Charlie Chaplin: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

| influenced = [[Benny Hill]]<br />[[Marcel Marceau]]<br />[[The Three Stooges|Dagiti Tallo a Bulabullan]]<br />[[Federico Fellini]]<br />[[Milton Berle]]<br />[[Peter Sellers]]<br />[[Rowan Atkinson]]<br />[[Johnny Depp]]<br />[[Jacques Tati]]<br />[[Woody Allen]]<br />[[Roberto Benigni]]<br />[[Johnny Carson]]

| spouse = [[Mildred Harris]] (1918–21)<br />[[Lita Grey]] (1924–27)<br />[[Paulette Goddard]] (1936–42)<br />[[Oona O'Neill]] (1943–77)

Ni '''Charles Spencer''' "'''Charlie'''" '''Chaplin''', [[Urnos iti Britaniko nga Imperio|KBE]] (16 Abril 1889{{spaced ndash}}25 Disiembre 1977) ket mays aidi nga IngglesIngles a [[komoko nga aktor]], direktor ti pelikula ken komposer a nalatak a namammoan para kadagiti obrana idi panawen ti [[maulimek a pelikula]].<ref>Obituario ''[[Variety Obituaries]]'', 28 Disiembre 1977.</ref> Isu ti nagbalin a kalatakan anga artista ti pelikula iti sangalubongan sakbay ti panakalpas ti Umuna a Sangalubongan a Gubat. Ni Chaplin ket nagusar ti [[Artista ti panagitultulad|panagitultulad]], [[slapstick|bulbullagaw]] ken dagiti dadduma pay nga inararamid a [[makitkita a melmel|makitkita a komedia]], ken nalaing nagtultuloy aginggina idi panawen ti [[talkies|panagsasao]], ngem bimmassit ti kaadu dagiti pelikulana manipud idi gibus ti panawen ti 1920. Ti kadayegan a papelna ket isu idi ti [[The Tramp|Ti Baliudung]], nga immuna nga inay-ayamna idiay [[Estudio ti Keystone|Keystone]] a komedia a ''[[Kid Auto Races at Venice|Dagiti Lumba ti Karro ti Ubbing idiay Benisia]]'' idi 1914.<ref>{{cite book|last=Blanke|first=David|title=Ti panawen a 1910|edition=illustrado|series=American popular culture through history|year=2002|publisher=Greenwood Publishing Group|location=Westport, CT|isbn=978-0-313-31251-9|page=226}}</ref> Manipud idi Abril 1914 ti [[one-reeler|maysa a pagpulipunan]] ''[[Twenty Minutes of Love|Duapulo a Minutos iti Ayat]]'' ken dagiti sumakbay isu ket nagsursurat ken nagiturturong kadagiti pelikulanaon, manipud idi 1916 isu ket nagpadpataud pay kadagitoy, kenmanipud idi 1918 isu ket nagisursurat pay kadagiti musika para kadagitoy. A kumaduaanna ni [[Mary Pickford]], [[Douglas Fairbanks]] ken [[D. W. Griffith]], isu ket kimmaddua a nagipatakder ti [[United Artists|Nagkaykaysa nga Ar-artista]] idi 1919.<ref>{{cite book|last=Haupert|first=Michael|title=Ti Industria ti Palpaliwa|year=2006|publisher=Greenwood Publishing Group|location=Westport, CT|isbn=978-0-313-32173-3|page=242}}</ref>

Ni Chaplin ket maysa kadagiti kalaingan nga agparpartuat ken nakaimpluensia a personalidad iti panawen ti naulimek a pelikula. Isu ket naimpluensian babaen ti sinarunona a , ti Pranses a komidiante ti naulimek a pelikula a ni [[Max Linder]], a nagiruknoyanna ti maysa kadagiti pelikulana.<ref>{{cite book|last=Kelly|first=Shawna|title=Dagiti Agpatpatayab iti Nasapa a Hollywood|edition=nailadawan|year=2008|publisher=Arcadia Publishing|location=Mount Pleasant, SC|isbn=978-0-7385-5902-5|page=16}}</ref>Nagpaut ti panagobobrana iti panaglinglingay iti 75 a tawtawen, manipud tiiti [[Biktoriano a panawen|Biktoriano]] nga entablado ken ti [[salaan ti musika]] idiay nagkaykaysa a Pagarian a kas maysa nga ubing nga agpabpabuya, aginggan aidi gangani matayan idi agtawen ti 88. Ti nadayeg a publiko ken pribado a biagna ket liklikmuten ti panagraraem ken kontrobersia. Ni Chaplin ket nakilaslasin kadagiti [[kanigid a payak ti politika]] idi panawen ti [[McCarthy a panawen]] ken isu ket dimteng a napilit a nagsubli idiay Europa manipud idi 1952.

== Nasapa a tawtawen (1889–1913) ==

=== Napalabas ken panagsagsagaba idi ubing ===

Ni Charles Spencer Chaplin ket inpasngay idi 16 Abril 1889 ni [[Hannah Chaplin]] (née Hannah Harriet Pedlingham Hill, 1865–1928) ken Charles Chaplin Sr. (1863–1901). Awan ti opisial a a rehistro i panakaipasngayna, ngem ni Chaplin ketnaipamatian nga isu ket naipasngay idiay [[East Street]], [[Walworth]], idiay [[Abagatan a Londres]].<ref name="rob10">Robinson, p. 10.</ref>{{#tag:ref|T maysa a MI5 nga inbestigasion idi 1952 ket saanda a nakabiruk ti aniamanania man a rehistro ti panakaipasngay ni Chaplin.<ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/defence/9086510/MI5-files-Was-Chaplin-really-a-Frenchman-and-called-Thornstein.html|title=MI5 a papeles: Ni kadi Chaplin ket maysa a ken natawtawagan ti Thornstein?|date=17 Pebrero 2012|work=The Telegraph|accessdate=11 Abril 2012}}</ref> Ti biograpo ni Chaplin a ni David Robinson ket nangipaammo a saan a nakakaskasdaaw a dagiti nagannak kaniana ket napaayda a nangirehistro ti panakaipasngayna: "Umanayen idi ti, a naisangsangayan kadagiti para kadagiti artista ti musika ti salaan, nga agtultuloy nga imal-alis (no nagasatanda) manipud kadagiti ili, ti panagitungtungkuada wenno panakalipatda iti daytoy a pormalidad; idi dayta a panawen dagiti dusa ket ket saan a nainget wenno saan a naipilpilit."<ref name="rob10" /> Iti 2011 a surat a naipatulod kenni Chaplin iidi panawen ti 1970 ket nangitunton daytoy nga isu ket naipasngay ti maysa a Hitano a karabana idiay [[Black Patch Park]] idiay [[Smethwick]], Staffordshire. Ti anak a lalaki ni Chaplin a ni [[Michael Chaplin (aktor)|Michael]] ket nagisingasing nga ti pakaammo ket naisangsangayn para iti amana no apay nga induldulinna daytoy a surat.<ref name="Charlie Chaplain was 'born into a Midland gipsy family'">{{cite web|url=http://www.expressandstar.com/news/2011/02/18/charlie-chaplin-was-born-into-midland-gipsy-family/|title=Ni Charlie Chaplain ket naipasngay iti maysa a Midland a pamilia ti hitano'|date=18 Pebrero 2011|work=Express and Star|accessdate=17 Pebrero 2012}}</ref>|group=note}} Ti inana ken amana ket nagasaawada sakbay ti uppat a tawen, nga iti daytoy a panawen ni Chaplin Sr. ket nagbalin nga isu ti legado a nagayaywan ti anak ti ruar ni Hannah, [[Sydney Chaplin|Sydney John]] (1885–1965).<ref>Robinson, p. 4 para iti panagasawa, p. 3. para itipanakaipasngay ni Sydney, p. 19 para iti legado a responsibilidad ni Charles Chaplin Sr. kenni Sydney.</ref>{{#tag:ref|Ni ydney idi agtawen ni Hannah Chaplin iti 19; ti biolohiko nga amana ketdi naamammoan. Ni Hannah Chaplin ket inbagana kadagiti annakna nga isu ket ti agararamid ti libro nga agnagan ti Hawkes, ngem daytoy ket saan a mabalin a mapasinkedan. Ti sertipikado ti panakaipasngay ni Sydney ken ti rehistro ti panakabuniganna ket naikkat ti nagan ti amana.<ref name="rob3" />|group=note}} Idi panawen ti panakaipasngayna, dagiti nagannak kenni Chaplin ket nagiliwliwada iti tinawtawid a [[musika a pagsalaan]]: Ni Hannah, ti anak a babai ti maysa a sapatero,<ref name="rob3">Robinson, p. 3.</ref> ket adda ti nababa a ken napaay a karreer ti naentablado a naganna a kas ni Lily Harley,<ref>Robinson, pp. 5–7.</ref> bayat a ni Charles Sr., anak ti maysa nga agparparti,<ref>Weissman (2009), p. 10.</ref> ket nagtrabaho a kas maysa a nadayeg a kumakanta.<ref>Robinson, pp. 9–10, 12.</ref> Ti pamilia a Chaplin ket nagsisinada idi agarup a 1891;<ref>Robinson, p. 13.</ref> ken kalpasan ti maysa a tawen, ni Hannah ket nagipasngay ti maikatlo nga anakna—ni [[Wheeler Dryden|George Wheeler Dryden]]—a pinutotan babaen ti mangliwliwa ti musika a salaan a ni [[Leo Dryden]]. Ti ubing ket innala babaen ni Dryden idi agedad ti innem a bulan, ken saanen a nagparparang ti kabibiag ni Chaplin para kadagiti sumakbay a 30 a tawtawen.<ref>Robinson, p. 15.</ref>

== Dagiti paammo ken dagiti nagibasaran ==

=== Dagiti taudan ===

*{{cite book|last=Brownlow|first=Kevin|title=The Search for Charlie Chaplin|year=2010 |publisher=UKA Press|location=London|isbn=978-19057962431-905796-24-3|authorlink=Kevin Brownlow}}

*{{cite book|last=Chaplin|first=Charles|title=[[My Autobiography (Chaplin)|My Autobiography]]|year=2003 |publisher=Penguin Classics|location=London|isbn=0-14114-01147101147-5}}

*{{cite book|last=Louvish|first=Simon|title=Chaplin: The Tramp's Odyssey|year=2010 |publisher=Faber and Faber|location=Londres|isbn=978-05712376850-571-23768-5|authorlink=Simon Louvish}}

*{{cite book|last=McCaffrey|first=Donald W.|title=Focus on Chaplin|year=1971 |publisher=Prentice Hall, Inc.|location=Englewood Cliffs, N.J.|isbn=0130-13-128207-7}}

*{{cite book|last=Maland|first=Charles J.|title=Chaplin and American Culture|year=1989|publisher=Princeton University Press|location=Princeton, New Jersey|isbn=06910286050-691-02860-5|authorlink=}}

*{{cite book|last=Weissman|first=Stephen M.|title=[[Chaplin: A Life]]|year=2009|publisher=JR Books|location=London|isbn=978-16114504081-61145-040-8}}