Abagatan nga Amerika: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Lam-ang (tungtungan | aramid) Naipatarus manipud iti en:South America/643208535 |
Lam-ang (tungtungan | aramid) m Nagsimpa ti panangiletra/gramatika |
||
Linia 13:
|cities = [[Listaan dagiti siudad idiay Abagatan nga Amerika]]<br />{{wagaywayikono|Brasil}} [[São Paulo]]<br />{{wagaywayikono|Arhentina}} [[Buenos Aires]]<br />{{wagaywayikono|Brasil}} [[Rio de Janeiro]]<br />{{wagaywayikono|Colombia}} [[Bogotá]]<br />{{wagaywayikono|Peru}} [[Lima]]<br />{{wagaywayikono|Chile}} [[Santiago, Chile|Santiago]]<br />{{wagaywayikono|Brasil}} [[Belo Horizonte]]<br />{{wagaywayikono|Venezuela}} [[Caracas]]<br />{{wagaywayikono|Brasil}} [[Porto Alegre]]<br />{{wagaywayikono|Colombia}} [[Medellín]]
}}
Ti '''Abagatan nga Amerika''' ket ti [[kontinente]] a mabirukan idiay [[Akinlaud a Hemisperio]], kaaduan idiay [[Akin-abagatan a Hemisperio]], nga adda met bassit
Daytoy ket nabeddengan iti laud babaen ti [[Taaw Pasipiko]] ken iti amianan ken daya babaen ti [[Taaw Atlantiko]]; [[Amianan nga Amerika]] ken ti [[Baybay Karibe]] ket mabirukan iti amianan a laud. Daytoy ket mangiraman kadagiti sanga pulo ket dua a naturay nga estado – ti [[Arhentina]], [[Bolivia]], [[Brasil]], [[Chile]], [[Colombia]], [[Ecuador]], [[Guyana]], [[Paraguay]], [[Peru]], [[Surinam]], [[Uruguay]], ken [[Venezuela]] – ken dagiti dua a saan a naturay a lugar –ti [[Pranses a Guiana]], ken ti maysa a [[ballasiw taaw a departamento]] ti [[Pransia]], ken ti [[Is-isla ti Maldivas]], ti [[Teritorio ti Ballasiw Taaw ti Britaniko]] (ngem [[Katurayan a suppiat ti Is-isla ti Maldivas|sinuppiat]] babaen ti Arhentina). Iti pay maipatinayon iti daytoy, ti [[Is-isla ABC (Lesser Antilles)|is-isla ABC]] ti [[Olanda]] ket mabalin a maikeddenga a paset ti Abagatan nga Amerikama.
Linia 26:
{{Nangruna|Heograpia ti Abagatan nga Amerika}}
[[Papeles:South America - Blue Marble orthographic.jpg|thumb|240px|Ti komposito a relief a ladawan ti Abagatan nga Amerika.]]
Ti Abagatan nga Amerika ket sakupenna ti akinabagatan a paset ti [[Kaamerikaan|masa ti daga ti Amerika]]. Ti kontinente ket sapasap a napatinggaan iti amianan a laud babaen ti [[Sawang Darién|taudan ti danum ti Darién]] iti igid
Ti Abagatan nga Amerika ket balay ti [[Listaan dagiti dissuor babaen ti kangato|kangatuaan a saan a nalappedan a dissuor iti lubong]], ti [[Dissuor Anghel]] idiay Venezuela; ti kangatuan nga agmaymaysa a tinnag a dissuor ti [[Dissuor Kaieteur]] idiay Guyana; ti kadakkelan a karayan (babaen ti tomo), ti [[Karayan Amasona]]; ti kaatiddogan a kabambantayan, ti [[Andes]] (a ti kangatuan a bantayna ket ti [[Aconcagua]] iti {{pagbaliwen|6,962|m|ft|abbr=on|disp=sqbr}}); ti kamagaan a saan a polar a lugar iti daga, ti [[Desierto Atacama]];<ref>{{cite web|url=http://ngm.nationalgeographic.com/ngm/0308/feature3/|title=Parts of Chile's Atacama Desert haven't seen a drop of rain since recordkeeping began. Somehow, more than a million people squeeze life from this parched land|work= National Geographic Magazine|accessdate=2009-04-18}}</ref><ref>{{cite web|url=http://web.archive.org/web/20070202153149/http://www.extremescience.com/DriestPlace.htm |title=Driest Place | Driest Desert Atacama Desert|publisher=Extremescience.com |date=2007-01-25 |accessdate=2009-04-18}}</ref><ref>{{cite journal|author=McKay, C. P.|date=Hunio 2002|volume=14|page=30|title=Two dry for life: The Atacama Desert and Mars|issue=3|url=http://quest.nasa.gov/challenges/marsanalog/egypt/AtacamaAdAstra.pdf|journal=Ad Astra}}</ref> ti kadakkelan a katuduan abakir, ti [[Katuduan a bakir Amasona]]; ti kangatuan a kapitolio a siudad, [[La Paz, Bolivia]]; ti kangatuan a komersial a madalisiat a danaw iti lubong, [[Danaw Titicaca]]; ken, malaksid dagiti pagsukisokan nga estasion idiay [[Antartika]], ti akin-abagatan unay a permanenta a natagtagitao a komunidad iti lubong, ti [[Puerto Toro, Chile]].
Linia 50:
Iti tradision, ti Abagatan nga Amerika ket mangiraman pay kadagiti asideg nga isla. Ti [[Aruba]], [[Bonaire]], [[Curaçao]], [[Trinidad]], [[Tobago]], ken ti [[pederal nga agkamkammatalek ti Venezuela]] ket nakatugaw iti akin-amianan a [[kontinental a samang]] ti Abagatan nga Amerika ken dagitoy ket masansana a mairamraman a kas paset ti kontinente . Iti heopolitika, dagiti isla nga estado ken dagiti ballasiw taaw a teritorio ti Karibe ket sapasap a naigrupo a kas paset ti Amianan nga Amerika, gapu ta isuda ket ad-adayo idiay [[Plata Karibe]], urayno ti [[San Andrés (isla)|San Andres]] ken [[Isla Providenciad|Providencia]] ket politikal a paset ti [[Colombia]] ken ti [[Isla Aves]] ket tinengtengngel babaen ti [[Venezuela]].<ref name="North America Atlas"/><ref>[http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/atlas/index.html?Parent=sameri&Rootmap=&Mode=d&SubMode=w South America Atlas] National Geographic</ref><ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#americas |title=United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49) |publisher=Unstats.un.org |date=2011-09-20 |accessdate=2012-05-21}}</ref>
Dagiti sabali nga isla a mairaman iti Abagatan nga Amerika ket ti [[Is-isla Galápagos]] a tagikua ti [[Ecuador]] ken ti [[Isla Paskua ti Panagunagr]] (idiay [[Oceania]] ngem tagikua ti [[Chile]]), [[Isla Robinson Crusoe]], [[Purpuro Chiloé|Chiloé]] (dagitoy dua ket tagikua ti Chile) ken [[Tierra del Fuego]] (nagbaetan a pinagbingayan ti Chile ken [[Arhentina]]). Idiay Atlantiko, ti [[Brasil]] ket tagikuana ti [[Fernando de Noronha]], [[Trindade ken Martim Vaz]], ken ti [[Purpuro SanPedro ken San Pablo]], bayat a ti [[Is-isla Maldivas]] ket tinurayan babaen ti [[Nagkaykaysa a Pagarian]], a ti panangiturayna iti is-isla ket [[suppiat ti kinaturay ti Is-isla ti Maldivas|sinuppiat babaen ti Arhentina]]. Ti [[Is-isla Abagatan a Georgia ken ti Abagatan a Sandwich]] ket mabalin pay a mainaig iti
{{-}}
| |||