Dagiti pagsasao ti Vanuatu

Dagiti pagsasao ti Vanuatu
Dagiti pagsasao ti Vanuatu
Dagiti opisial a pagsasao	Ingles, Pranses, Bislama

Ti Vanuatu ket addaan kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Ingles, Pranses, ken Bislama, ti pagsasao a kreol a naibatay iti Ingles. Ti Bislama ket ti umuna a pagsasao kadagiti adu nga urbano a ni-Vanuatu, dagiti residente ti Puerto Vila ken Luganville. Daytoy ti kadawyan a maikadua a pagsasao kadagiti sabali a lugar iti is-isla ti Vanuatu. Daytoy ket kapada ti Tok Pisin ti Papua Baro a Guinea, ken dagiti dadduma nga asideg a kreol.

Itipay maipatinayon, adda dagiti sumurok a sangagasut a lokal a pagsasao a naiwarwaras kadagiti purpuro. Ti Vanuatu ket ti pagilian nga addaan iti kapusekan dagiti pagsasao iti tunggal maysa a tao iti lubong: daytoy ket agdama a mangipakita iti maysa nga agpakatengnga iti agarup a 1760 nga agsasao para iti tunggal maysa nga indihenio a pagsasao, ken napan iti historikal a kababa iti 565;^[1]ti laeng Papua Baro a Guinea ti makaasideg. Adda dagitoy a pagsasao ket nakaro a naisagmak, ken addaan laeng dagitoy kadagiti sangkabassit nga agsasao, ken adda metten dagiti nadumaduma nga awanen kadagiti kaudian a panawen. Nupay kasta, uray iti ababa a bilang para kadagiti kaaduan nga indihenio a pagsasao, saanda a naikeddeng a madanar a maawan.^[2]

Kadagiti kaudian a panawen, ti panagusar ti Bislama a kas umuna a pagsasao ket nakaro a nangapektar dagiti indehenio a pagsasao, a ti panagusar iti populasion ket bimmassiten manipud iti 73.1 aginggana iti 63.2 a porsiento idi baetan ti 1999 ken 2009.^[3]

Kadagiti tallo nga opisial a pagsasao, ti Bislama ti kaaduan a naisasao idiay Vanuatu, sarunuen babaen ti Ingles, ken maudi ti Pranses.

Dagiti indihenio a pagsasao

Ti Vanuatu ket ayan ti ad-adu ngem sangagasut nga indihenio a pagsasao: ti naudi a panagbilang ket mangilista iti 138.^[4] Kadagitoy, tallo ti nagbalin nga awanen kadagiti kaudian a dekada. Adu kadagitoy ket nanaganan manipud iti isla nakaisasauanda,nge madda met dagiti dakdakkelnga isla nga addaan kadagiti nadumaduma a pagsasao. Ti Espiritu Santo ken Malakula ket isuda ti kaaduan ti pagsasao, nga addaan kadagiti agarup a a dua dosena iti tunggal maysa.

Adda met dagiti nagan ti pagsasao a mangibaga kadagiti network ti dialekto imbes a dagiti nagkaykaysa a pagsasao. Kas pagarigan ti Uripiv, ket ti lugar ti dialekto a naisasao iti ballasiw dagiti nadumaduma nga isla iti Probinsia ti Malampa.Kadagitoy a kaso, ti keddeng no mano a pagsasao ti maibilang ket narigat unay, ken sagpaminsan a ti banag ket kontrobersial. Ti bilang a 112 a nailista dita baba ket mabalin a maigiddiat manipud kadagiti bilang a naisingasing iti literatura, a sangkabassit nga agdepdepende kadagiti a panagrigrigat.^[5]

Amin dagiti indihenio a pagsasao ti Vanuatu ket Oceaniko. Tallo ket sasao a Polinesio iti grupo ti Futuniko: ti Emae, Mele-Fila ken Futuna-Aniwa. Dagiti nabati apagsasao ket maitagikua kadagiti nadumaduma a sanga ti Akin-abagatan nga Oceaniko a sanga ti Oceaniko.

Listaan

Ti adda dita baba ket ti listaan iti kaaduan nga indihenio pagsasao ti Vanuatu, nga agdama pay laeng a naisasao wenno iti nabiit a kaudian.^[6] Daytoy ket mangited kadagiti maitunos a silpo iti Ethnologue ken dagiti listaan ti rekurso ti midia ti OLAC iti pagsasao.^[7]

TTulong: Pinduten ti batong ti titulo tapno baaliwan ti pannakaurnos.

Pagsasao	Ethn.	OLAC	Dadduma a nagnagan	Dagiti agsasao	Rehion	Pamilia	Dagiti nota
Akei	tsr	tsr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Tasiriki	650	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Amblong	alm	alm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		300	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Anejom̃	aty	aty Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Aneityum	900	Aneityum	Abagatan a Vanuatu
Aore	aor	aor Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		0	Espiritu Santo, Aore	Akin-abagatan nga Oceaniko
Apma	app	app		7,800	Pentecosta	Akin-abagatan nga Oceaniko
Araki	akr	akr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		8	Araki	Akin-abagatan nga Oceaniko
Aulua	aul	aul Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		750	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Avava	tmb	tmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Katbol	700	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Axamb	ahb	ahb Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Ahamb	750	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Baetora	btr	btr Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine		1,330	Maewo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Baki	bki	bki Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Burumba, Paki	350	Epi	Akin-abagatan nga Oceaniko
Bierebo	bnk	bnk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Bonkovia-yevali	800	Epi	Akin-abagatan nga Oceaniko
Bieria	brj	brj Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Bieri, Vovo, Wowo	25	Epi	Akin-abagatan nga Oceaniko
Burmbar	vrt	vrt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Banan Bay, Vartavo	900	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Butmas-Tur	bnr	bnr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Ati	520	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tengnga a Maewo	mwo	mwo Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		1,400	Maewo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Daakie	ptv	ptv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Port-Vato	1,300	Ambrym	Akin-abagatan nga Oceaniko
Daakaka	bpa	bpa Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Baiap, South Ambrym	1,200	Ambrym	Akin-abagatan nga Oceaniko
Dixon Reef	dix	dix Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine		50	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Dorig	wwo	wwo Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Wetamut	300	Is-isla Banks (Gaua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Emae	mmw	mmw Naiyarkibo 2016-06-12 iti Wayback Machine		400	Is-isla Shepherd (Emae)	Polinesio
Eton	etn	etn Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine		500	Efate	Akin-abagatan nga Oceaniko
Fortsenal	frt	frt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Kiai	450	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Futuna-Aniwa	fut	fut Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	West Futuna	1,500	Futuna, Aniwa	Polinesio
Hano	lml	lml Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Raga	6,500	Pentecosta	Akin-abagatan nga Oceaniko
Hiw	hiw	hiw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Hiu	280	Torres Islands (Hiw)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Ifo	iff	iff Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		0	Erromango	Abagatan a Vanuatu
Kwamera	tnk	tnk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		3,500	Tanna	Abagatan a Vanuatu
Koro	krf	krf Naiyarkibo 2016-05-24 iti Wayback Machine		250	Is-isla Banks (Gaua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lamenu	lmu	lmu Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Lamen, Varmali	850	Epi, Lamen	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lakon	lkn	lkn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Lakona; Vurē	800	Is-isla Banks (Gaua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lamap	psw	psw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Port Sandwich	1,200	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Larevat	lrv	lrv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Laravat	680	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lehali	tql	tql Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		200	Is-isla Banks (Ureparapara)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lelepa	lpa	lpa Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Havannah Harbour	400	Lelepa, Efate	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lemerig	lrz	lrz Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Sasar	2	Is-isla Banks (Vanua Lava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lenakel	tnl	tnl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		11,500	Tanna	Abagatan a Vanuatu
Letemboi	nms	nms Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Small Nambas	800	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lewo	lww	lww Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Varsu	2,200	Epi	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lonwolwol	crc	crc Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	West Ambrym	1,200	Ambrym	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lorediakarkar	lnn	lnn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		850	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Lo-Toga	lht	lht Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Loh, Toga	580	Torres Islands (Lo, Toga, Tegua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Löyöp	urr	urr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Lehalurup	240	Is-isla Banks (Ureparapara)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mae	mme	mme Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Dirak	1,000	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Maii	mmm	mmm Naiyarkibo 2016-04-07 iti Wayback Machine		180	Epi	Akin-abagatan nga Oceaniko
Malfaxal	mlx	mlx Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Na’ahai	600	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Luek Malua	mll	mll Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Middle Nambas	500	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Maragus	mrs	mrs Naiyarkibo 2016-05-20 iti Wayback Machine		15	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Maskelynes	klv	klv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		1,100	Malekula, Is-isla Maskelynes	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mavea	mkv	mkv Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Mav̋ea, Mafea	34	Mavea	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mele-Fila	mxe	mxe Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Ifira-Mele	3,500	Efate, Mele, Ifira	Polinesio
Merei	lmb	lmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		400	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Morouas	mrp	mrp		150	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mota	mtt	mtt Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine		750	Is-isla Banks (Mota)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mpotovoro	mvt	mvt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		430	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwerlap	mrm	mrm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Merlav	1,100	Is-isla Banks (Merelava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwesen	msn	msn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Mosina	10	Is-isla Banks (Vanua Lava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Mwotlap	mlv	mlv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Motlav	2,100	Is-isla Banks (Motalava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nahavaq	sns	sns	South West Bay	700	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nakanamanga	llp	llp Naiyarkibo 2017-04-21 iti Wayback Machine		9,500	Efate, Is-isla Shepherd (Nguna, Tongoa)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Namakura	nmk	nmk	Makura	3,750	Efate, Is-isla Shepherd (Tongoa, Tongariki)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Naman	lzl	lzl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Litzlitz	15	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Narango	nrg	nrg Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		160	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nasarian	nvh	nvh Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		5	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Navut	nsw	nsw Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		520	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nese				160	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Neverver	lgk	lgk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Lingarak	1,250	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Ninde	mwi	mwi Naiyarkibo 2016-04-28 iti Wayback Machine	Labo	1,100	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nisvai	–		Vetbon	140	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko	Unesco
Nokuku	nkk	nkk Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine		160	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Amianan a Tanna	tnn	tnn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		5,000	Tanna	Abagatan a Vanuatu
Amianan nga Ambrym	mmg	mmg Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		5,250	Ambrym	Akin-abagatan nga Oceaniko
Amianan a daya nga Ambae	omb	omb Naiyarkibo 2017-03-30 iti Wayback Machine	Lolovoli; Aoba	5,000	Ambae	Akin-abagatan nga Oceaniko
Nume	tgs	tgs Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Tarasag	700	Is-isla Banks (Gaua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Olrat	olr	olr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		3	Is-isla Banks (Gaua)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Paama	paa	paa Naiyarkibo 2017-11-27 iti Wayback Machine	Paamese	6,000	Paama	Akin-abagatan nga Oceaniko
Piamatsina	ptr	ptr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		150	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Polonombauk	plb	plb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		220	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Repanbitip	rpn	rpn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		90	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Rerep	pgk	pgk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Pangkumu, Tisman	380	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Roria	rga	rga Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Mores	75	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Saa	sax	sax Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Sa	2,500	Pentecosta	Akin-abagatan nga Oceaniko
Sakao	sku	sku Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Hog Harbour, N'kep	4,000	Espiritu Santo, Sakao	Akin-abagatan nga Oceaniko
Shark Bay	ssv	ssv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		450	Espiritu Santo, Litaro	Akin-abagatan nga Oceaniko
Sie	erg	erg	Se, Erromanga	1,900	Erromango	Abagatan a Vanuatu
Ske	ske	ske Naiyarkibo 2017-11-12 iti Wayback Machine	Seke	300	Pentecosta	Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan nga Efate	erk	erk	Erakor	6,000	Efate	Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan a daya nga Ambrym	tvk	tvk Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		3,700	Ambrym	Akin-abagatan nga Oceaniko
Abagatan a laud a Tanna	nwi	nwi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		5,000	Tanna	Abagatan a Vanuatu
Sowa	sww	sww Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		0	Pentecosta	Akin-abagatan nga Oceaniko
Sungwadia	mrb	mrb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Marino; North Maewo	500	Maewo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tamambo	mla	mla Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Malo; Tamabo	4,000	Malo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tambotalo	tls	tls Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		50	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tangoa	tgp	tgp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		800	Tangoa	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tasmate	tmt	tmt Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		150	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tiale	mnl	mnl Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		400	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tolomako	tlm	tlm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		900	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Tutuba	tmi	tmi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		500	Espiritu Santo, Tutuba	Akin-abagatan nga Oceaniko
Unua	onu	onu Naiyarkibo 2017-04-16 iti Wayback Machine	Onua	520	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Ura	uur	uur Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		6	Erromango	Abagatan a Vanuatu
Uripiv-Wala-Rano-Atchin	upv	upv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Uripiv	9,000	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Valpei	vlp	vlp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		300	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Vao	vao	vao Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine		1,900	Vao, Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
V’ënen Taut	nmb	nmb Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Big Nambas	3,350	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Vera’a	vra	vra Naiyarkibo 2017-05-25 iti Wayback Machine	Vatrata	500	Is-isla Banks (Vanua Lava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Vinmavis	vnm	vnm Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Neve’ei	500	Malekula	Akin-abagatan nga Oceaniko
Volow	mlv	mlv Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Valuwa	0	Is-isla Banks (Mota Lava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Vunapu	vnp	vnp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		380	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Vurës	msn	msn Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine	Vureas, Mosina	2,000	Is-isla Banks (Vanua Lava)	Akin-abagatan nga Oceaniko
Wailapa	wlr	wlr Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		100	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko
Laud nga Ambae	nnd	nnd Naiyarkibo 2017-03-30 iti Wayback Machine	Duidui	8,700	Ambae	Akin-abagatan nga Oceaniko
Whitesands	tnp	tnp Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		7,500	Tanna	Abagatan a Vanuatu
Wusi	wsi	wsi Naiyarkibo 2016-03-03 iti Wayback Machine		300	Espiritu Santo	Akin-abagatan nga Oceaniko

Dagiti nota

^ Kitaen ti François et al. (2015:8-9); ken tipay Crowley (2000:50); François (2012:86).
^ Nettle, Daniel and Suzanne Romaine (2016). Vanishing Voices: The Extinction of the World's Languages. Oxford: Oxford University Press. p. 9. ISBN 978-0-19-515246-3.
^ François (2012:104).
^ See François et al. (2015).
^ Isu a bayat nga ilista ni Tryon (1976) dagiti 113 nga agsisina pagsasao, da Lynch & Crowley (2001), nga agus-usar iti sabali a kriteria, ket mangisingasing ti basbassit a pigura dagiti 88 a pagsasao, ken adu kadagitoy ket lugar ti dialekto. Kitaen ti pagtungtungan iti François et al. (2015:4-7).
^ Daytoy a tabla ket ilistana dagiit 112 a pagsasao. Kitaen ti François et al. (2015:18-21) para iti listaan dagiti 138 a banag.
^ Dagiti reperensia ti bibliograpaia a nakaibatayan daytoy a tabla ket mabalin a mabirukan iti tunggal maysa a naikabil iti pagsasao.

Dagiti nagibasaran

Crowley, Terry (2000), "The language situation in Vanuatu", Current Issues in Language Planning, 1 (1): 47–132, doi:10.1080/14664200008668005, S2CID 144268250
François, Alexandre (2012), "The dynamics of linguistic diversity: Egalitarian multilingualism and power imbalance among northern Vanuatu languages", International Journal of the Sociology of Language, 2012 (214): 85–110, doi:10.1515/ijsl-2012-0022, S2CID 145208588.
François, Alexandre; Franjieh, Michael; Lacrampe, Sébastien; Schnell, Stefan (2015), "The exceptional linguistic density of Vanuatu" (PDF), iti François, Alexandre; Lacrampe, Sébastien; Franjieh, Michael; Schnell, Stefan (dagiti ed.), The Languages of Vanuatu: Unity and Diversity, Studies in the Languages of Island Melanesia, Canberra: Asia Pacific Linguistics Open Access, pp. 1–21, ISBN 978-1-922185-23-5.
Lynch, John; Crowley, Terry (2001). Languages of Vanuatu: A new survey and bibliography. Research School of Pacific and Asian Studies. ISBN 0-85883-469-3

Dagiti akinruar a silpo

[1] Kitaen ti François et al. (2015:8-9); ken tipay Crowley (2000:50); François (2012:86).

[2] Nettle, Daniel and Suzanne Romaine (2016). Vanishing Voices: The Extinction of the World's Languages. Oxford: Oxford University Press. p. 9. ISBN 978-0-19-515246-3.

[3] François (2012:104).

[4] See François et al. (2015).

[5] Isu a bayat nga ilista ni Tryon (1976) dagiti 113 nga agsisina pagsasao, da Lynch & Crowley (2001), nga agus-usar iti sabali a kriteria, ket mangisingasing ti basbassit a pigura dagiti 88 a pagsasao, ken adu kadagitoy ket lugar ti dialekto. Kitaen ti pagtungtungan iti François et al. (2015:4-7).

[6] Daytoy a tabla ket ilistana dagiit 112 a pagsasao. Kitaen ti François et al. (2015:18-21) para iti listaan dagiti 138 a banag.

[7] Dagiti reperensia ti bibliograpaia a nakaibatayan daytoy a tabla ket mabalin a mabirukan iti tunggal maysa a naikabil iti pagsasao.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]