Solanaceae: Paggiddiatan a nagbaetan dagiti rebision

|image_caption = Ti agsabsabong a ''[[Brugmansia suaveolens]]''

Ti '''Solanaceae''', wenno '''nightshades''' iti Ingles, ket dagiti nangruna iti ekonomia a [[Pamilia (biolohia)|pamilia]] dagiti [[agsabsabong a mula]]. Sumakop ti pamilia manipud kadagiti tinawen ken perenial a hierba aginggana kadagiti agkalatkat, dagiti [[liana]], epipites, babassit a kayo, ken dagiti kayo, ken mangiraman dagiti bilang dagiti nangruna nga apit iti [[agrikultura]], dagiti pangngagas a amulamula, dagiti rekado, ruruot, ken dagiti ornamental. Adu kadagiti kameng ti pamilia ken aglaon kadagiti nabileg nga [[alkaloid]], ken adda met dagiti makasabidong, ngem adu met dagiti adu a maus-usar a mairaman ti [[kamatis]], [[patatas]], [[tarong]], dagiti sili, ken [[tabako]]. Maitagikua ti pamilia iti urnos ti [[Solanales]], iti grupo nga asterida ken klase a [[Magnoliopsida]] (dagiti [[dicotyledon]]).<ref name=ref_duplicada_2>{{cite book |last1=Olmstead |first1=R. G. |first2=J. A. |last2=Sweere |first3=R. E. |last3=Spangler |first4=L. |last4=Bohs |first5=J. D. |last5=Palmer |year=1999 |chapterurl=http://depts.washington.edu/phylo/OlmsteadPubs/Solanaceae_IV.pdf |chapter=Phylogeny and provisional classification of the Solanaceae based on chloroplast DNA |pages=111–37 |title=Solanaceae IV: advances in biology and utilization |editor1-first=M. |editor1-last=Nee |editor2-first=D. E. |editor2-last=Symon |editor3-first=R. N. |editor3-last=Lester |editor4-first=J. P. |editor4-last=Jessop |publisher=The Royal Botanic Gardens}}</ref> Aglaon ti Solanaceae kadagiti agarup a 98 a henero ken dagiti agarup a 2,700 a sebbangan,<ref name="Olmstead 2007">{{cite journal |last1=Olmstead |first1=R.G. |last2=Bohs |first2=L. |year=2007 |title=A Summary of molecular systematic research in Solanaceae: 1982–2006 |url=http://www.actahort.org/books/745/745_11.htm |journal=Acta Horticulturae |volume=745 |pages=255–68}}</ref> nga agraman kadagiti adu a dibersidad iti habitat, [[Morpolohia (biolohia)|morpolohia]] ken [[ekolohia]].

Naala ti nagan a Solanaceae manipud iti henero a ''[[Solanum]]'', "ti mula a nightshade". Saan a nalawag ti etimolohia ti [[Pagsasao a Latin|Latin]] a balikas. Mabalin nga agtaud ti nagan iti naipagpagarup a pannakaipada kadagiti daadumadadduma a solanaceo a sabsabong iti init ken dagiti rayanas. Adda saan a basbassit ngem maysa a sebbangan ti ''Solanum'' ng ammo a kas ti "sunberry". Iti met sabali, ti nagan ket mabalin a nagtaud manipud iti berbo a Latin iti ''solare'', a ti kayatna a sawen ket "makabang-ar", a maipagpagarup a mangibagbaga kadagiti makabang-ar a [[parmakolohia|parmakologo]] a tagikua dagiti dadduma a sikoaktibo a sebbangan iti pamilia.

Naiwarwaras ti pamilia iti sanngalubongan, gapu ta adda daytoy kadagiti amin a kontinente malaksid ti [[Antartika]]. Ti kaaduan a dibersidad ti sebbangan ket mabirukan idiay [[Abagatan nga Amerika]] ken [[Tengnga nga Amerika]]. Idi 2017, inreporta dagiti sientista iti pannakaduktalda ken panagusig iti maysa a [[Physalis infinemundi|posil ti tomatillo]] a mabirukan iti rehion ti [[Patagonia]] iti Arhentina, a napetsado kadagiti 52 a riwriw a tawen [sakbay iti agdama. Ti pannakabiruk ket nakaiduron iti kasapaan a panagparang ti pamilia ti mula a Solanaceae.<ref>[http://science.sciencemag.org/content/355/6320/71.full "Eocene lantern fruits from Gondwanan Patagonia and the early origins of Solanaceae", Wilf et al, ''Science'', 06 Jan 2017, Vol. 355, Issue 6320, pp. 71-75, DOI: 10.1126/science.aag2737]</ref> GaouGapu ta dagiti tomatillo ket mabalinda a naladladawda a rimmang-ay ngem dagiti sabali a nightshade, mabalin a ti kayat a kaibuksilan daytoy ket immuna a rimmay-ay ti Solanaceae idi las-ud ti Panawen ti [[Mesosoiko]].<ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/sections/thesalt/2017/01/10/509171881/52-million-year-old-tomatillo-fossil-rewrites-veggie-history|title=52 Million-Year-Old Tomatillo Fossils Rewrite Veggie History|newspaper=NPR.org|language=Ingles|access-date=2017-01-20}}</ref>

Mangiraman ti Solanaceae dagitibilangdagiti bilang ti kadawyan a naur-urnong wenowenno naimuyongan a sebbangan. Ti kangrunaan iti ekonomia a henero iti ekonomia ket ti pamilia ti ''Solanum'', nga aglaon iti [[patatas]] (''S. tuberosum'', iti kinapudno, ti sabali a kadawyan a nagan ti pamilia ket ti "pamilia ti patatas"), ti [[kamatis]] (''S. lycopersicum''), ken ti [[tarong]] (''S. melongena''). Ti sabali pay a nangruna a henero, ti ''[[Capsicum]]'', ket agpataud kadagiti sili.