Pannakaisilpo (lingguistika)

grupo dagiti agkakabagian a pagsasao

Iti naipakasaritaan a lingguistika, ti maysa a pannakaisilpo ket ti maysa a grupo dagiti agkakabagian a pagsasao a nabukel no ti maysa a proto-pagsasao ket agsisina kadagiti network dagiti dialekto nga agin-inut a maigiddiat kadagiti sabali a pagsasao.[1]

Ti termino ket inpayammo babaen ni Malcolm Ross iti panagadalna iti sasao nga Akinlaud nga Oceaniko (Ross 1988). Daytoy ket maigiddiat iti maysa a pamilia, a rumsua no ti komunidad ti bitla ti proto-pagsasao ket maisina kadagiti grupo nga isolado manipud iti tunggal maysa kaniada, imbes a mangbukel iti maysa a network.[2]

Pamunganayan urnosen

Dagiti pannakaisilpo ket mabukel no dagiti pagsasao ket naipakasaritaanda a rumsua manipud iti dibersipikasion iti maysa a nasapsapa a lugar ti dialekto. Dagiti kamengna ket mabalin a nagbaliw uray no nakibinningay kadagiti simmaruno nga inobasion, wenno dagitikasta a dialekto ket mabalin a naipan a naiyasideg ken isu a nagtipon.[a] Iti ania man a lugar ti dialekto, dagiti inobasion ket pagbibingayan iti pagbaetan dagiti agkakaarruba a dialekto kadagiti agtutumpong a langa. Dagiti langa ti panagtutumpong dagiti inobasion ket agtultuloy nga adda iti panawen a panagbaliw ti lugar ti dialekto iti pannakaisilpo.

Segun iti komparatibo a pamay-an, ti maysa a grupo dagiti pagsasao nga eksklusibo a makibinningay iti agasmang dagiti inobasion ket mangbukel iti maysa a "(heneolohiko) subgrupo". Ti maysa a pannakaisilpo ket kadawyan a mailasin babaen ti kadda dagiti agtutumpong a subgrupo.[3] Saan a mangipalubos ti modelo ti kayo para iti kadda dagiti agtutumpong a subgrupo ken isu a saan a nasayaat a mangirepresenta kadagiti pannakaisilpo, a nasaysayaatda a maarngian babaen ti panagusar iti modelo ti allon.[4][5]

Ti kladistiko nga arngian a puonan ti modelo ti kayo ket makasapul iti sapasap a taudan iti tunggal maysa a subgrupo tapno agtultuloy manipud kadagiti tunggal maysa nga agkakabagian a pagsasao ken saan a makabael a makibinningay iti ania man nga inobasion kaniada kalpasan iti "pannakaisinada". Daytoy a panangipagarup ket awanan manipud kadagiti arngian dagiti pannakaisilpo da Ross ken François. Dagiti heneolohiko a subgrupoda ket addaanda pay kadagiti pagsasao a nagtaud manipud iti sapasap a tinaudan, kas naipalawag babaen ti maysa nga agasmang dagiti eksklusibo a nagbibingayan nga inobasion, ngen dagiti sapasap a tinaudan ket mabalin a saan a diskreto a naisina manipud kadagiti kaarrubana. Kas pagarigan, ti kadena dagiti dialekto {A B C D E F} ket mabalinda a mapan kadagiti nadumaduma a lingguistiko nga inobasion, adda dagiti mangbaliw iti {BCD}, dagiti dadduma ket mangbaliw iti {CDE}, ken mangbaliw pay dagiti dadduma iti {DEF}.[5] Dagiti tunggal maysa kaniada pay dagiti agasmang ti dialekto ket agsinnaranayda idi a maawatan iti panawen dagiti inobasion, amin ket makita a kas mangbukel kadagiti sabali a pagsasao. Kadagitoy ket ti Proto-BCD ket isunto ti tinaudan a pagsasao iti subgrupo ti BCD, ti Proto-CDE titinaudan apagsasao ti CDE ken dadduma pay. Para iti pagsasao a nagtaud manipud iti dialekto a D, daytoy ket dagusto a maitagikua kadagiti tallo nga "agtutumpong a subgrupo" (BCD, CDE ken DEF).

Kadagiti arngian ti kayo ken pannakaisilpo, dagiti heneolohiko a subgrupo ket naingetda a naipalawag babaen ti nagbibingayanda a tawid manipud iti sapsap a tinaudan. Iti nalaka a pannakaibaga, uray no dagiti kayo ket mangibaga nga amin dagiti proto-pagsasao ket nasken a diskreto a maisina, ti modelo ti pannakaisilpo ket liklikanna dayta a panagipagarup.

Tinunton pay ni François a ti maysa kayo ket mabalin a maikeddeng a maysa nga espesial a kaso iti maysa a pannakaisilpo nga amin dagiti subgrupo ket mabalinda a naiyumok ken temporario a naurnos manipud iti kaakabaan ken kaakikidan.[3]

Dagiti pagarigan urnosen

Ti maysa pagarigan iti pannakaisilpo ket ti maysa a binukel ti sasao a Tengnga a Malayo-Polinesio iti Baybay Banda (ti maysa a Baybay iti Abagatan a Molucca iti Indonesia).[6] Ti sasao a Tengnga–Akindaya a Malayo-Polinesio ket kadawyanda a nabingbingay kadagiti dua a sanga, ti Tengnga a Malayo-Polinesio ken ti Akindaya a Malayo-Polinesio, iti tungngal maysa ket addaan kadagiti naisangayan a mangipalawag a langa a mangikaysa kaniada ken mangislasin iti tunggal maysa kaniada. Nupay kasta, ti Proto-Akindaya ken ti Proto-Tengnga–Akindaya a Malayo-Polinesio ket mabalin a makonstrukto manen (ti kabsat ken ti nagannak ti Tengnga a Malayo-Polinesio), ti pannakakonstrukto manen ti maysa a pagsasao a Proto-Tengnga a Malayo-Polinesio, a naisangayan manipud iti Proto-Tengnga-Akindaya a Malayo-Polinesio ket saan a mabalin.

Mabalin nga iti tunggal maysa dagiti dua a sanga ti Tengnga a Malayo-Polinesio ket duogda kas ti Akindaya a Malayo-Polinesio ngem napanda nakisinnukat kadagiti langa nga itan ket naikeddeng a mangipalawag kaniada a kas pamilia. Dagiti langa a kadawyan iti Akindaya a Malayo-Polinesio ket mabalin a maipagarup nga adda iti tunggal maysa a tinaudan a pagsasao, ngem saan a kasta ti kaso para iti Tengnga a Malayo-Polinesio.

Daytoy a senario ket saan a gapuanan iti pananglikud iti sapasap a tinaudan ti sasao a Tengnga a Malayo-Polinesio. Daytoy re-interpretasion laeng iti tawen ti panagkabagian a naduduog a kas ti pannakikabagianda iti Akindaya a Malayo-Polinesio.

Insingasing ni François (2014, p. 171) a kaaduan kadagiti pamilia ti pagsasao iti lubong ket pudnoda a dagiti pannakaisilpo a naaramid kadagiti panagtutumpong, saan a naiyumok, a subgrupo. Indakamatna ti sasao nga Oceaniko ti akin-amianan a Vanuatu ken dagiti pay adda iti pamilia ti Fiji ken ti Polinesia ken dagiti pay seksion ti Pama-Nyungan, Athabaskan, Semitiko, Sinitiko, ken Indo-Europeano

Iti kaunegan ti Indo-Europeano, Indo-Aryano, Akinlaud a Romanse ken Alemaniko, ket mangbukelda pay kadagiti pannakaisilpo iti bukoddda.

Dagiti nota urnosen

  1. ^ Ross's concept of a linkage differs from R. M. W. Dixon, who posits that over long periods, unrelated languages in contact may converge until they appear to be related.

Dagiti nagibasaran urnosen

  1. ^ "I use the term linkage to refer to a group of communalects [i.e. dialects or languages] which have arisen by dialect differentiation" (Ross 1988, p. 8).
  2. ^ "I use the term family to refer to a group of communalects which have diversified from a single language by separation, rather than by dialect differentiation" (Ross 1988, p. 8).
  3. ^ a b Kitaen ti François (2014:171–172).
  4. ^ Kitaen ti Heggarty, Maguire & McMahon (2010), François (2014).
  5. ^ a b Kitaen ti Lynch, Ross & Crowley (2002:92–93)
  6. ^ "Banda Sea". Encyclopædia Britannica Online (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-03-19. Naala idi 2007-01-15.

Dagiti taudan urnosen