Batay-linteg a monarkia

Ti batay-linteg a monarkia, limitado a monarkia wenno parlamentario a monarkia (tinawtawagan pay iti nabalangatan a republika) ^[1]^[2]^[a] ket ti porma ti gobierno a dagiti agturturay a bileg ti monarko ket ginawidan babaen ti batay-linteg.^[3]

Ti batay-linteg a monarkia ket mabalin a angibaga iti sistema a ti manarko ket agtignay a kas politikal nga awan partido a daulo ti estado babaen ti batay-linteg, no naisurat wenno di naisurat.^[4] Bayat a kaaduan kadagiti monarko ket mabalinda ti agtengngel kadagiti pormal a reserba a bileg ken ti gobierno ket mabalin nga opisial nga adda iti nagan iti monarko, saanda mangisaad iti publiko nga annuroten wenno agpili kadagiti daulo ti politika. Ti politikal a sientista a ni Vernon Bogdanor, a nnagadaw iti inbagbagababaen ni Thomas Macaulay, ket nangipalawagen ti batay-linteg a monarkia a kas "ti naturay nga agturay ngem saan nga agturay".^[5] Iti maipatinayon iti panagtignay a kas makitkita a simbolo iti panagkaykaysa ti pagilian, ti batay-linteg a monarko ket mabalin nga agtengngel dagiti pormal a bileg a kas ti panagwaswas ti parlamento wenno mangited iti Panangipangato iti Kaarian iti legislasion. Nupay kasta, ti panagsanay kadagit ikasta a bileg ket kadawyan laeng a pormalidad imbes a ti opurtunidad para it naturay a mangtignay iti personal a preperensia iti politika.

Listaan dagiti agdama nga agturturay a monarkia

Estado	Agdama a batay-linteg	Kita ti monarkia	Panagpili ti monarko
Andorra	1993	Kumaddua a Prinsipalidad	Panagpili ti obispo ti La Seu d'Urgell ken panagbutos ti Presidente ti Pransia
Antigua ken Barbuda	1981	Pagarian	Tawid a panagsasaruno
Australia	1901
Bahamas	1973
Barbados	1966
Bahrain	2002
Belhika	1831	Popular a monarkia^[b]	(Tawid a panagsasaruno)^[b]
Belis	1981	Pagarian	Tawid a panagsasaruno
Butan	2007		Tawid a panagsasaruno
Cambodia	1993		Pinili babaen ti konseho ti trono
Kanada	1867		Tawid a panagsasaruno
Dinamarka	1849
Grenada	1974
Hamaika	1962
Hapon	1947	Imperio
Hordania	1952	Pagarian
Kuwait	1962	Emirato	Tawid a panagsasaruno, nga addaan iti naibilin nga pammasingked ti Balay ti Al-Sabah ken ti kaaduan ti Nailian nga Asemblia
Lesotho	1993	Pagarian	Tawid a panagsasaruno, suheto ti naibilina a pammasingked ti Kolehio dagiti Hepe
Liechtenstein	1862	Prinsipalidad	Tawid a panagsasaruno
Luxembourg	1868	Nalatak a dukado	Tawid a panagsasaruno
Malaysia	1957	Nabutosan a pederal a monarkia	Napili manipud kadagiti siam a tawid a sultan dagiti estado ti Malay
Monaco	1911	Prinsipalidad	Tawid a panagsasaruno
Morocco	2011	Pagarian
Olanda	1815
Baro a Selanda	1907
Norwega	1814
Papua Baro a Guinea	1975
San Kristobal ken Niebes	1983
Santa Lucia (pagilian)	1979
San Vicente ken dagiti Grenadito	1979
Is-isla ti Solomon	1978
Espania	1978
Eswatini	1968
Suesia	1974
Tailandia	2014
Tonga	1970
Tuvalu	1978
Dagiti Nagkaykaysa nga Emirato nga Arabo	1971	Nabutosan a pederal a monarkia	Ti presidente ket binutosan babaen dagiti pito a monarkia a buklen dagiti Pederal a Kanagtuan a Konseho
Nagkaykaysa a Pagarian	(1689, 1701)	Pagarian	Tawid a panagsasaruno

Dagiti nota

^ Dagiti termino ti nabalangatan a republika ken parlamentario a republika ket inus-usar babaen dagiti sabali a taudan tapno maisalumina iti maysa a kita ti batay-linteg a monarkia manipud iti sabali, ngem gapu ta dagiti termino ket awanan kadagit adua a naapom a kaibuksilan, dagiti nadumaduma a turay ket ipalawagda dagiti termino iti waya a dagiti panangipalawag ket maybalin nga agtuonn kadagiti nadumaduma a publikasion. Bayat a ti Austrialiano nga Republic Advisory Committee ket nagus-usar iti nabalangatan a republika tapno mangipalawag ti batay-linteg a monarkia a ti papele ti monarkia ket seremonial ken amin dagiti naarian a prerogatibo ket inplawag babaen ti ugali ken linteg iti waya a ti monarkia ket addaan iti bassit wenno awan iti diskresion kadagiti banag a maipapan iti banag iti gobierno ken batay-linteg (ken iti daytoy ket nangikuadro iti panagusar iti termino idiay Australia) (Patmore 2009, p. 105), ti parlamentario a monarkia ket nausaren tapno mangipalawag kadagiti sistema a dagiti bileg ti monarkia ket nagawidan (kas iti nabalangatana republika) (Schmitt 2008, pp. 313–314) ken dagiti pay bileg ti monarkia ket saan unay a ginawidan babaen ti ugali ngem iti kapudnuan kadagiti kaaduan a moderno a batay-linteg ti Europa (Orr 2002, p. 3). Laglagipen pay a dagiti absoluto a monarkia ket mabalinda nga agusar kadagiti parlamento, kas iti kaso ti Oman.
^ ^a ^b Ti Belhika ket isu laeng ti adda a popular a monarkia — ti sistema a ti titulo ti monarkia ket naisilpo iti tattao imbes nga iti estado. Ti titulo dagiti ari ti Belga ket saan a ti Ari ti Belhika, ngem imbes a ti Ari dagiti Belga. Ti sabali a naisangayan a langa ti sistema ti Belhika ket ti baro a manarkia ket saan nga automatiko nga agtengngel iti trono iti ipupusay wenno abdikasion iti sarunuenna; isu ket agbalin laeng a monarko intono agsapata.

Dagiti nota ti baba

^ Boyce 2008, p. 1.
^ McCannon 2006, pp. 177–178.
^ Jerome Blum et al., The European World (1970) 1:267–68
^ "Constitutional Monarchy". The Encyclopedia of Political Science. CQ Press. 2011.^{[permanente a natay a silpo]}
^ Vernon Bogdanor (1996). "The Monarchy and the Constitution". Parliamentary Affairs. 49 (3): 407–422. doi:10.1093/pa/49.3.407., naiyaon manipud iti Vernon Bogdanor (1995). The Monarchy and the Constitution. Oxford University Press].

Dagiti nagibasaran

Boyce, Peter (2008). The Queen's Other Realms. Annandale: Federation Press. p. 1. ISBN 978-1-86287-700-9.
Hegel, G. W. F., Elements of the Philosophy of Right (Allen W. Wood, ed., H.B. Nisbet, trans.) Cambridge University Press, 1991. ISBN 0-521-34438-7 (kasisigud a naipablaak a kas Georg Friedrich Wilhelm Hegel, Philosophie des Rechts, 1820).
Locke, John, Two Treatises of Government and A Letter Concerning Toleration. (Ian Shapiro, ed., with essays by John Dunn, Ruth W. Grant and Ian Shapiro.) New Haven: Yale University Press, 2003 (Two Treatises first pub. 1690). ISBN 0-300-10017-5.
Orr, Campbell, ed. (2002), Queenship in Britain, 1660-1837: Royal Patronage, Court Culture, and Dynastic Politics (illustrated nga ed.), Manchester University Press, p. 3, ISBN 9780719057694
Patmeere, Glenn (2009), Choosing the Republic, University of New South Wales (UNSW) Press, p. 105, ISBN 1-74223-015-6
Schmitt, Carl (2008) [1928], Seitzer, Jeffrey (translator) (ed.), Constitutional Theory (ilustrado nga ed.), Duke University Press, pp. 313–314, ISBN 9780822340119 {{citation}}: Addaan iti sapasap a nagan ti |editor-first= (tulong)

[alternatives-3] Dagiti termino ti nabalangatan a republika ken parlamentario a republika ket inus-usar babaen dagiti sabali a taudan tapno maisalumina iti maysa a kita ti batay-linteg a monarkia manipud iti sabali, ngem gapu ta dagiti termino ket awanan kadagit adua a naapom a kaibuksilan, dagiti nadumaduma a turay ket ipalawagda dagiti termino iti waya a dagiti panangipalawag ket maybalin nga agtuonn kadagiti nadumaduma a publikasion. Bayat a ti Austrialiano nga Republic Advisory Committee ket nagus-usar iti nabalangatan a republika tapno mangipalawag ti batay-linteg a monarkia a ti papele ti monarkia ket seremonial ken amin dagiti naarian a prerogatibo ket inplawag babaen ti ugali ken linteg iti waya a ti monarkia ket addaan iti bassit wenno awan iti diskresion kadagiti banag a maipapan iti banag iti gobierno ken batay-linteg (ken iti daytoy ket nangikuadro iti panagusar iti termino idiay Australia) (Patmore 2009, p. 105), ti parlamentario a monarkia ket nausaren tapno mangipalawag kadagiti sistema a dagiti bileg ti monarkia ket nagawidan (kas iti nabalangatana republika) (Schmitt 2008, pp. 313–314) ken dagiti pay bileg ti monarkia ket saan unay a ginawidan babaen ti ugali ngem iti kapudnuan kadagiti kaaduan a moderno a batay-linteg ti Europa (Orr 2002, p. 3). Laglagipen pay a dagiti absoluto a monarkia ket mabalinda nga agusar kadagiti parlamento, kas iti kaso ti Oman.

[Belgium-7] Ti Belhika ket isu laeng ti adda a popular a monarkia — ti sistema a ti titulo ti monarkia ket naisilpo iti tattao imbes nga iti estado. Ti titulo dagiti ari ti Belga ket saan a ti Ari ti Belhika, ngem imbes a ti Ari dagiti Belga. Ti sabali a naisangayan a langa ti sistema ti Belhika ket ti baro a manarkia ket saan nga automatiko nga agtengngel iti trono iti ipupusay wenno abdikasion iti sarunuenna; isu ket agbalin laeng a monarko intono agsapata.

[FOOTNOTEBoyce20081-1] Boyce 2008, p. 1.

[FOOTNOTEMcCannon2006177–178-2] McCannon 2006, pp. 177–178.

[4] Jerome Blum et al., The European World (1970) 1:267–68

[5] "Constitutional Monarchy". The Encyclopedia of Political Science. CQ Press. 2011.^{[permanente a natay a silpo]}

[bogdanor-1996-6] Vernon Bogdanor (1996). "The Monarchy and the Constitution". Parliamentary Affairs. 49 (3): 407–422. doi:10.1093/pa/49.3.407., naiyaon manipud iti Vernon Bogdanor (1995). The Monarchy and the Constitution. Oxford University Press].

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[b]