Wikipedia

Michelangelo

Italiano nga eskultor, pintor, arkitekto, mannaniw ken inhenniero

Ni Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni[1] (6 Marso 1475 – 18 Pebrero 1564), kadawyan a naamammoan a kas ni Michelangelo (Panangibalikas nga Italiano‎: [mikeˈlandʒelo]), ket maysa idi nga Italiano a Renasimiento nga eskultura, pintor, arkitekto, mannaniw, ken inhenniero.[2] Urayno isu ket nagararamid kadagiti raut a kallabes dagiti arte, ti kaadu ti panakaaramatna kadagiti disiplina nga innalana ket nakangatngato ti kasayaatna nga isu ket naipanunutan par aiti titulo ti arketipiko a Renasimiento a tao, a kumaduanna dagiti Italiano a ni Leonardo da Vinci.

Michelangelo
Ladawan ni Michelangelo babaen ni Jacopino del Conte (kalpasan idi 1535) idi agtawen ti 60
NayanakMichelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni
(1475-03-06)6 Marso 1475
Caprese idiay asideg ti Arezzo, Republika iti Florencia (tatta nga aldaw et ti Toscana, Italia)
Natay18 Pebrero 1564(1564-02-18) (tawen 88)
Roma, Dagiti Estado ti Papa (tatta nga aldaw nga Italia)
PakipagilianItaliano
EdukasionAgdadamo para kenni Domenico Ghirlandaio[1]
Nakaam-ammuanEskultura, pinintaan, arkitektura, ken daniw
Nalatak nga obraDavid, Ti Panakapartuat ni Adan, Pietà, Kisame ti Kapilia ti Sistina
TignayNangato a Renasimiento
[urnosen iti Wikidata]
Ladawan ni Michelangelo Buonarroti idi agtawen ti 72 baban ni Giulio Bonasone, idi 1546
Bukod nga inladawan a kas ti ulo ni Holofernes manipud idiay Kisame ti Kapilia ti Sistina idi 1510.

Dagiti inararamidna kadagiti amin nga paset idi panawen ti atiddog a ket panagbiagna ket nawatiwat; iti kaadu ti tomo dagiti sinursuratna, dagiti inladawanna, ken dagiti linaglagipna a nabatbati ket maibilbilangan pay, isu ti kasayaatan a nadukomentuan nga artista iti maika-16 a siglo. Dua kadagiti kalatakan a naamammoan nga obrana, ti Pietà ken David, ket nakitikit idi sakbay a nag-edad ti tallo pulo. Urayno ti nababa apammanunotanna ti pinintaan, ni Michelangelo ket nagpartuat pay kadagiti dua a kaimpluensian nga obra iti presko iti pakasaritaan ti Lumaud nga arte: dagiti ladawan manipud iti Henesis idiay kisame ken Ti Maudi a Panangukom idiay diding ti altar ti Kapilia ti Sistina idiay Roma. A kas maysa nga arkitekto, ni Michelangelo ket nagpionero ti Manierista nga estilo idiay Laurentiano a Biblioteka. Iti edad a 74 sinarunona ni Antonio da Sangallo ti Ububing a kas ti arkitekto ti Basilika ni San Pedro. Ni Michelangelo ket nangibalin ti plano plano, ti akin-laud a a paset ket lineppas babaen ti daremdem ni Michelangelo, ti simborio ket nakompleto kalpasan ti ipupusayna nga adda dagiti panagbalbaliw.

Ti panagipakita ti naisangsangayan a takder ni Michelangelo, isu ti immuna a Taga-laud nga artista a naipablaak ti biograpiana idi sibibiag pay laeng.[3] Dagiti dua a biograpia ket naipablaak para iti kaniana idi panawen ti panagbiagna; maysa kadagitoy ket, babaen ni Giorgio Vasari, a nagisingasing nga isu ket ti kanagtuan kadagiti amin nga artistiko a nagun-od manipud idi rugi ti Renasimeinto, ti maysa a panagsirmata nga agdama nga agtultuloy iti pakasaritaan ti arte para kadagiti sumaganad a siglo. Iti panagbiagna ket natawtawagan pay a kas ti Il Divino ("ti maysa a nasantuan").[4] Maysa kadagiti kababalin a dinaydayaw babaen dagiti kontemporariona ket ti terribilità, ti maysa a naken ti nakasidsiddaaw a a kalatakan, ken dagiti panagipadpadas dagiti simmarsaruno nga artista a mangtultulad kenni Michelangelo ket nagparegget ken personal a nangato nga estilo a nagbanagan ti Manierismo, ti simmaruno a kangrunaan a tignay iti Lumaud nga arte kalpasan ti Nangato a Renasimiento.

Biag ken dagiti obra

urnosen

Nasapa a biag

urnosen

Ni Michelangelo ket naipasngay idi 6 Marso 1475[a] idiay Caprese idiay asideg ti Arezzo, Tuscany.[5] (Tatta nga aldaw, ti Caprese ket ammo a kas ti Caprese Michelangelo). Para kadagiti adu a kaputotan, ti pamiliana ket bassit a gatadda nga agibanbanko idiay Florence, ngem ti amana, ni Ludovico di Leonardo di Buonarotto Simoni, ket napaay a nagtaripatu ti busbos a kasasaad ti banko, ken isu ket nagtengtengngel kadagiti sagpaminsan a puesto ti gobierno.[3] Tipanawen a panakaipasngay ni Michelangelo, ti aman ket isu idi ti administrador ti Hustisia iti bassit nga ili iti Caprese ken lokal nga administrador iti Chiusi. Ti ina ni Michelangelo ket ni Francesca di Neri del Miniato di Siena.[6] Ti pamilia ti Buonarrotis ket nagituntonda a nagtaudda manipud kenni Kondesa Mathilde iti Canossa; daytoy a panagitunton ket agda a sann pay a napasingkedan, ngem ni Michelangelo ket namatmati iti daytoy.[7] Kalpasan dagiti napalabas a bulan kalpasan ti panakaipasngay ni Michelangelo, ti pamilina ket nagsubli idiay Florence, nga idiay ti dimmakkelan ni Michelangelo. Kadagiti pay napalabas a panawen, idi panawen ti atiddog a panagsaksakit ken kalpasan ti ipupusay ti inana idi 1481 isu ket agedad laeng ti innem, ni Michelangelo lket nakitaeng ti maysa nga agpiipisi ti bato ken ti asawana ken ti pamiliada idiay ili iti Settignano, a ditoy ket nagtagikua ti amana ti maysa a pagbatuan ti marmol ken bassit a talon.[6] Ni Giorgio Vasari ket nangadaw ti insao a kinuna ni Michelangelo ket, "No adda ti naimbag kaniak, gapu ta naipasngayak itinasaldet nga atmosperio iti pagilionyo iti Arezzo. A mairaman ti gatas ti narsko Nakaalaak ti panagayatko ti panagtengngel ti paet ket martilio, a siak ket inararamidko dagiti pigura."[5]

Ti ama ni Michelangelo ket inpatulodna a mapan nga agadal ti gramatiko kenni Humanista a ni Francesco da Urbino idiay Florence a kas maysa nga ubing.[5][8][b] Ti ubing nga artista, nupay kasta, ket saan a nangipakpakita ti panagayat ti panagadalna, ngem kinaykayatna ti agtultulad kadagiti pinintaan manipud kadagiti simbaan ken nagsuksukisok ti kumaduaan dagiti pintor.[8] Idi agedad ti sangpulo ket tallo, ni Michelangelo ket nagdamdamo ti pintor a ni Domenico Ghirlandaio.[1][9] Idi agedad ni Michelangelo ti sangpulo ket uppat, ti amana ket naawisna ni Ghirlandaio a bayadanna ti pangdamdamona a kas maysa nga artista, a daytoy ket karkarna iti daytoy a panawen.[10] Idi 1489, ni Lorenzo de' Medici, de facto nga agiturturay ti Florence, ket nangdamag kenni Ghirlandaio para kadagiti dua a kalaingan nga estudiantena, inpatulod ni Ghirlandaio ni Michelangelo ken Francesco Granacci.[11] Maniud idi 1490 aginggana idi 1492, ni Michelangelo ket nagadal idiay Humanista nga akademia nga inpatader dagiti Medici babaen ti Neo Platoniko a linlinia. Ni Michelangelo ket nagadal ti eskultura babaen ni Bertoldo di Giovanni. Idiay akademia, ti panasirmata ken ti arte ni Michelangelo ket suheto ti inpluensia kadagiti kaaduan a prominente a pilosopo ken dagiti mannurat iti dayta a panawen a mairaman ni Marsilio Ficino, Pico della Mirandola ken Poliziano.[12] Iti daytoy a panawen, ni Michelangelo ket nagkitikit dagiti bang-ar tiMadonna dagiti Addangan (1490–1492) ken Gubat iti Sentauros (1491–1492). Ti naudi a naibaga ket naibatay ti tema nga insingasing babaen ni Poliziano ken kinomision babaen ni Lorenzo de Medici.[13] Bayat a dagitoy dua ket nagdamdamo kenni Bertoldo di Giovanni, ni Pietro Torrigiano ket sinulongna ti agtawen ti 17 iti agongna, ken gapuanan ti pannakadispigura a makitkita kadagiti amin a ladawan ni Michelangelo.[14]

Dagiti nagibasaran

urnosen
  1. ^ a b c "Sapot ti Pagsaadan a Palko ti Arte, urnong dagiti imahen, agpayso a museo, dagiti mabirbirukana batayan ti datos dagiti napino nga arte ti Europa (1100–1850)". wga.hu. Naala idi 13 Hunio 2008.
  2. ^ "Boigrapia ni Michelangelo". Encyclopædia Britannica.
  3. ^ a b Michelangelo. (2008). Encyclopædia Britannica. Ultimate Reference Suite.
  4. ^ Emison, Patricia. A (2004). Creating the "Divine Artist": from Dante to Michelangelo. Brill. ISBN 978-90-04-13709-7.
  5. ^ a b c J. de Tolnay, Ti Kinaagtutubo ni Michelangelo, 11
  6. ^ a b C. Clément, Michelangelo, 5
  7. ^ A. Condivi, Ti Biag ni Michelangelo, 5
  8. ^ a b A. Condivi, Ti Biag ni Michelangelo, 9
  9. ^ R. Liebert, Michelangelo: Ti Sikoanalitiko a Pagadal ti Biagna ken dagiti Imahen, 59
  10. ^ C. Clément, Michelangelo, 7
  11. ^ C. Clément, Michelangelo, 9
  12. ^ J. de Tolnay, Ti Kinaagtutubo ni Michelangelo, 18–19
  13. ^ A. Condivi, Ti Biag ni Michelangelo, 15
  14. ^ "Pangngaasi a ti Agpayso a Michelangelo ket Tumakder?". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-05-02. Naala idi 14 Disiembre 2009.

Adu pay mabasbasa

urnosen
  • Ackerman, James (1986). The Architecture of Michelangelo. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-00240-8.
  • Clément, Charles (1892). Michelangelo. Harvard University: S. Low, Marston, Searle, & Rivington, ltd.: London.
  • Condivi, Ascanio; Alice Sedgewick (1553). The Life of Michelangelo. Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01853-4.
  • Baldini, Umberto; Liberto Perugi (1982). The Sculpture of Michelangelo. Rizzoli. ISBN 0-8478-0447-X.
  • Barenboim, Peter and Shiyan, Sergey (2011). Michelangelo in the Medici Chapel: Genius in details (iti Ingles ken Ruso). Moscow: Looom. ISBN 978-5-9903067-1-4
  • Bartz, Gabriele; Eberhard König (1998). Michelangelo. Könemann. ISBN 3-8290-0253-X.
  • Einem, Herbert von (1973). Michelangelo. Trans. Ronald Taylor. London: Methuen.
  • Gardner, Helen; Fred S. Kleiner, Christin J. Mamiya, Gardner's Art through the Ages. Thomson Wadsworth, (2004) ISBN 0-15-505090-7.
  • Gilbert, Creighton (1994). Michelangelo On and Off the Sistine Ceiling. New York: George Braziller.
  • Goldscheider, Ludwig (1953). Michelangelo: Paintings, Sculptures, Architecture. Phaidon.
  • Goldscheider, Ludwig (1953). Michelangelo: Drawings. Phaidon.
  • Hartt, Frederick (1987). David by the Hand of Michelangelo—the Original Model Discovered, Abbeville, ISBN 0-89659-761-X
  • Hibbard, Howard (1974). Michelangelo. New York: Harper & Row.
  • Hirst, Michael and Jill Dunkerton. (1994) The Young Michelangelo: The Artist in Rome 1496–1501. London: National Gallery Publications, ISBN 1-85709-066-7
  • Liebert, Robert (1983). Michelangelo: A Psychoanalytic Study of his Life and Images. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-300-02793-1.
  • Néret, Gilles (2000). Michelangelo. Taschen. ISBN 978-3-8228-5976-6.
  • Paoletti, John T. and Radke, Gary M., (2005) Art in Renaissance Italy, Laurence King, ISBN 1-85669-439-9
  • Pietrangeli, Carlo, et al. (1994). The Sistine Chapel: A Glorious Restoration. New York: Harry N. Abrams
  • Sala, Charles (1996). Michelangelo: Sculptor, Painter, Architect. Editions Pierre Terrail. ISBN 978-2-87939-069-7.
  • Saslow, James M. (1991). The Poetry of Michelangelo: An Annotated Translation. New Haven and London: Yale University Press.
  • Rolland, Romain (2009). Michelangelo. BiblioLife. ISBN 1-110-00353-6.
  • Seymour, Charles, Jr. (1972). Michelangelo: The Sistine Chapel Ceiling. New York: W. W. Norton.
  • Stone, Irving (1987). The Agony and the Ecstasy. Signet. ISBN 0-451-17135-7.
  • Summers, David (1981). Michelangelo and the Language of Art. Princeton University Press.
  • Tolnay, Charles (1947). The Youth of Michelangelo. Princeton, NJ: Princeton University Press.
  • Tolnay, Charles de. (1964). The Art and Thought of Michelangelo. 5 vols. New York: Pantheon Books.
  • Wallace, William E. (2011). Michelangelo: The Artist, the Man and his Times. Cambridge University Press. ISBN 1-107-67369-0.
  • Wilde, Johannes (1978). Michelangelo: Six Lectures. Oxford: Clarendon Press.
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Michelangelo&oldid=398643"