Jorge Luis Borges: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision
Content deleted Content added
Lam-ang (tungtungan | aramid) m Nagsimpa kadagiti biddut ti CS1 |
Lam-ang (tungtungan | aramid) tuloy |
||
Linia 15:
| influenced = [[César Aira]], [[Paul Auster]], [[Ricardo Piglia]], [[Jean Baudrillard]], [[Adolfo Bioy Casares]], [[Roberto Bolaño]], [[Gabriel García Márquez]], [[Giannina Braschi]], [[Italo Calvino]], [[Julio Cortázar]], [[Philip K. Dick]], [[Umberto Eco]], [[Michel Foucault]], [[Carlos Fuentes]], [[Danilo Kis]], [[Gilles Deleuze]], [[Jacques Derrida]], [[Stanisław Lem]], [[Orhan Pamuk]], [[Georges Perec]], [[Thomas Pynchon]], [[José Saramago]],<ref>[http://www.ft.com/cms/s/2/bfaf51ba-e05a-11de-8494-00144feab49a.html#axzz1L3wH1OFW FT.com "Small Talk: José Saramago"]. "Amin a nabasbasak ket nakaimpluensia kaniak iti aniaman a banag. Urayno naibagak dayta, ni Kafka, Borges, Gogol, Montaigne, Cervantes ket kankanayon kakadua."</ref> [[W. G. Sebald]], [[Enrique Vila-Matas]], [[Gene Wolfe]], [[William Gibson]], [[David Foster Wallace]], [[Mark Z. Danielewski]], [[Harlan Ellison]], [[Kyle Muntz]], [[John Barth]], [[Jeff VanderMeer]], [[Peter LaSalle]]}}
Ni '''Jorge Francisco Isidoro Luis Borges''' (24 Agosto 1899 – 14 Hunio 1986), naamammoan a kas ni '''Jorge Luis Borges''' ({{IPA-es|ˈxorxe ˈlwis ˈborxes|lang}}), ket maysa idi nga [[Arhentina|Arhentino]] a mannurat ti ababa a sarita, manalaysay, mannaniw ken agipatpatarus a naipasngay idiay [[Buenos Aires]]. Dagiti obrana ket arakupenna ti "karakter ti saan a kinapudno kadagiti amin a literatura".<ref>Jozef, Bella. "Borges: linguagem e metalinguagem". Iti: ''O espaço reconquistado''.
Idi 1914 ti pamiliana ket immalisda idiay [[Suisa]] nga idiay ket simmrek a nagadal, a nakagun-od ti baccalauréat manipud ti [[Collège de Genève]] idi 1918. Ti pamilian ket kanayonda a nagbanbaniaga idiay Europa, a mairamin kadagiti ipapan idiay [[España]]. Idi isubsublina idiay Arhentina idi 1921, ni Borges ket nangrugrugi a nagipabalaak kadagiti daniwna ken dagiti salaysay iti [[surrealista]] a literario a warwarnakan. Isu ket nagtrabaho pay a kas bibliotekero ken lektor ti publiko. Idi 1955 isu ket naidutok a kas ti direktor ti [[Nailian a Biblioteka ti Arhentino a Republika|Nailian a Publiko a Biblioteka]] (''Biblioteca Nacional'') ken propesor ti Literatura idiay [[Unibersdad ti Buenos Aires]]. Idi 1961 isu ket naamammoan ti sangalubongan apanakaikaskaso idi nakaawat ti immuna ken maymaysa laeng a ''[[Prix Formentor|Prix Internasional]]'', a nakibinningay ti daytoy a gunguna kenni [[Samuel Beckett]]. Idi 1971 isu ket nangabak ti [[Premio Herusalem]]. Dagiti obrana ket naipatarus ken nawatiwat a naipabpablaak idiay Estados Unidos ken idiay Europa. Ni Borges ket nalaing kadagiti nadumaduma a pagsasao. Ni Borges ket nangiruknor ti naudi nga obrana, ''Los Conjurados'' (''Dagiti Konspirador''), iti siudad ti Hinebra, Suisa, ken isu idiay, idi 1986, ti nagpilianna a pakatayan.<ref>[http://southerncrossreview.org/48/borges-barili.htm Ni Borges iti Biag ken Patay] Entrebista babaen ni Amelia Barili</ref>
Linia 25:
[[Papeles:Borges 1921.jpg|thumb|Ni Jorge Luis Borges idi 1921 iti edad a 22]]
Ni Jorge Luis Borges ket naipasngay iti maysa nga na-edukado a tengnga a klasea pamilia idi Agosto 1899. Nasayaat ti biagda ngem saanda met a nabaknang tapno makataengda idiay puseg ti ili ti Buenos Aires. Isuda ket nagtaengda idiay [[Palermo, Buenos Aires|Palermo]], ti napangpanglaw idi a suburbo ti siudad. Ti ina ni Borges, a ni Leonor Acevedo Suárez, ket nagtaud ti maysa a tradisional a taga-Uruguay a pamilia iti "puro" a [[Tatto a Criollo|criollo]] (Espaniol) a kaputotan. Ti pamilia ti inana ket nairamanda idi kadagidi Europeano a panagtaeng iti Abagatan nga Amerika, ken kankanayo ti inana a nangisarsarita kadagiti kinatured a tigtignayda.<!--<ref Name="LRB"/>--> Ti 1929 a libro ni Borges a ''Cuaderno San Martín'' ket nairaman ti daniw nga "Isidoro Acevedo," a nangilaglagip iti apongna a lalaki, a ni Isidoro de Acevedo Laprida, ti maysa
Idi agtawen ti siam, ni Jorge Luis Borges ket inpatarusna ti ''[[Ti Naragsak a Prinsipe ken Dadduma pay a Sarsarita#"Ti Naragsak a Prinsipe"|Ti Naragsak a Prinsipe]]'' ni [[Oscar Wilde|Wilde]] iti Espaniol. Daytoy ket naipablaak iti maysa a lokal a warnakan, ngen dagidi gayyemna ket inpagarupanda a ti agpayso a nagsurat idi ket ti amana.<ref>
Ni Borges ket nsursruan idi idiay balayda aginggana idi agtawen ti sangapulo ket maysa, makasasao ti dua, nagbasbasa iti Shakespeare iti Inggles idi agtawen iti sangapulo ket dua.<!--<ref Name="LRB"/>--> Ti pamilian ket nagtataeng iti maysa a dakkel a balay nga adda iti maysa nga Inggles a biblioteka nga adda kadagiti sumurok a sanagaribu a tomo ti liblibro; Ni Borges ker nangibagbaga idi a "no masalsaludsod kaniak ti kangrunaan a pasamak iti biagko, Maibagbagak a ti biblioteka ti amak."<ref>Borges, Jorge Luis, "Dagiti autobiograpiko a notal", ''The New Yorker'', 19 Septiembre 1970.</ref> Ni tattangna ket nagsardeng a nagsansanay iti linteg gaputa saan unayen a makakita a dumtenganto a sakit ti anakna a lalaki. Idi 1914, ti pamilia ket immalisda idiay [[Hinebra]], Suisa, ken nagyanda idiay kadagiti simmaruno a dekada idiay Europa.<!--<ref Name="LRB"/>--> Ni Borges Haslam ket inagagasan idi babaen ti maysa nga espesialista iti mata idi Hinebra, bayat a ti anakna a lalaki ken ti anakna a babai a ni [[Norah Borges|Norah]] ket nagbasbasada, nga idiay a nakaadal ti Pranses ni Borges junior. Isu ket nagbasbasa ti [[Thomas Carlyle|Carlyle]] iti Inggles, ken nangrugrugi a nagbasbasa iti pilosopia iti Aleman. Idi 1917, idi isu ket agtawen iti 18, naamammuanna ni Maurice Abramowicz ken narugi ti maysa a literario a pannakaigayyem a agpautto idi amin a kabibiagna.<!--<ref Name="LRB"/>--> Isu ket nakagun-od iti [[baccalauréat]] manipud idiy [[Collège de Genève]] idi 1918.<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=oHzs8vuBQU8C&pg=PA16&dq=borges++Coll%C3%A8ge+de+Gen%C3%A8ve+baccalaur%C3%A9at&hl=en&sa=X&ei=G-PDULCbCMK30QXuroD4Dg&sqi=2&ved=0CDgQ6AEwAA#v=onepage&q=borges%20%20Coll%C3%A8ge%20de%20Gen%C3%A8ve%20baccalaur%C3%A9at&f=false ''Ni Borges ken ti Piksionna: Ti Alagaden iti Isipna ken Arte'']
Linia 42:
Idi 1933, ni Borges ket nakagun-od ti editorial a pannkaidutok iti literario a suplemento ti warnakan ti ''Crítica'', nga idiay ket immuna a nangipablaak kadagiti pirgis a kalpasanna ket naurnong a aks ti ''Historia universal de la infamia'' (''[[Ti Sangalubongan a Pakasaritaan ti Inpamia]]'', 1936).<!--<ref Name="LRB"/>--> Ti libro ket nangiraman ti dua akita ti panagsurat. Ti immuna ket iti baetan dagiti salaysay a saan a piksion ken dagiti ababa a sarita, a nagus-usar kadagiti maipapaan ti piksion a pamay-ay a mangibaga kadagiti pudno a sarita. Ti maikadua ket buklen dagiti literario a palso, nga immununa nga inpasa ni Borges a kas dagiti pannkaipatarus dagiti annamong manipud ti nadayeg ngem saan unay a nabasbasa nga ob-obra. Kadagiti simmarsaruno a tawen, isu ket nagserbi a kas maysa a literario nga agbalbalakad para iti kamara pagipablaakan iti ''[[Emecé Editores]]'' ken linawas a nagsursurat kadagiti pablaak para iti ''El Hogar'', a nairuar manipud idi 1936 aginggana idi 1939. Idi 1938, ni Borges ket nakabiruk ti trabaho a kas ti umuna a katakunaynay iti Munisipio a Bilioteka ti Buenos Aires idiay Miguel Cané, ti maysa a nagtrabtrabaho a klase a lugar. Bassit laeng dagiti libro idiay, a naibaga kaniana a ti papangkatologo ti ad-adu ngem sangasut a libro iti tunggal maysa nga aldaw, ket awanen ti maibati a maaramid para kadagiti dadduma nga empleado ken makitanto a kasla dakes daytoy. Ti trabaho ket inaramidna laeng iti maysa nga oras iti tunggal maysa nga aldaw ken dagiti nabati nga orasna ket naggigian idiay sirok iti biblioteka, a nagsursurat kadagiti artikulo, dagiti ababa a sarita ken dagiti pananagipatarus.<!--<ref Name="LRB"/>-->
===Kinaudi a pagsapulan===
[[Papeles:JorgeLuisBorges.jpg|thumb|Ni Jorge Luis Borges idi tawtawen ti 1940]]
Ti ama ni Borges ket pimmusay idi 1938. Daytoy idi ket partikular a tradehia para iti mannurat gapu ta asideg idi dagitoy dua. Idi bisperas ti Paskua iti dayta a tawen, ni Borges ket nagsagaba iti nakaro a dunor iti ulo; idi las-ud iti panangagas, gangani pimmusay isuna iti [[sepsis]]. Bayat idi umim-imbag manipud ti aksidente, ni Borges ket nangrugrugi a nangpadpadas iti baro nga estilo iti panagsurat nga isunto iti pagbalinan a nadayeg. Ti immuna a sarita nga insurat kalpasan ti aksidentena, "[[Pierre Menard, Author of The Quixote|Pierre Menard, Mannurat Ti ''Quixote'']]" ket naiparuar di Mayo 1939. Maysa daytoy kadagiti kadayegan nga obrana, ti "Menard" ket mangkita ti kasasaad ti panagsurat, ken ti pay pannakaikabagian a baetan ti maysa a mannurat ken ti bikodna a historikal a kontesto. Ti immuna nga urnosna kadagiti ababa a sarita, ti ''El jardín de senderos que se bifurcan'' (''Ti Hardin dagiti Tenedor ti Dalan''), ket nagparang idi 1941, ken kaaduan a naisurat kadagiti obra a dati a naipablaak idiay ''Sur''. Ti titulo ti sarita ket maipanggep ti Insik a propesor idiay Inglatera, ni Dr. Yu Tsun, a nag-espia para iti Alemania idi las-ud ti Sangalubongan a Gubat I, iti maysa a panagpadas a mangpasayaat kadagiti autoridad a ti maysa a taga-Asia a tao ket makabael a mangala ti pakaammo a birbirukenda. Ti kombinasion ti libro ken bugbugto, daytoyket mabalin a mabasa kadagiti adu a waya. Babaen ti daytoy, ni Borges ket awan suppiat a nagparnuay ti [[hipertesto a piksion fiction|hipertesto]] a nobela ken nangipalawag pay ti teoria iti uniberso a naibatay iti estruktura iti kasta a nobela.<ref>{{cite conference |last1=Bolter |first1=Jay David |last2=Joyce |first2=Michael |title=Hypertext and Creative Writing |booktitle=Hypertext '87 Papers |year=1987 |publisher=ACM |pages=41–50 |url=http://portal.acm.org/citation.cfm?id=317431 }}</ref><ref>{{cite book |last=Moulthrop |first=Stuart |editor1-last=Delany |editor1-first=Paul |editor2-last=Landow |editor2-first=George P. |title=Hypermedia and Literary Studies |chapter=Reading From the Map: Metonymy and Metaphor in the Fiction of 'Forking Paths' |publisher=The MIT Press |year=1991 |place=Cambridge, Massachusetts and London, England }}</ref> Dagiti walo a sarita ket nakausar kadagiti ad-adu ngem innem a pulo a pampanid, ti libro ket kadawyan a nasayaat a naawat, ngem ti ''El jardín de senderos que se bifurcan'' ket napaay a nakaited kaniana kadagiti literario a premio a ninamnama dagiti sirkulona.<ref>{{cite web|url=http://www.enotes.com/poetry-criticism/borges-jorge-luis|title=Borges, Jorge Luis (Vol.32)|publisher=enotes|accessdate=2008-12-03}}</ref><ref>Wardrip-Fruin, Noah & Montfort, Nick (2003). ''The New Media Reader''. MIT Press.</ref>
==Dagiti nota==
Line 51 ⟶ 56:
==Adu pay a mabasbasa==
{{refbegin|30em}}
*{{cite book | last = Agheana | first = Ion | title =
*{{cite book | last = Agheana | first = Ion | title =
*{{cite book | last = Aizenberg | first = Edna | title =
*{{cite book | last = Aizenberg | first = Edna | title = Borges
*{{cite book | last = Alazraki | first = Jaime | title = Borges
*{{cite book | last = Alazraki | first = Jaime | title =
*{{cite book | last = Balderston | first = Daniel | title =
*{{cite book | last = Barnstone | first = Willis | title =
*{{cite book | last =
*{{cite book | last =
*{{cite book | last = Bioy Casares | first = Adolfo | title = Borges | publisher = Destino Ediciones | location = City | year = 2006 | isbn = 978-950-732-085-9 }}
*{{cite book | last = Bloom | first = Harold | title = Jorge Luis Borges | publisher = Chelsea House Publishers | location = New York | year = 1986 | isbn = 0-87754-721-1 }}
*{{cite book | last = Bulacio | first = Cristina |
*Burgin, Richard (1969) ''Jorge Luis Borges:
*Burgin, Richard (1998) ''Jorge Luis Borges:
*{{cite book | last = De Behar | first = Block | title = Borges,
*{{cite book | last = Di Giovanni | first = Norman Thomas | title =
*{{cite book | last = Di Giovanni | first = Norman Thomas | title =
*{{cite book | last = Dunham | first = Lowell | title =
*{{cite book | last = Fishburn | first = Evelyn | title =
*{{cite book | last = Frisch | first = Mark | title =
*{{cite book | last = Kristal | first = Efraín | title =
*Laín Corona, Guillermo. "Borges
*Laín Corona, Guillermo. "Teoría y práctica de la metáfora en torno a ''Fervor de Buenos Aires'', de Borges”. ''Cuadernos de Aleph. Revista de literatura hispánica'', 2 (2007): 79-93.
* {{cite journal | last=Lima | first=Robert | title=Borges and the Esoteric | journal=Crítica hispánica | year=1993 | volume=15 | series=Special issue | issue=2 | date=30 Marso 2014 | publisher=Duquesne University | issn=0278-7261}}
*{{cite book | last = Lindstrom | first = Naomi | title = Jorge Luis Borges | publisher = Twayne Publishers | location = Boston | year = 1990 | isbn = 0-8057-8327-X }}
*{{cite book | last = Manguel | first = Alberto | title =
*Manovich, Lev, [http://www.newmediareader.com/book_samples/nmr-intro-manovich-excerpt.pdf New Media
*{{cite book | last = McMurray | first = George | title = Jorge Luis Borges | publisher = Ungar | location = New York | year = 1980 | isbn = 0-8044-2608-2 }}
*{{cite book | last = Molloy | first = Sylvia | title =
* Murray, Janet H., [http://www.newmediareader.com/book_samples/nmr-intro-murray-excerpt.pdf
*{{cite book | last = Núñez-Faraco | first = Humberto | title = Borges
*{{cite book | last = Racz | first = Gregary | title =
*{{cite book | last = Rodríguez | first = Monegal | title = Jorge Luis Borges | publisher = Dutton | location = New York | year = 1978 | isbn = 0-525-13748-3 }}
*{{cite book | last = Rodríguez-Luis | first = Julio | title =
*{{cite book | last = Sarlo | first = Beatriz | title = Jorge Luis Borges:
*{{cite book | last = Shaw | first = Donald | title =
*{{cite book | last = Stabb | first = Martin | title =
*{{cite book | last = Sturrock | first = John | title =
*{{cite book | last = Todorov | first = Tzvetan | title =
*{{cite book | last = Toro | first = Alfonso | title = Jorge Luis Borges | publisher = Vervuert | location = Frankfurt Am Main | year = 1999 | isbn = 3-89354-217-5 }}
*{{cite book | last = Volek | first = Emil | title = ''"Aquiles y la Tortuga: Arte, imaginación y realidad según Borges".
*{{cite book | last = Waisman | first = Sergio | title = Borges
*{{cite book | last = Williamson | first = Edwin | title = Borges:
*{{cite book | last = Wilson | first = Jason | title = Jorge Luis Borges | publisher = Reaktion Books | location =
*{{cite book | last = Woscoboinik | first = Julio | title =
*{{cite book | last =
===Dagiti dokumentario===
*{{Cite video
| people =
| title =
| medium =
| publisher = Patagonia Film Group,
| location =
| date = 1999 }}
*{{Cite video | people =
*{{Cite video | people =
{{refend}}
Line 126 ⟶ 132:
[[Kategoria:1899 a pannakaipasngay]]
[[Kategoria:1986 nga ipupusay]]
[[Kategoria:Nangruna nga artikulo (atiddog)]]
|