Makopa
Ti makopa (Syzygium samarangense) ket ti sebbangan ti mula iti pamilia ti Myrtaceae, patneng iti maysa a lugar a mairaman ti Is-isla Nalatlatak a Sunda, Peninsula Malayo ken ti Is-isla Andaman ken Nicobar, ngem naipayammo kadagiti prehistoriko a panawen iti ad-adu a lugar[2] ken ad-adu itan a naimuyongan kadagiti tropiko. Dagiti kadawyan a nagan iti Ingles ket mairaman ti wax apple,[2] Java apple, Semarang rose-apple ken wax jambu.[3]
| Makopa | |
|---|---|
| |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Rosids |
| Urnos: | Myrtales |
| Pamilia: | Myrtaceae |
| Henero: | Syzygium |
| Sebbangan: | S. samarangense
|
| Dua a nagan | |
| Syzygium samarangense | |
| Kapada a nagan[1] | |
| |
Deskripsion urnosen
Ti Syzygium samarangense ket maysa a tropikal a kayo nga agtubo aginggana iti 12 metro (39 ft) iti katayag, addaan kadagiti kankanayon a berde a bulong iti 10–25 sentimetro (4–10 in) iti kaatiddog ken 5–10 sentimetro (2–4 in) iti kaakaba. Dagiti bulong ket eleptiko, ngem nagtimbukel iti baba; nabangloda no mataltal. Relatibo nga ababa ti puon, nga addaan iti nalawa – ngem wayang a – balangat nga ababa mangrugi iti kayo . Ti ukis ti kayo ket maraderosas-kolordapo iti maris, ken nalaka makuplat.[2][4]
Dagiti sabong ket puraw aginggana iti maraduyaw-puraw, 2.5 cm (1 in) iti diametro, nga addaan kadagiti uppat a petalo ken dagiti adu nga estambre. Mangbukelda kadagiti panikula iti baetan dagiti 3 ken 30 iti asideg dagiti ungto ti sanga. Ti pagresultaan a bunga ket sukog kampana, makan a berry, a sumakop dagiti maris manipud iti puraw, napusasaw a berde, wenno berde aginggana iti nalabbasit, purpura, wenno krimson, aginggana iti nauneg maris a purpura wenno nangisit pay. Dumakkel dagiti bunga iti 4–6 sentimetro (1.6–2.4 in) iti kaatiddog kadagiti atap a mula, ken addaan kadagiti 4 a nalasag a pingir ti calyx iti ungto. Naingpis ti ukis, puraw ti lasag ken kasla espongha. Ti tunggal maysa a berry ket agtengngel kadagiti 1–2 a nagtimbukel a bukel a saan a dakdakkel ngem .8 sentimetro (0.3 in). Dagiti sabong ket pagresultaan a bunga ket saan a limitado kadagiti axil dagiti bulong, ken mabalin nga agparang iti gangani iti ania man a punto iti rabaw iti puon ken dagiti sanga. No mataengan, ti kayo ket maikeddeng nga agbunga iti adu, ken mabalin nga agbunga kadagiti 700 a bunga.[2][4]
No maluom, agparuar a sumusopak ti bunga, likkaong bassit iti tengnga iti sirok ti "kampana". Nasileng bassit sagiti nasalun-at a makopa. Nupay ti naganna iti Ingles (kas wax aple), ti naluom a makopa ket maiyasping laeng iti maysa mansanas iti ruar babaen ti maris. Daytoy ket saan nga agnanam a kasla iti mansanas, ken saan nga agbanglo ken awanan iti densidad a kas ti mansanas. Ti nanamna ket kapada ti peras ti niebe, ken ti pannakabagi iti likido agingga iti lasag ti makopa ket maipada iti sandia. Saan a maiyasping a kas ti mansanas wenno sandia, ti lasag ti makopa ket addaan iti nalukay nga abel. Ti katengngaan a parte ket agtenggel iti bukel a mabirukan iti kasla nalagalaga kapas. Makan daytoy a lagalaga ngem awanan iti nanam.
Makan urnosen
Adda dagiti adu a bilang dagiti napili a kultibar nga addaan iti dakdakkel a bunga. Iti sapasap, no napuspusasaw wenno nagisngisit a maris, nasamsam-it daytoy. Iti Abagatan a daya nga Asia, dagiti nangisit a makopa ket nabirngasanda iti "Nangisit a Perlas" wenno "Nangisit a Diamante", bayat a dagiti napuspusaw a maraberde-puraw, a tinawtawagan iti "Perlas", ket isu dagitoy ti kanginaan kadagiti pagtagilakuan iti prutas. Ti bunga ket maisagan a saan a maiwa, ngem maikkat ti bugas, tapno mapreserba ti presentasion ti naiduma a sukog-kampana. Iti panagluto kadagiti isla ti Taaw Indiano, ti bunga ket masansan a maus-usar kadagiti salad, ken kadagiti pay luto a ginisar. Daytoy ket kangrunaan a makmakan a kas prutas ken maus-usar pay iti panagaramid kadagiti atsara. Iti Filipinas, ti lokal a naganna ket makopa.[2] Gapu iti panagpapada iti langada, daytoyket masansan a maiyallilaw iti tambis (Syzygium aqueum),[5] ngem ti naudi a naibagbaga ket ad-adu a naimuyongan.
Dagiti ladawan urnosen
-
Ti naiwa a Syzygium samarangense -
Ti naipakahe kenmailaklako a S. samarangense -
Bunga ti S. samarangense iti kayo -
Nailaklako a S. samarangense iti groseria
Dagiti nagibasaran urnosen
- ^ a b "Syzygium samarangense". World Checklist of Selected Plant Families (WCSP). Royal Botanic Gardens, Kew. Naala idi 16 Hulio 2018.
- ^ a b c d e Julia F. Morton (1987). "Java apple". Fruits of Warm Climates. Miami, FL: Florida Flair Books. pp. 381–382. ISBN 978-0-9610184-1-2.
- ^ "Syzygium samarangense (Blume) Merr. & L.M.Perry". Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Naala idi 14 Marso 2016.
- ^ a b "Syzygium samarangense". Singapore National Parks.[permanente a natay a silpo]
- ^ Janick, Jules; Paull, Robert (2008). The Encyclopedia of Fruits and Nuts. CABI. pp. 552, 553.
Dagiti akinruar a silpo urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Makopa iti Wikimedia Commons
Dagiti datos a mainaig iti Syzygium samarangense iti Wikispecies