Sibil a Gubat ti Amerikano

Ti Sibil a Gubat ti Amerikano (1861–1865), wenno makunkunay a ti Gubat a Nagbaetan dagiti Estado wenno ti Sibil a Gubat, ket maysa idi a sibil a gubat a nailaban idiay Estados Unidos iti Amerika. Iti panagsungbat iti panakabutos ni Abraham Lincoln a kas Presidente iti Estados Unidos, 11 kadagiti akin-abagatan a dagiti adipen nga estado ket naiparangarang da iti isisina a manipud iti Estados Unidos ken nagpormada ti Konpederado dagiti Estado iti Amerika ("ti Konpederasion"); dagiti dadduma a 25 nga estado ket sinuportaran da ti pederal a gobierno ("ti Kappon"). Kalpasan ti uppat a tawen a pangubguba, a kaaduan ket kadagidiay kaunegan ti Akin-abagatan nga estado, ti Konpederasion ket simmuko ken ti pannakaadipen ket naisupiat ti kalintegan iti amin a paset ti pagilian. Dagiti banbanag a gapuanan ti gubatidi ket sangkapaset laeng a naibanagan iti daytoy a sumaganad a Panagpabaro a Panawen, ngem adu pay dagiti dadduma a saan a naibanaga.

Sibil a Gubat ti Amerikano
Ti Gubat iti Gettysburg
Petsa Abril 12, 1861 – Abril 9, 1865 (kinaudi pammaltuog a naiputok Hunio 22, 1865) Lokasion Akin-abagatan nga Estados Unidos, Amianan a dumaya nga Estados Unidos, Lumaud nga Estados Unidos, Taaw Atlantiko Resulta Panangabak ti Kappon Naitaginayon ti integridad ti teritorio iti Estados Unidos iti Amerika Panagpabaro Naikkat ti pannakaadipen
Dagiti makigubgubat
Estados Unidos iti Amerika	Konpederado dagiti Estado iti Amerika
Dagiti agbilbilin ken daulo
Abraham Lincoln Winfield Scott George B. McClellan Henry Wager Halleck Ulysses S. Grant Gideon Welles ken dadduma pay	Jefferson Davis P. G. T. Beauregard Joseph E. Johnston Robert E. Lee Stephen Mallory ken dadduma pay
Kapigsa
2,100,000	1,064,000
Dagiti nadangran ken natnatay
140,414 natay ~ 365,000 dagupo ti natay> 275,200 nasugatan	72,524 natay ~ 260,000 tdagup ti natay 137,000+ nasugatan

Iti panagbutos ti presidente idi 1860, ti Partido Republikano, la naimatunan babaen ni Abraham Lincoln, ket nag-kampania a maisuppiat ti panagipalawa ti pannakaadipen iti labes dagiti estado nga addan kadagiti pannakaadipen . Dagiti Republikano ket napigsada a nangitaktakder ti nasionalismo, ket ti 1860 a plataporma da, pinabasol da dagiti pangta iti panagisina a kas panagisawang iti panaglib-at. Kalpasan ti panangabak ti Republikano, ngem sakbay a nagtakem ti baro nga administrasion idi Marso 4, 1861, pito kadagiti kapas nga estado ket nagiparangarang kadagiti isisina ken naktipon nga agporma ti Konpederado dagiti Estado iti Amerika. Ti lumabas nga administrasion ni Presidente James Buchanan ken ti umuneg nga administrasion ket inwaksi da ti kalintegan iti daytoy nga isisina, nausigen da a daytoy a panagsukir. Dagiti dadduma a walo nga adipen nga estado ket nausigen da dagiti panagayayab para iti isisina iti daytoy a puntos. Awan kadagit pagilian iti lubong a ti nangbigbig ti Konpederasion.