Wikipedia

Eritrea: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

Inter-aktibo nga agbasabasa iti pakasaritaan
← Nadadaan nga urnosBarbaro nga urnos →
Content deleted Content added
VisualWikitext
No edit summary
Naipatarus manipud iti en:Eritrea/629532028
Linia 1:
{{Infobox pagilian
{{Infobox_Pagilian
|conventional_long_name = Estado ti Eritrea
|native_name = ''Hagere Ertra''
|native_name =
<br />ሃገረ ኤርትራ
{{unbulleted list
<br />دولة إرتريا
| {{lang|ti|ሃገረ ኤርትራ}}{{nbsp|2}}<small>{{transl|ti|''Hagere Ertra''}}</small>
|conventional_long_name = Estado de Eritrea
| {{lang|ar|دولة إرتريا}}{{nbsp|2}}<small>{{transl|ar|ALA|''Dawlat Iritriyá''}}</small>
}}
|common_name = Eritrea
|image_flag = Flag of Eritrea.svg
|image_coat = Emblem of Eritrea (or argent azur).svg
|symbol_type = Tatak
|image_map = LocationEritrea.png
|image_map = Eritrea (orthographic projection).svg
|national_motto = Never Kneel Down<ref>{{cite web |url=http://www.dehai.org/conflict/articles/ghidewon_foot.html|title=Expect the unexpected in Eritrea |accessdate=2006-09-03}}</ref><ref>{{cite web|title=Expect the unexpected in Eritrea |url=http://www.dehai.org/archives/dehai_news_archive/aug-sept03/0964.html |accessdate=2006-09-03}}</ref><ref>{{cite web|title=Proud, principled and impoverished - Eritrea is now
|image_map2 = Eritrea - Location Map (2013) - ERI - UNOCHA.svg
encouraging the private sector and seeking foreign investment in mining,
|national_anthem = ''[[Ertra, Ertra, Ertra]]''<br />{{small|''Eritrea, Eritrea, Eritrea''}}<br/><center>[[File:National Anthem of Eritrea by US Navy Band.ogg]]</center>
fishing and tourism, as it wages war on poverty |url=http://ephrem.org/~ephrem/protected/archive/1996/January/0333.html |accessdate=2006-09-04}}</ref>
|official_languages =
|national_anthem = [[Ertra, Ertra, Ertra]]
{{hlist|[[Pagsasao a Tigrinya|Tigrinya]],<ref name="multilingualism">{{cite journal |last=Hailemariam |first=Chefena |author2=Kroon, Sjaak |author3=Walters, Joel |title=Multilingualism and Nation Building: Language and Education in Eritrea |journal=Journal of Multilingual and Multicultural Development |volume=20 |issue=6 |pages=474–493 |year=1999 |url=http://www.chr.up.ac.za/chr_old/indigenous/documents/Eritrea/Report/Multilingualism%20and%20Nation%20Building%20Language%20and%20Nation%20Building%20in%20Eritrea.pdf |accessdate=4 Abril 2012 |doi=10.1080/01434639908666385}}</ref><ref name="CIA">{{CIA World Factbook link|er|Eritrea|accessdate=28 Pebrero 2013}}</ref> [[Literario nga Arabiko|Arabiko]],<ref name="multilingualism"/><ref name="CIA" /> [[Pagsasao nga Ingles|Ingles]]<ref name="CIA" />}}
|official_languages = <small> (working, not official languages) </small> [[Tigrinya language|Tigrinya]], [[Arabic language|Arabic]]
|demonym = Eritreano
|ethnic_groups =
{{unbulleted list
| 55% [[Tattao a Tigrinya|Tigrinya]]
| 30% [[Tattao a Tigre|Tigre]]
| 4% [[Tattao a Saho|Saho]]
| 2% [[Tattao a Kunama|Kunama]]
| 2% [[Tattao a Bilen|Bilen]]
| 2% [[Tattao a Rashaida|Rashaida]]
| 5% dadduma<sup>a</sup>
}}
|ethnic_groups_year = 2012<ref name="Ciaethn">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html#er CIA – Eritrea – Etniko a grupgrupo]. Cia.gov. Naala idi 25 Hunio 2012.</ref>
|capital = [[Asmara]]
|latd= 15 |latm=20 |latNS=N |longd=38 |longm=55 |longEW=E
|largest_city = [[Asmara]]capital
|government_type = Transitional[[Maymaysa governmenta partido nga estado]]<br/ >[[Presidensial a republika]]
|leader_title1 = [[President of Eritrea|President]]Presidente
|leader_name1 = [[Isaias Afewerki]]Afwerki
|legislature = [[Nailian nga Asemblia (Eritrea)|Nailian nga Asemblia]]
|area_rank = 100th
|sovereignty_type = [[Pannakawayawaya]] {{nobold|manipud ti [[Etiopia]]}}
|area_magnitude = 1 E10
|established_event1 = Patingga ti [[Italiano nga Eritrea]]
|area= 117,600
|established_date1 = Nobiembre 1941
|areami²= 45,405 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|established_event2 = Patingga ti bilin ti [[Nagkaykaysa a Pagarian]]
|percent_water = Negligible
|established_date2 = 1951
|population_estimate = 4,401,000
|established_event3 =''[[De facto]]'' pannakawayawaya ti [[Etiopia]]
|population_estimate_rank = 118th
|established_date3 = 24 May 1991
|population_estimate_year = July 2005
|established_event4 = ''[[De jure]]'' pannakawayawaya ti Etiopia
|population_census = 4,298,269
|established_date4 = 24 Mayo 1993
|population_census_year = 2002
|area_rank = Maika-101
|population_density = 37
|area_magnitude = 1 E11
|population_densitymi² = 96 <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_km2 = 117,600
|population_density_rank = 165th
|area_sq_mi = 45,405
|GDP_PPP = $3.977 billion <!--IMF-->
|percent_water = 0.14%
|GDP_PPP_rank = 156th
|population_estimate = 6,536,000
|GDP_PPP_year= 2005
|population_estimate_rank = Maika-107
|GDP_PPP_per_capita = $858
|population_estimate_year = 2014
|GDP_PPP_per_capita_rank = 172nd
|population_census = 5,291,370
|sovereignty_type = [[Independence]]
|population_census_year = 2008
|sovereignty_note = From [[Ethiopia]]
|population_density_km2 = 51.8
|established_event1 = &nbsp;&nbsp;[[De facto]]
|population_density_sq_mi = 111.7
|established_event2 = &nbsp;&nbsp;[[De jure]]
|population_density_rank = Maika-154
|established_date1 = [[May 29]], [[1991]]
|GDP_PPP = $4.647 bilion<ref name="imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=49&pr.y=12&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=643&s=PPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=Eritrea |publisher=Internasional a Pundo ti Panguartaan|accessdate=1 Oktubre 2014}}</ref>
|established_date2 = [[May 24]], [[1993]]
|GDP_PPP_year = 2014
|HDI = 0.444
|GDP_PPP_per_capita = $710<ref name="imf2"/>
|HDI_rank = 161st
|GDP_nominal = $3.881 bilion<ref name="imf1">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=29&pr.y=7&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=643&s=NGDPD%2CNGDPDPC&grp=0&a= |title=Eritrea |publisher=Internasional a Pundo ti Panguartaan |accessdate=1 Oktubre 2014}}</ref>
|HDI_year = 2003
|GDP_nominal_year = 2014
|HDI_category = <font color="#E0584E">low</font>
|GDP_nominal_per_capita = $593<ref name="imf1"/>
|currency = [[Eritrean nakfa|Nakfa]]
|Gini_year = |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |Gini = <!--number only--> |Gini_ref = |Gini_rank =
|HDI_year = 2013
|HDI_change = steady <!--increase/decrease/steady-->
|HDI = 0.381 <!--number only-->
|HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 Hulio 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|HDI_rank = Maika-182
|currency = [[Nakfa ti Eritrea|Nakfa]]
|currency_code = ERN
|time_zone = [[Oras ti Daya nga Aprika|EAT]]
|country_code =
|time_zone = [[East Africa Time|EAT]]
|utc_offset = +3
|time_zone_DST = notsaan observeda mapalpaliiw
|utc_offset_DST = +3
|drives_on = kanawan
|cctld = [[.er]]
|calling_code = [[+291]]
|ISO_3166-1_alpha2 = ER
|ISO_3166-1_alpha3 = ERI
Line 61 ⟶ 81:
|sport_code = ERI
|vehicle_code = ER
|cctld = [[.er]]
|footnotes =
|footnote = a. [[Tattao nga Afar|Afar]], [[Beni-Amer]], [[Tattao a Nara|Nara]].
}}
[[Papeles:Eritrea Train Mountain Tunnel.jpg|300px|left|thumb|]]
{{clearleft}}
 
Ti '''Eritrea''' ({{IPAc-en|ˌ|ɛr|ɨ|ˈ|t|r|eɪ|.|ə}} wenno {{IPAc-en|ˌ|ɛr|ɨ|ˈ|t|r|iː|ə}};<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/eritrea |title=Merriam-Webster Online |publisher=Merriam-webster.com |date=25 Abril 2007 |accessdate=2 Mayo 2010}}</ref> {{lang-ti|ኤርትራ}} ''{{transl|ti|ʾErtrā&#x202f;}}''; {{lang-ar|إرتريا}} ''{{transl|ar|ALA|Iritriyā}}''), opisial nga iti '''Estado ti Eritrea''',<ref>[http://www.iso.org/iso/nl_vi-13_name_change_for_eritrea.pdf ISO 3166-1 Newsletter VI-13] International Organization for Standardization</ref> ket pagilian idiay [[Sara ti Aprika]]. Ti kapitoliona daytoy ket ti [[Asmara]] ken nabeddengan babaen ti [[Sudan]] iti laud, ti [[Etiopia]] iti abagatan, ken ti [[Djibouti]] iti abagatan a daya. Ti akin-amianan a daya ken akindaya a paspaset ti Eritrea ket addaan iti nawatiwat nga aplaya iti igid ti [[Baybay Nalabbasit]] iti ballasiw manipud ti [[Saudi Arabia]] ken [[Yemen]]. Ti pagilian ket addaan iti dagup ti kalawa iti agarup a {{pagbaliwen|117600|km2|sqmi|0|abbr=on}}, ken iramanna ti [[Purpuro ti Dahlak]] ken dagiti nadumaduma nga [[Is-isla ti Hanish]]. Ti naganna nga ''Eritrea'' ket naibatay iti [[Taga-ugma a Griego]] a nagan para iti Baybay Nalabbasit ({{lang|grc|Ἐρυθρὰ Θάλασσα ''Eruthra Thalassa''}}), nga immuna a naampon para iti [[Italiano nga Eritrea]] idi 1890.
{{pungol-heograpia}}
 
Ti Eritrea ket muti-etniko a pagilian ken adda kadagiti siam a mabigbig a grupogrupo ti etniko. Daytoy ket addaan iti agarup nga innem a riwriw nga agnanaed. Kaaduan kadagiti agnanaed ket makasao kadagiti pagsasao nga [[Sasao nga Apro-Asiatiko|Apro-Asiatiko]] ken mabalin a dagiti sanga ti [[Sassao a Semitiko|Semitiko]] wenno [[Sasao a Kushitiko|Kushitiko]]. AKadagitoy a komunidad, ti [[Tigray-Tigrinya|tattao a Tigray-Tigrinya]] ket mangaramid ti agarup a 55% itipopulasion, nga iti met [[tattao Tigre]] ket mangbukel ti agarup a 30% kadagiti agnanaed. Iti pay maipatinayon, adda met dagiti bilang ti etniko a minoridad ti [[Tattap a Nilotiko|Nilotiko]] nga agsasao iti [[Sasao a Nilo-Sahara|Nilo-Sahara]]. Kaaduan ti tattao iti teritorio ket agraraenda iti [[Kristianidad]] wenno [[Islam]].<ref name=CIA/>
 
Ti [[Pagarian ti Aksum]] a mangsakop iti kaaduan iti moderno nga aldaw nga Eritrea ken [[Rehion ti Tigray|akin-amianan nga Etiopia]], ket mabalin a rimmang-ay idi immuna wenno maikadua a sigsiglo<ref name="Munro-Hay57">Munro-Hay, Stuart (1991) [http://www.dskmariam.org/artsandlitreature/litreature/pdf/aksum.pdf Aksum: An African Civilization of Late Antiquity]. Edinburgh: University Press, p. 57 ISBN 0-7486-0106-6.</ref><ref name="Paul B. Henze 2005">Henze, Paul B. (2005) ''Layers of Time: A History of Ethiopia'', ISBN 1-85065-522-7.</ref> ken nagampon iti [[Ortodokso a Simbaan ti Eritrea|Kristianidad]] babaen idi naparukma ti Ehipto idi panawen ti Islam.<ref>[http://workmall.com/wfb2001/ethiopia/ethiopia_history_ethiopia_and_the_early_islamic_period.html Aksumite Ethiopia]. Workmall.com (24 Marso 2007). Naal aidi 3 Marso 2012.</ref> Idi mediebal a panpanawen, kaaduan ti Eritrea ket natnag babaen ti [[Medri Bahri|Pagarian ti Medri Bahri]] ken adda met ti basbassit a rehion a kas paset ti [[Hamasien|Republika ti Hamasien].
Ti pannakapartuat ti moderno nga aldaw nga Eritrea ket nagresultaan dagiti nawaya a pagarian ken dagiti nadumaduma a basalo nga estado iti imperio ti Etiopia ken ti [[Habesh Eyalet|Imperio nga Otomano]] ken kanungpalan a nagresultaan ti pannakaporma ti [[Italiano nga Eritrea]]. Idi 1947 ti Eritrea ket nagbalin a paset ti pederasion ti Etiopia, ti [[Pederasion ti Etiopia ken Eritrea]]. Ti simmarsaruno a pannakaikapetna iti Etiopia ket nakaiturongan iti [[Gubat ti Wayawaya ti Eritrea]] ken nakatungpalan iti pannakawayawaya ti Eritrea kalpasan ti [[reperendum ti wayawaya ti Eritrea idi 1993|reperendum]] idi Abril 1993. Nagtultuloy dagiti panagriringgor a nagbaetan ti Eritrea ken Ethiopia a nakaiturongan ti [[Gubat ti Eritrea–Etiopia]] idi 1998&ndash;2000 ken dagiti dadduma pay a pannakilablaban iti Djibouti ken Etiopia.
 
Ti Eritrea ket kameng ti [[Kappon ti Aprika]], ti [[Nagkaykaysa a Pagpagilian]] ken ti [[IGAD]], aken maysa nga agpalpaliiw iti [[Liga ti Arabo]].
 
==Dagiti nagibasaran==
{{reflist|30em}}
 
==Dagiti silpo ti ruar==
{{Commons-inline}}
{{Wikivoyage-inline}}
* [http://www.shabait.com/index.php Ministro ti Pakaammo ti Eritrea]
* {{CIA World Factbook link|er|Eritrea}}
* {{dmoz|Regional/Africa/Eritrea}}
* {{Wikiatlas|Eritrea}}
 
{{Dagiti pagilian ti Aprika}}
 
Line 84 ⟶ 119:
[[Kategoria:Dagiti estado ken teritorio a nabangon idi 1993]]
[[Kategoria:Dagiti dati a kolonia ti Britaniko]]
 
{{Link FA|eo}}
{{Link GA|cs}}
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/wiki/Eritrea"