Maikadua a Sangalubongan a Gubat: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Xqbot (tungtungan | aramid) m r2.7.3) (Robot: Agnaynayon sa:द्वितीयविश्वयुद्धम् |
Lam-ang (tungtungan | aramid) nagnayon |
||
Linia 81:
Dagiti dadduma ket sumorsurotda ti Britaniko a historiador a ni [[A. J. P. Taylor]], nga isu ket nagtengtengngel a ti Gubat ti Sino-Hapon ken ti gubat idiay Europa ken dagiti koloniana ket nagpapadada a rimsua ken dagiti dua ket naitipon idi 1941. Daytoy nga artikulo ket agususar ti kadaywan a panagipetsa. Dagiti dadduma pay a petsa ti panagrugi ket sagpaminsan a nausar para iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat ket mairaman ti [[Maikadua a Italo-Abyssiniano a Gubat|Italiano a panagraut iti Abyssinia]] idi 3 Oktubre 1935.<ref>(Ben-Horin, Eliahu (1943). ''Ti Tengnga a Daya: Nagsasabtan iti Pakasaritaan''. W. W. Norton & Co. p. 169; [[A. J. P. Taylor|Taylor, A. J. P]] (1979). ''Kasano ti Panagrugrugi dagiti Gubat''. Hamilton. p. 124. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0241100178|0241100178]]; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Panagadadal ti Asia ken Aprika'', p. 191). Para iti 1941 kitaen ti (Taylor, A. J. P (1961). ''Ti Taudan iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat''. Hamilton. p. vii; Kellogg, William O (2003). ''Amerikano a Pakasaritaan ti Nalaka a Pamay-an''. Edukasianal a Serie ni Barron. p. 236 [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0764119737|0764119737]]). Adda pay dagiti kapanunutan a ti Umuna a Sangalubongan a Gubat ken ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat ket agpadpada a paset iti "[[Sibil a Gubat ti Europa]]" wenno "[[Maikadua a Tallopulo a Tawen a Gubat]]". (Canfora, Luciano; Jones, Simon (2006). ''Demokrasia idiay Europa: Maysa a Pakasaritaan iti Ideolohia''. Wiley-Blackwell. p. 155. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/1405111313|1405111313]]; Prin, Gwyn (2002). ''Ti Puso iti Gubat: Iti Bileg, Suppiat ken Obligasion iti Maikaduapulo ket Maysa a Siglo''. Routledge. p. 11. [[ISBN]] [[Espesial:BookSources/0415369606|0415369606]]).</ref>
Ti husto a petsa iti
==Napalabas==
{{Nangruna|Dagiti gapuanan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat}}
Ti Umuna a Sangalubongan a Gubat ket nangbalbaliw ti mapa ti politika, ti panakaabak dagiti [[Dagiti Katengngaan a Bileg|Katengngaan a Bileg]], a mairaman ti[[Austria-Hungaria]], Alemania ken ti [[Imperio nga Otomano]]; ken ti 1917 panag-agaw ti [[Bolshevik]] ti bileg idiay [[Rusia]]. Ti kabayatan, dagiti agdama a nangabak a Kumaduaan a kas ti Pransia, Belga, Italia, Gresia ken Romania ket nakagun-odda kadagiti teritorio, bayat nga adda dagiti baro nga estado a napartuat idi gapu ti panakarebba iti Austria-Hungria ken dagiti imperio ti [[Ruso nga Imperio|Ruso]] ken [[Imperio nga Otomano|Otomano]].
Iti [[kalpasan a nagbanagan ti Umuna a Sangalubongan a Gubat|kalpasan a nagbanagan ti gubat]], ti [[revanchismo|iredentista]] ken [[rebankismo|rebankista]] a nationalismo ket nagbalin a nagruna kadagiti adu nga estado ti Europa. Ti rebankismo ken rebankismo ket napigsa idi idiay Alemania gapu iti naisangsangayan a teritorial, kolonial, ken busbos a napukpukaw a nagun-od gapu ti [[Tulag iti Versailles]]. Babaen ti tulag, ti Alemania ket nakapukaw ti agarup a 13 a porsiento ti balayna a teritorio ti ken amin kadagiti [[Kolonia nga imperio ti Alemania|ballasiw taaw a teritoriona]], bayat a naiparparit ti panagikapet kadagiti sabsabali nga estado, ti panagsupapak ket nasken, ken naikkan ti patingga no kasano ti kadakkel ken kapabilidad ti siiigam a buyot dagiti pagilian.<ref>{{Harvnb|Kantowicz|1999|p=149}}</ref> Ti kabayatan, ti [[Sibil a Gubat ti Rusia]] ket nangirugi ti panakapartuat iti [[Kappon ti Sobiet]].<ref>{{Harvnb|Davies|2008|pp=134–140}}</ref>
Ti Imperio nga Aleman ket narunaw idi idiay [[Aleman a Rebolusion iti 1918–1919]], ken napartuat ti maysa a demokratiko a gobierno, a naamammoan idi a kas ti [[Weimar a Republika]]. Ti pannakigubatan a paset ti panawen ket nakakita kadagiti panagriri a nagbaetan dagiti agsupsuporta dagiti baro a republika ken dagiti nagubsang a kasuppiatan dagiti [[kanawan apayak|kanawan]] ken [[kanigid a payak|kanigid]]. Urayno ti Italia ket maysa a kumaduaan ti diplomatiko a tulagan ket nakagun-od kadagiti teritorio, dagiti Italiano a nationalista ket nakaugetda gapu kadagiti [[Tulag iti Londres (1915)|nikarkari a naaramid]] babaen ti Britania ken Pransia a mangpatalged ti iseserrek ti Italiano iti gubat ket saan a natungpalan ti nagtutulagan ti kappia. Manipud idi 1922 aginggan idi 1925, ti [[Italiano a Pasismo|pasista]] a tignay nga indauloan babaen ni [[Benito Mussolini]] ket nagagaw ti bileg idiay Italia nga adda ti nationalista, totalitariano, ken panagtitipon dagiti klase a programa a angikkat ti representatibo a demokrasia, namedmedan ti sosialista, kanigid a payak ken dagiti liberal a puersa, ken nagkamat ti maysa nga agresibo ganganaet nga annuroten a mangipunta ti panagpilit a panagpanday ti Italia a kas maysa a bileg ti lubong—ti maysa a "[[Italiano nga Imperio|Baro nga Imperio a Romano]]".<ref>{{Harvnb|Shaw|2000|p=35}}</ref> Idiay Alemania, ti [[Nasi a Partido]] nga indauloan babaen ni [[Adolf Hitler]] ket nagkamkamat a mangibangon ti pasista a gobierno idiay Alemania. Ti kaadda ti rugi ti [[Nalatak a Panagsagsagaba]], ti domestiko a panagsuporta para kadagiti Nasi ket dimmakkel ken, idi 1933, ni Hitler ket naidutok idi a kas ti Kanselor iti Alemania. Iti kalpasan a nagbanagan ti [[Reichstag a puor]], ni Hitler ket nagpartuat ti estado a totalitariano nga adda laeng ti maymaysa a partido nga indauloan babaen dagiti Nasi.<ref>{{harvnb|Bullock|1962|p=265}}</ref>
Ti [[Kuomintang]] (KMT) a partido idiay Tsina ket nangirugi ti maysa a [[Akin amianan aPanagbanbaniaga|panagkaykaysa a kampania]] a sumuppiat kadagiti rehionala agtagtagikua kadagiti dagdaga ken napagkaykaysada ti Tsina idi tengnga ti 1920 a panawen, ngen isudan idin ket nairamanda ti maysa a [[Sibil a Gubat ti Insik|sibil a gubat]] a kasuppiat kadagiti dati nga [[Partido Komunista ti Insik|Insik a komunista]] a kumaduaanna.<ref>{{harvnb|Preston|1998|p=104}}</ref> Idi 1931, ti maysa a [[Militarismo-Sosialismo idiay Showa Hapon|dumakdakkel a militaristiko]] nga [[Imperio ti Hapon|Imperio a Hapon]], a nabayagen a nagkamkamat ti panagimpluensia idiay Tsina<ref>{{harvnb|Myers|1987|p=458}}</ref> a kas ti umuna nga addang a nakitkita ti gobiernona a kas ti [[Hakko ichiu|karbengan a panagturay ti Asia]] ti pagilian, ket inusarda ti [[Mukden a Pasamak]] a kas gapu a [[Hapon apanagraut iti Manchuria|panagrugi ti panagraut ti Manchuria]] ken mangibangon ti [[tirtiris nga estado]] iti [[Manchukuo]].<ref name=Mukden>{{harvnb|Smith|2004|p=28}}</ref> Gaputa nakapsut unay nga agresista ti Hapon, ti Tsina ketnagkidkidaw idiay [[Liaga ti Pagpagilian]] para iti tulong. Ti Hapon ket nagikkat manipud ti Liga ti Pagpagilain kalpasan a daytoy ket [[Lytton a Reporta|naipato]] para iti panagrautna ti Manchuria. Dagitoy dua apagilian ket nakilablabanda nadumaduma a gubat, iti [[Enero 28 a Pasamak|Shanghai]], [[Gubat iti Rehe|Rehe]] ken [[Panagsalaknib iti Nalatak a Diding|Hebei]], aginggana ti [[Tanggu a Panagsardeng ti Panagdangadang]] ket napirmaan idi 1933. Kalpasan daytoy, dagiti puersa ti Insik a boluntario ket nagtultuloyda nga agresista kadagitipanagriribok ti Hapon idiay [[Panagipatalna iti Manchukuo|Manchuria]], ken [[Dagiti aksion ti kaunegan a Mongolia (1933–1936)|Chahar ken Suiyuan]].<ref>{{Cite journal|title=Dagiti Boluntario a Buyot iti Amianan a daya a Tsina|url=http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5000186948|first=Anthony|last=Coogan|journal=Pakasaritaan Tatta nga Aldaw|volume=43|dateHUlio 1993|accessdate=14 Nobiembre 2009|quote=Nupay nga adda dagiti tropa nga Insik idiay Amianan a daya a nakasanud idiay abagatan, adda dagiti napalab-og babaen dagiti nagpaspasanga Buyot tiHapon ken nakasangoda idi ti panagpili iti panagresista a daytoy ket naisuppiat kadagiti bilbilin, wenno suuko. Adda dagiti nagbilbilin a simmuko, a nakagun-od ti nagato nga opisina iti tirtiris a gobierno, ngem dagiti dadduma nakilabanda kadgiti nagparparmek. Dagiti puersa a binibilinda ket isu dagityo ti immuna a buyot dagiti boluntario}}</ref>
[[Papeles:HitlerMussolini1934Venice.jpg|thumb|thumb| Ni [[Adolf Hitler]] (kanigid) ken [[Benito Mussolini]] (kanawan)]]
Ni Adolf Hitler, akalpasan ti maysa a [[Beer Hall Putsch|saan anagballigi a panagpadas a panagipalladaw ti gobierno ti Alemania]] idi 1923, ket nagbalin a ti [[Panagpangato ti bileg ni Hitler|Kanselor ti Alemania idi 1933]]. Isu ket nagikkat ti demokrasia, a nagitakder ti [[Baro nga Urnos (Nasismo)|radikal, napaayatan ti maipapan ti puli a panagbaliw ti urnos ti lubong]], ken nagrugi ti nawatiwat a [[Panagarmas manen ti Alemania|panagarmas manen akampania]].<ref>{{harvnb|Brody|1999|p=4}}</ref> Ti kabayatan, ti Pransia, tapno kakagun-od kadagiti kumaduaanna, ket [[Pranko–Italiano a Tulag|pinalubosanna ti Italia idiay Ethiopia]], a kinaykayat ti Italia a tagikuen. Daytoy apasamak ket napakaro idi nasapa a 1935 iditi [[Saar (Liga iti Pagpagilian)|Teritorio iti Saar Basin]] ket legado idi a naitipon iti Alemania kenni Hitler ken sinuppiatna ti Tulag iti Versailles, pinardasanna ti panagarmasna manen a programa ken nagipanguna ti [[konskripsion]].<ref>{{harvnb|Zalampas|1989|p=62}}</ref>
Iti panagnamnama a mapasardeng ti Alemania, ti nagkaykaysa a Pagarian, Pransia ken Italia ket nagporma ti [[Stresa a Sanguanan]]. Ti Kappon ti Soiet, ket nadanagan gapu ti [[Drang nach Osten|dagiti gandat ti Alemania a panagtiliw ti nawatiwat a luglugar ti dumaya a Europa]], ket nagsurat ti maysa a tulagan iti agsinnaranay a panagtulong ti Pransia. Sakbay daytoy a nagrugi, ti [[Pranko-Sobiet a Tulag iti Agsinnaranay a Panagtulong|Pranko-Sobiet a tulag]] ket nasken idi a mapan ti burokracsia iti [[Liga iti Pagpagilian]], a nakaaramid daytoy nga awan ti kagatna.<ref>{{harvnb|Record|2005|p=50}}</ref><ref>{{harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}</ref> Nupay kasta, idi Hunio 1935, ti Nagkaykaysa aPagarian ket nagaramid ti maysa a [[Anglo-Aleman a Tulagan ti Marina|nawaya a tulagan ti marina]] nga adda ti Alemania, a nagpasayaat dagiti dati a gawidan. Ti Estados Unidos, ket nagdandanag kadagiti napaspasamak idiay Europa ken Asia, ket nangipasa ti [[Panagmangngamangnga a Tignay ti 1930|Neutralidad a Tignay]] idi Agosto.<ref>{{Cite book|last=Schmitz|first=David F|title=Ti Immunaa nasirib a Tao|publisher=Rowman & Littlefield|year=2001|isbn=0-8420-2632-0|page=124}}</ref> Idi Oktubre, ti Italia ket rinautna ti Ethiopia, ken ti Alemania ket isisu laengen idi ti kangrunaan a Europeano a pagilian nga agsupsuporta ti panagraut. Ti Italia nangikkat ti panagsuppiatna ti gandat ti Alemania a nga agsagepsep ti [[Austria]].<ref>{{harvnb|Kitson|2001|p=231}}</ref>
Ni Hitler ket kinaritna ti Versailles ken [[Dagiti Tulag ti LocarnoLocarno]] a tultulag babaen ti [[Remilitarisasion iti Rhineland|remilitarisasion]] ti [[Rhineland]] idi Marso1936. Isu ket nakaawat ti bassiti a panagsungbat manipud kadagiti dadduma abileg ti Europa.<ref>{{harvnb|Adamthwaite|1992|p=52}}</ref> Idi nangrugi ti [[Sibil a Gubat ti Espania]] idi Hulio, ni Hitler ken Mussolini ket nagsuporta ti pasista ken autoritariano a [[Nationalista nga Espana|puersa ti nationalista]] kadagiti sibil a gubatda asumuppiat ti sinupurtaran ti Sobiet a [[Maikadu a Republika ti Espania|Spaniol Republika]]. Dagitoy dua a bangir ket nagusar iti daytoy a suppiat ti mangpadas kadagiti baro nga armas ken pamay-an ti pannakigubat,<ref>{{harvnb|Graham|2005|p=110}}</ref> a dagiti Nationalista ket nangabakda ti gubat idi nasap a 939. Idi Oktubre 1936, ti Alemani aken Italia ket nagporma ti [[Roma-Berlin nga Aksis]]. Kalpasan ti maysa a bulan, ti Alemani aken Hapon ket nagpirmada ti [[Kontra-Komintern a Tulag]], a tiniponan ti Italia ti simmaruno a tawen. Idiay Tsina, kalpasan ti [[Xi'an a Pasamak]] ti Kuomintang ken dagiti puersa ti komunista ket nakitinnulagda ti panagsardeng ti suppiat tapno maikairepresentada ti maysa a [[Maikadua a Nagkaykaysa a Sanguanan|nagkaykaysa a sanguanan]] a mangsuppiat ti Hapon.<ref>{{harvnb|Busky|2002|p=10}}</ref>
== Paammo ==
| |||