Rebision manipud idi 22:20, 22 Enero 2015 urnosen Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits Naipatarus manipud iti en:Mount Everest/643180461 ← Nadadaan nga urnos		Rebision manipud idi 22:27, 22 Enero 2015 urnosen ibabawi Lam-ang (tungtungan \| aramid) Dagiti administrador ti interface, Dagiti administrador 182,014 edits m Nagsimpa ti panangiletra/gramatika Barbaro nga urnos →
Linia 9: \| elevation_ref = <ref>Naibatay ti kangato ti gora ti niebe, saan a ti ulo a bato. Para kadagiti adu pay a salaysay, kitaen ti ''[[#Panagrukod\|Panagrukod]]''.</ref><br /><small> [[Listaan dagiti kangatuan a bantay\|Nairanggo nga umuna]]</small> \| prominence_m = 8848 \| prominence_ref = <br /><small>[[Topograpiko a kalatak#Dagiti ~~pannakaipalpalawagan~~pannakaipalpalawag\|Pakaammo ti naisangsangayan a ~~pannakaipalpalawagan~~pannakaipalpalawag para iti Everest.]]</small> \| map = Nepal \| map_caption = Lokasion iti Sona ti Sagarmatha, a pagbeddengan ti Nepal – Tibet, Tsina Linia 26: Ti '''Bantay Everest''' ({{lang-ne\|सगरमाथा}}, '''Sagarmāthā'''; {{bo\|t=ཇོ་མོ་གླང་མ\|w=jo mo glang ma}}; '''Chomolungma<ref name=8000ersweb>{{cite web\|url=http://www.8000ers.com/cms/everest-general-info-185.html \|title=Everest \|publisher=8000ers.com \|date=2008-02-13 \|accessdate=2011-10-04}}</ref><ref name=about.com>{{cite web\|url=http://geography.about.com/od/specificplacesofinterest/a/mounteverest.htm \|title=Bantay Everest \|publisher=about.com \|date=2011-03-02 \|accessdate=2011-10-04}}</ref><ref name=motp>{{cite web\|url=http://www.mountainsoftravelphotos.com/Everest/Main.html \|title=Ladawan a Palko ti Everest\|publisher=mountainsoftravelphotos.com \|date=Mayo 2010 \|accessdate=2011-10-04}}</ref>''' wenno '''Qomolangma''' {{IPAc-en\|ˈ\|tʃ\|oʊ\|m\|oʊ\|ˌ\|l\|ɑː\|ŋ\|m\|ə}} {{respell\|CHOH\|moh\|LAHNG\|mə}},<ref name=motp/><!--<ref name="pd"/>--> "''Nasantuan nga Ina''"; {{zh\|s=珠穆朗玛峰\|p=Zhūmùlǎngmǎ Fēng}}; <ref>http://www.nepalresearch.org/dictionaries/nep_eng/nep_eng.pdf</ref>) ket isu ti [[Listaan dagiti kangatuan a bantay\|kangatuan a bantay]] iti [[Daga (planeta)\|Daga]], nga adda ti pantok iti {{pagbaliwen\|8848\|m\|ft\|0}} ti ngato ti [[lessaad ti baybay]]. Daytoy ket mabirukan idiay [[Mahalangur Himal\|Mahalangur]] a paset ti [[Himalaya]]. Ti internasional a pagbeddengan a nagbaetan ti [[Tsina]] ken [[Nepal]] ket gumay-at ti pudno a puntos ti pantok.Ti bukodna a [[massif]] ket mangiraman kadagiti kaarrubana a pantok ti [[Lhotse]], {{pagbaliwen\|8516\|m\|ft\|abbr=on}}; [[Nuptse]], {{pagbaliwen\|7855\|m\|ft\|abbr=on}}; ken [[Changtse]], {{pagbaliwen\|7580\|m\|ft\|abbr=on}}. Idi 1856, ti [[Nalatak a Trigonometriko a Panagsukimat]] ti [[Dagiti presidensia ken probinsia ti Britaniko nga India\|Britaniko nga India]] ket nangibangon ti immuna a naipablaak a kangato ti Everest, a naam-ammuan idi a kas ti '''Pantok XV''', iti {{pagbaliwen\|29002\|ft\|m\|0\|abbr=on}}. Idia 1865, ti Everest ket naikkan idi ti opisial a nagan babaen ti [[Naarian a Kagimongan ti Heograpiko]] kalpasan ti panangisingasing babaen ni [[Andrew Scott Waugh\|Andrew Waugh]], ti Britaniko ti Heneral nga agsuksikamat ti India. Ni Waugh ket ninagananna ti bantay manipud ti sinarununa ti puesto, a ni [[Apo George Everest]]. Urayno dagiti Tibetano ket tinawtawaganda idin ti Everest a kas ti "Chomolungma" kadagiti napalabasen a sigsiglo, ni Waugh ket saanna idi nga ammo daytoy ~~gaputa~~gapu ta ti [[Nepal]] ken [[Tibet]] ket narikpan idi manipud kadagiti ganganaet. ==Pannakaduktal== Idi 1802, dagiti Britaniko ket nangirugi iti [[Nalatak a Trigonometriko a Panagsukisok]] ti India tapno mangikeddeng ti lokasion ken nagnagan dagiti katayagan a bantay iti lubong. Nangrugi idiay akin-abagatan nga India, ti timpuyogan ti panagsukisok ket napanda nga nagpaamianan nga agus-usar kadagiti higante [[teodolito]], ti tunggal maysa kadagitoy ket agdagsen iti {{pagbaliwen\|500\|kg\|lb\|abbr=on}} ken makasapul kadagiti 12 a tao a mangawit, tapno umiso ken nasayaat a mangrukod kadagiti katayag. Naabotda ti sakaana ti bantay Himalaya babaen idi tawtawen ti 1830, ngem ti Nepal ket saan a nangipalubos kadagiti Britaniko a sumrek iti pagilian gapu kadagiti pannakailen iti politikal nga agresion ken ti posible a panangikapet. Dagiti nadumaduma a kiddaw a sumrek iti Nepal dagiti agsuksukisok ket napaay.<ref name=everest_bwp70>{{cite book \|title= Everest – The Best Writing and Pictures from Seventy Years of Human Endeavour \|editor=Peter Gillman\| year=1993 \|publisher=Little, Brown and Company\|isbn=978-0-316-90489-6 \|pages=10–13}}</ref> Dagiti Britaniko ket napilitda nga nagtuloy kadagiti panagpalpaliiwda manipud idiay [[Terai]], ~~tirehion~~ti rehion iti abagatan ti Nepal ken paralelo iti Himalaya. Narigat dagidi kasasaad idiay Terai gapu kadagiti nakaro a panagtudtudo ken [[malaria]]. Tallo ti natay kadagiti opisial ti panagsukisok manipud ti malaria bayat a dua pay ti nagretiro gapu ti napapa-ay a salun-at.<ref name=everest_bwp70/> Uray kasta, isi 1847, dagiti Britaniko ket nagtultuloyda iti Nalatak a Trigonometriko a panagsukisok ken nangrugrugi kadagiti naisalaysayan a panagpalpaliiw kadagiti pantok ti Himalaya manipud kadagiti estasion a pagpaliiwan aginggan iti kaadayo iti {{pagbaliwen\|240\|km\|mi\|abbr=on}}. Ti klima ket nangrestrikto ti obra kadagiti naudi a tallo a bulan iti tawen. Idi ~~Nobienbre~~Nobiembre 1847, ni [[Andrew Scott Waugh\|Andrew Waugh]], ti Britaniko a [[Agrimensura Heneral ti India]] ket nagaramid kadagiti nadumaduma a panagpaliiw manipud ti estasion ti [[Sawajpore]] a mabirukan idiay akindaya a patingga ti Himalaya. Ti [[Kangchenjunga]] ket isu idi ti [[Listaan dagiti dati a naipagarup a kangatuan a bantay\|naikeddeng a kangatuan a pantok iti lubong]], ken iti kaada iti interesado nakitana ti panatok iti labesna, iti agarup a kaadayo iti {{pagbaliwen\|230\|km\|mi\|abbr=on}}. Ni John Armstrong, maysa kadagiti opisial ni Waugh, ket nakitana met ti pantok manipud tilokasion iti ad-adayo a laud ken tinawaganna it pantok "b". Ni Waugh intono kua ket sinuratna dagiti panagpalpaliiw ket nangiturong a ti pantok "b" ket nangatngato ngem ti Kangchenjunga, ngem gapu ti kaadayo ti distansia dagiti panagpalpaliiw, dagiti as-asideg a panagpalpaliiw ket nasken tapno mapasaingkedan. Tisimmaruno a tawen, nangipatulod ni Waugh ti agsukisok nga opisial nga agsubli idiay Terai tapno agaramid kadagiti as-asideg a panagpalpaliiw iti pantok "b", ngem dagiti ulep ket nangipasardeng met dagiti panagipadasda.<ref name=everest_bwp70/> Idi 1849, ni Waugh ket inpatulodna ni James Nicolson iti dayta a lugar, ket nagaramid met kadagiti dua a panagpalpaliiw ~~amnipud~~manipud idiay [[Jirol]], iti kaadayo iti {{pagbaliwen\|190\|km\|mi\|abbr=on}}. Ni Nicolson ket innalana ti kadakkelan a [[teodolito]] ken napan a nagpadaya, ken nakagun-od kadagiti sumurok a 30 a panagpalpaliiw manipud kadagiti lima a nadumaduma a ~~lokasiono~~lokasion, a ti kaasitgan ket {{pagbaliwen\|174\|km\|mi\|abbr=on}} manipud ti pantok.<ref name=everest_bwp70/> Nagsanod ni Nicolson idiay [[Patna]] iti [[Ganges]] tapno agtignay kadagiti kammasapulan a panagarkulo a naibatay kadagiti panagpalpaliiwna. ~~Dagit~~Dagiti ~~inaata~~naata a datosna ket nangited ti natimbeng a katayag iti {{pagbaliwen\|9200\|m\|ft\|abbr=on}} para iti pantok "b", ngem daytoy ket saan a nangikeddeng ti [[repraksion ti lawag]] a mangrungad kadagiti kangato. Nupay kasta, ti numero ket nalawag a nangibaga a ti pantok "b" ket nataytayag ngem ti Kangchenjunga. Kalpasanna, ni Nicolson nagsakit iti malaria ken napilit idi a ~~nagawig~~nagawid ken saan ~~anakalpas~~a nakalpas kadagiti karkulona.Ni Ni Michael Hennessy, maysa kadagiti katulong ni Waugh, ket nangrugrugin a nanginagan kadagiti pantok a ~~naivatay~~naibatay kadagiti [[Dagiti Romano a numeral\|Romano a numeral]], a ti Kangchenjunga ket nanagana iti Pantok IX, bayat a ti "b" itan ket nagablinen a Pantok XV.<ref name=everest_bwp70/> Idi 1852, ~~tinaestasion~~ti naestasion iti kuartel ti pagsukisokan idiay [[Dehradun]], ni [[Radhanath Sikdar]], ti maysa nga Indiano a matematiko ken agrimensura manipud idiay [[Bengal]], ket isu idi ti immuna a nanginagan ti Everest a kas ti kangatuan a pantok iti lubong ,ken nagusar kadagiti [[trigonometria\|trigonometriko]] a panagkarkulo a naibatay kadagiti rukod ni Nicolson.<ref name=BBC_mwde>{{cite news\|title=The man who "discovered" Everest\|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3193576.stm\|publisher=BBC News\|date=20 Oktubre 2003\|accessdate=11 Abril 2008\|first=Soutik\|last=Biswas}}</ref> Ti maysa nga opisial a panangirangarang a ti Pantok XV ket isu ti kanagtuan ket nataktak kadagiti adu a tawen gapu kadagiti panagulit kadagiti panagkarkulo tapno mapasingkedan. Ni Waugh ket nangrugrugi a nagobra kadagiti datos ni Nicolso idi 1854, ken kaduana met dagiti empleadona ket gangani nakausar kadagiti dua ~~atawen~~a tawen a nagob-obra kadagiti panagkarkulo, ken nangibanag kadagiti parikut iti ~~repreksion~~repraksion iti lawag, barometriko a presion, ~~kentemperatura~~ken temperatura kadagiti adayo a distansia dagiti panagpalplaiiw. Kanungpalanna, iidi Marso 1856, inrangarangna dagiti nasukimatna iti maysa a surat iti deputadona idiay [[Kolkata\|Calcutta]]. Ti Kangchenjunga ket nairangarang idi a kas {{pagbaliwen\|28156\|ft\|m\|abbr=on}}, bayat a ti Pantok XV ket naikan idi iti katayag iti {{pagbaliwen\|29002\|ft\|m\|abbr=on}}. Nangikeddeng ni Waugh a ti Pantok XV ket isu idi ti "mabalin a kangatuan iti lubong".<ref name=everest_bwp70/> Ti Pantok XV (rinukod iti kadapan) ket nakarkulo idi iti eksakto a {{pagbaliwen\|29000\|ft\|m\|abbr=on\|sigfig=5}} iti katayag, ngem publiko a nairangarang a {{pagbaliwen\|29002\|ft\|m\|abbr=on\|sigfig=5}} tapno maliklikan ti impresion a ti eksakto a katayag iti {{pagbaliwen\|29000\|ft\|m\|sigfig=5}} ket ti laeng napabukel a karkulo.<ref name=tas1982>{{cite journal\|title=Letters to the Editor\|journal=The American Statistician\|volume=36\|number=1\|date=Pebrero 1982\|pages=64–67\|jstor=2684102\|doi=10.1080/00031305.1982.10482782}}</ref> Ni Waugh ket naisarirt nga isu "ti immuna a tao a pimmaddak iti dua a saka iti Bantay Everest". ==Dagiti nagibasaran== Linia 64: [[Kategoria:Banbantay ti Tibet]] [[Kategoria:Sagrado a banbantay]] [[Kategoria:Nangruna nga artikulo]]

Bantay Everest: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision