Gregoria de Jesús
Ni Gregoria Álvarez de Jesús (9 Mayo 1875 – 15 Marso 1943), ammo pay a kas ni Aling Oriang,[1] ket isu idi ti nagpundar ken bise presidente ti kapitulo ti babbai ti Katipunan ti Filipinas.[2] Isu pay idi ti mangitalimeng kadagiti dokumento ken selio ti Katipunan.[1] Inasawana ni Andrés Bonifacio, ti daulo ti Katipunan ken Presidente ti Rebolusionario a Gobierno ti Katagalugan. Isuna ket nangruna nagpapel ken maysa kadagiti nangruna a papel iti Yaalsa ti Filipino.[1] Kalpasan ti ipupusay ni Bonifacio, inasawana ni Julio Nakpil, maysa kadagiti heneral iti rebolusion. Adda maysa a nga anakna a lalaki manipud ken ni Andrés Bonifacio ken lima nga annak manipud ken ni Julio Nakpil.
| Gregoria de Jesús | |
|---|---|
| Nayanak | Mayo 9, 1875 Manila, Filipinas |
| Natay | Marso 15, 1943 (tawen 67) Manila, Filipinas |
| Gapu iti pannakatay | Pinatay |
| Pakipagilian | Filipino |
| Nakaam-ammuan | Yaalsa ti Filipino |
| Partido ti politika | La Liga Filipina Katipunan |
| A(s)sawa | Andrés Bonifacio |
Nasapa a biag
urnosenNayanak ni Gregoria de Jesús iti ili ti Kalookan iti maysa nga agpakatengnga a klase a pamilia nga agraraem iti Romano Katoliko.[3] Ti amana, ni Nicolás de Jesús, ket maysa idi nga karpintero a kamaudian a nagserbi a kas maysa a gobernadorcillo.[1] Kas maysa nga ubing a babbai, isuna ket maysa idi a nalaing nga estudiante ken nakaawat iti pirak a medalia iti maysa nga eksaminasion nga inurnos babaen ti Gobernador-Heneral ken ti lokal a padi ti parokia. Idi nagbalin nga estudiante ti sekondaria nga eskuela, inaw-awis isuna dagiti nagannak kaniana nga aggian iti balayda ken aywananna dagiti ub-ubing a kakabsatna a babbai ken ti talon ti pamilia, gapu ta dagiti laklakay a kakabsatna a lallaki ket immalisda idiay Manila tapno agtuloy iti panagadalda.[1][3]
Immuna a pannakiasawa ken ti Rebolusion ti Filipinas
urnosenIdi agtawen n i De Jesús iti 18, natnag iti rikna ni Andrés Bonifacio kaniana ken kinayatna nga asawaen isuna.[4] Imbaga met ni Bonifacio ti riknana kadagiti naganna kenni De Jesús, ngem saan met nagayat ti ama ni De Jesús iti pannakiasawa gapu ta ni Bonifacio ket maysa idi a Masonario. Uray no kasta, nagtultiloy a nagar-arem ni Bonifacio ken ni De Jesús, ken kalpasan ti innem a bulan a panagar-arem, natnag met iti rikna ni De Jesús ken ni Bonifacio. Imbaga met ni De Jesús daytoy a damag iti amana ken dimmawat iti anamong iti pannakiasawada, ken kanungpalan met nga immanamong ti amana which he eventually agreed.[3]
Sakbay a nagkallaysada idi Marso 1893, timmipon isuna iti Katipunan ken inamponna ti nagan a Lakambini (Tagalog, "natakneng a babai", "diosa" wenno "Musa"). Tradisionalda a nagkallaysa iti Simbaan ti Binondo, ken sinaruno kalapsan ti maysa a dominggo babaen ti maysa a seremonia aegun kadagiti rito ti Katipunan, gapu ta di nagayat dagiti kameng ti kagimongan iti panagassawada iti Katoliko a Simbaan, a nakitkida idi a kas maysa a mangirurumen a kolonial a bileg.[3] Iti rabiii iti isu met laeng nga aldaw, nabukel ti kapitulo ti babbai ti Katipunan, ken naidutok isuna a kas bise presidente ken mangitalimeng kadagiti dokumento ti kagimongan, ken nagsapata iti panagtalek kadagiti panggep ti grupo.[3][4] Idi di nagpakauna a nagpakdaar a nagsukimat ti Guardia Civil kadagiti balay, urnongen amin ni De Jesús dagiti sekreto a dokumento ti kagimongan ken nagrabrabbii a nagpatpatayar iti kalesa iti likmut ti ili, ken nagsubsubli laeng no napaneknekannen ti talged.
Kalapsan ti maysa a tawen, nagsubli isuna iti balay ti pamiliana idi masikog. Nangiyanak isuna ti bugbugtong nga anakda a lalaki, a ninaganna iti Andrés manipud iti asawana.[3] Kalpasan ti dua a bulan, iti las-ud ti Semana Sanata idi 1896, nagsubli ni Gregoria ken ti asawana idiay Manila ngem nabirukanda met a napuoran ti balayda. Napilitan ti agassawa ken ti anakda a makibalay kadagiti gayyem ken kabagianada, ngem dagusda met a kanayon nga immalis-alis. Kalpasan ti sumagmamano a bulan, pimmusay ti maladaga nga anakda a lallaki iti burtong.[4]
Id 19 Agosto 1896, ti Katipunan ket impasaran idi babaen ni Teodoro Patino, ti maysa a di napnek a kameng.[4] Dagus a nagtignay dagiti puersa ti Kastila a nagpasardeng iti rebolusion. Adu kadagiti Filipino ti natiliw, nabalud, ken napaltogan, ngem napan naglemmeng da Bonifacio ken De Jesús. Nakabael nga iniritan ti gobierno ti Kastila dagiti panagsisiimmda iti Katipunan. Nagurnos ken nagplano ti panagraut dagiti nabati a Katipunero iti pagidulinan ti pulbora ti paltog dagiti Kastila. Iti maysa a buyot dagiti ganggani a 800, nagballigi dagiti Katipunero iti immuna a panagrautda, ken naawisda nga agabanse iti Manila, ngem simmangpet met dagiti pammigsa dagiti Kastila, ken inabakda dagiti Katipunero, ginasut dagiti natay ken natiliw iti bakalan.[4] Iti pay maipatinayon, napakapsut ti kagimongan gapu ti internal a suppiat iti Katipunan babaen ti Magdiwang ken ti Magdalo iti probinsia ti Cavite.
Idi 28 Abril 1897, da De Jesús, Bonifacio, kenti kabsatna a lalaki a ni Procopio ket tiniliw babaen dagiti tropa ni Aguinaldo, nga indauluan babaen da Agapito Bonzón ken José Ignacio Paua, iti Indang, Cavite.[5]
Kamaudian a biag ken ipupusay
urnosenNi Julio Nakpil, ti maysa a daulo dagiti puersa ti Katipunan iti akin-amianan a Filipinas a nagtaltalek ken ni Bonifacio, ket inay-aywananna ni De Jesús. Natnag iti rikna dagiti dua, ken nagkallaysada idiay Simbaan ti Quiapo idi Disiembre 10, 1898 idiay Manila.[3] Kalpasan ti patingga ti Rebolusion ti Filipinas, nagtaeng da De Jesús ken Nakpil ken dagiti innem nga annakda iti maysa a balay ti kabsat ni Nakpil, ni Petrona, ken ti asawana a pilantropo a ni Dr. Ariston Bautista. Dagiti lupes a Bautista ket nagay-aywan kada De Jesús ken dagiti annakna, timmulong a nangpadakkel ken nangsursuro kaniada.
Pimmusay ni De Jesús idi 1943 idilas-ud ti panangsakup ti Hapon iti Filipinas.[6]
Iti nadayeg a kultura
urnosen- Inladawan babaen ni Grace Amilbangsa iti serye ti telebision idi 1995, ti Bayani.
- Inladawan babaen ni Danielle Castaño iti pelikula idi 2010, ti Ang Paglilitis ni Andres Bonifacio.
- Inladawan babaen ni Sunshine Cruz iti pelikula idi 2012, ti El Presidente.
- Inladawan babaen ni Nica Naval iti pelikula idi 2012, ti Supremo.
- Inladawan babaen ni Glaiza de Castro iti serye ti telebision isi 2013, ti Katipunan ken ti serye ti telebision idi 2014 ti Ilustrado.
- Inladawan babaen ni Vina Morales iti pelikul aidi 2014, ti Bonifacio: Ang Unang Pangulo.
Dagiti nagibasaran
urnosen- ^ a b c d e "Excerpt". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-04-27. Santiago, Lilia Quindoza (1997). Tales of Courage & Compassion: Stories of Women in the Philippine Revolution. HASIK inc.
- ^ Jesus, Gregoria de. "Filipino Women". Solidarity Philippines Australia Network. Naala idi 2006-12-28.
- ^ a b c d e f g Jesus, Gregoria de. "The Katipunera (autobiography)". Filipinas Heritage Library. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Hunio 22, 2006. Naala idi 2006-12-28.
- ^ a b c d e "Excerpt". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-09-05. Naala idi 2020-04-06. Medina, Isagani (1992). Great Lives – Andrés Bonifacio. Tahanan Books. ISBN 978-971-630-005-5.
- ^ Struggle for Freedom' 2008 Ed. Rex Bookstore, Inc. 2008. pp. 150–. ISBN 978-971-23-5045-0.
- ^ "The Katipunera (autobiography)". MSC. Naala idi 2006-12-28.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen- GREGORIA DE JESUS (iti Ingles)
- Gregoria de Jesus:Lakambini ti Katipunan (iti Ingles)
- Dagiti Nailian a Bannuar ti Filipinas
- Solidarity Philippines Australia Network Naala idi 2006-12-28. (iti Ingles)