Hubgaro), ken Akin-amianan a daya (Lituano–Bieloruso). Maigiddiat ti Akindaya a Yidis manipud iti Akinlaud babaen iti kadakkelna ken ti kaadu iti pannakairaman dagiti balikas a nagtaud iti Eslabo. Ti Akinlaud Yidis ket nabingbingay kadagiti (Suiso–Alsatiano–Akin-abagatan nga Aleman), Akintengnga a laud (Tengnga nga Aleman), ken dagiti dialekto ti Akin-amianan a laud (Olandiko–Akin-amianan nga Aleman). Ti Yidis ket naus-usar iti adu a bilang dagiti komunidad ti Ortodokso a Hudio iti sangalubongan ken isu ti umuna a pagsasao iti pagtaengan, eskuela, ken dagiti adu a saad iti sosial kadagiti kaaduan a Hasid a Hudio. Ti Yidis ket isu pay ti akademiko a pagsasao ti panagadal iti Talmud segun ti tradision kadagiti Lituano a yeshiva.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ a b Yidis iti Ethnologue (Maika-18 nga ed., 2015)
Akindaya a Yidis iti Ethnologue (Maika-18 nga ed., 2015)
Akinlaud a Yidis iti Ethnologue (Maika-18 nga ed., 2015) - ^ Unibersidad ti Manchester - "Daytoy laeng idi iti daytoy a konteksto nga inrugrugi dagiti Hudio a mangibagbaga iti saoda a kas 'Yidis' (= 'Hudio'), bayat nga iti nasapsapa ket naibagbaga a kas 'Yiddish-Taitsh' (='Hudio-Aleman')."
- ^ Jacobs, Neil G. (2005). Yiddish: a Linguistic Introduction. Cambridge University Press. p. 2. ISBN 0-521-77215-X.
- ^ Baumgarten, Jean; Frakes, Jerold C. (1 Hunio 2005). Introduction to Old Yiddish literature. Oxford University Press. p. 72.
- ^ "Development of Yiddish over the ages". jewishgen.org.
Adu pay a mabasbasa
urnosen- YIVO Bleter, pub. YIVO Institute for Jewish Research, NYC, initial series Naiyarkibo 2006-02-16 iti Wayback Machine from 1931, new series since 1991.
- Afn Shvel, pub. League for Yiddish, NYC, since 1940; אויפן שוועל, sample article אונדזער פרץ – Our Peretz
- Lebns-fragn, by-monthly for social issues, current affairs, and culture, Tel Aviv, since 1951; לעבנס-פראגן, current issue
- Yerusholaymer Almanakh, periodical collection of Yiddish literature and culture, Jerusalem, since 1973; ירושלימער אלמאנאך Naiyarkibo 2009-01-03 iti Wayback Machine, new volume, contents and downloads
- Der Yiddisher Tam-Tam, pub. Maison de la Culture Yiddish, Paris, since 1994, also available in electronic format.
- Yidishe Heftn, pub. Le Cercle Bernard Lazare, Paris, since 1996, יידישע העפטן sample cover Naiyarkibo 2006-02-13 iti Wayback Machine, subscription info.
- Gilgulim, naye shafungen, new literary magazine, Paris, since 2008; גילגולים, נייע שאפונגען Naiyarkibo 2017-06-16 iti Wayback Machine
Dagiti silpo ti ruar
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Pagsasao a Yidis iti Wikimedia Commons
- Pagsasao a Yidis iti Curlie (iti Ingles)