Bantay Madia-as
Ti Bantay Madia-as (ammo pay a kas Madja-as) ket ti malmalmeng a bulkan, daytoy ti kangatuan a pantok iti isla ti Panay, Filipinas ken ti maikadua a kangatuan iti rehion ti Visayas, ti laeng Bantay Kanlaon iti Isla Negros ti nangatngato. Agtayag daytoy iti 6,946 a kadapan (2,117 a metro) iti ngato ti pantar ti baybay. Ti Bantay Madia-as ket mairanggo a maika-63 a kangatuan iti listaan dagiti isla babaen ti kangatuan a punto iti lubong. Mabirukan daytoy iti ili ti Culasi iti akin-amianan a paset ti probinsia ti Antique, daytoy ket parte ti Kabambantayan ti Tengnga a Panay ti kaatiddogan a kabambantayan iti isla. Naikeddengen ti bantay a kas maysa kadagiti kasagraduan a lugar iti Visayas manipud kadagiti un-unana nga aldaw, gapu ta daytoy ket repositorio ti duog a sagrado a kayo ni Sidapa a maus-usar a pangrukod dagiti biag ti mortal. Ti dios dagiti layap, Bulalakaw, ken ti kangatuan a diosen ti Hiligaynon, Kanlaon, ket nagtataeng pay iti bantay sakbay ti panagbaliw ti balayda. Ni Pandaki, ti dios ti maikadua a gundaway, ket makunkuna pay a sagpaminsan a bumisbista iti bantay.
| Bantay Madia-as | |
|---|---|
.svg)  Bantay Madia-as Lokasion ti Bantay Madia-as idiay Filipinas | |
| Kangatuan a punto | |
| Kangato | 6,946 ft (2,117 m) |
| Kalatak | 6,946 ft (2,117 m) |
| Listaan |
|
| Heograpia | |
| Lokasion | Panay |
| Pagilian | Filipinas |
| Probinsia | Antique |
| Nagannak | Kabambantayan ti Tengnga a Panay |
| Heolohia | |
| Kita ti bantay | Malmalmemng a bulkan |
| Naudi a bimtak | di ammo |
| Panagsang-at | |
| Sinang-at | di ammo |
| Dalan (kalakaan) |
|
Pakasaritaan urnosen
Ti pantokna ket 2,117 metro (6,946 ft) iti ngato ti pantar ti baybay, daytoy ket naabbongan babaen ti naangep a bakir. Iti Kinaray-a, ti kayat a sawen ti nagan ket "nangato" wenno "natayag". Mainaig pay ti nagan ti bantay iti Kedatuan ti Madja-as, ti maysa a naarian nga estado ti kompederasion iti Panay nga adda manipud idi 1200 AD aginggana idi 1569 AD.[1] Mabirukan daytoy iti ili ti Culasi iti probinsia ti Antique. Ti naisalaysayan a bantay ti Madia-as let paseten daytoy ti kultura, pakasaritaan ken literatura dagiti Antiqueño. Daytoy ket addaan kadagiti 14 a dissuor ken ti taudan dagiti dua a nagruna a karayan iti Karayan Akin-amianan nga Antique Dalanas, Karayan Tibiao ken ti kaarruba a probinsia ti Aklan ti tributario ti Karayan Aklan. Mabalin a makita dagiti kadakkelan a dissuor a kasla dagiti puraw a linabag kadagiti bakras ti bantay. Iti abagatan a daya, sanguen ti Bantay Madia-as ti karibal a Bantay Nangtud, ti maikadua a kangatuan a pantok iti Panay nga isina babaen ti Karayan Dalanas.
Mitolohia urnosen
Segun ti mitolohia ti Visaya, ti bantay ket balay ni Sidapa, ti nataraki ket nabaneg a dios ti patay ken gubat a nagsuot iti balangat a naaramid kadagiti nabalitokan a sara. Naipampamattian a ni Sidapa ket agtagikua iti maysa a natayag a kayo a pangrukodna kadagiti biag iti amin a maladaga, ken ikabilna ti marka iti dayta a kayo. No ti saad ti tao ket maipada iti naited a marka, dagus a matayen ti tao.[2] Kalpasanna, apiten ni Sidapa ti kalag (kararua) ti maysa tao ken iyegna ken ni Magwayen, nga isu met ket mangiyeg iti Salud wenno Saad (lugar ti natay). Makunkuna a mangikeddeng ni Sidapa ti bileg ti biag ti maysa atao babaen ti panagusar kadagiti naengkantuan a kayo iti balayna a bantay.[3]
Ni Bulalakaw, ti dios dagit layap, ket agtataeng pay iti bantay. Ammo nga aggayyem da Sidapa ken Bulalakaw. Kanungpalan a kinaynayat ni Bulalakaw nga agtaeng iti langit tapno pormal a mangala iti papel a kas ti dios dagiti layap. Ni Pandaki, ti dios dagiti maikadua a gundaway, ket nakunkuna a bumisbisita ken ni Sidapa, nga isu met ket nagay-ayat ken natalek kaniana. Ti kangatuan a diosen, ni Kanlaon, ket naipampammatian a nagtataeng met iti Bantay Madia-as, nupay kasta, inyakarna ti balayna iti Bantay Kanlaon iti isla ti Negros kalpasan idi pinatay ti kasla dragon nga ulimaw a nagtataeng iti Bantay Kalaon dagidi epiko a bannuar ti Hiligaynon, da Kan ken Laon.[4]
Dagiti nagibasaran urnosen
- ^ "Mt. Madjaas". Pinoy Mountaineer. Marso 6, 2009. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2020-04-07. Naala idi Mayo 27, 2017.
- ^ Cf. Blair, Emma Helen & Robertson, James Alexander, eds. (1903). The Philippine Islands, 1493–1803. Volume 05 of 55 (1582–1583). Historical introduction and additional notes by Edward Gaylord Bourne. Cleveland, Ohio: Arthur H. Clark Company. ISBN 978-0554259598. OCLC 769945704. "Explorations by early navigators, descriptions of the islands and their peoples, their history and records of the catholic missions, as related in contemporaneous books and manuscripts, showing the political, economic, commercial and religious conditions of those islands from their earliest relations with European nations to the beginning of the nineteenth century.", pp. 129 and 131.
- ^ http://precolonailphilippinesmyths.blogspot.com/2016/01/sidapa.html
- ^ Isabelo de los Reyes y Florentino, Las Islas Visayas en la Época de la Conquista (Segunda edición), Manila: 1889, Tipo-Litografía de Chofké y C.a, p. 41.
Nagsasabtan: 11°23′21″N 122°09′46″E / 11.3892°N 122.1629°E