Polbora

Ti polbora ket isu ti immuna a kimiko nga eksplosibo ket ti is-isu laeng a naam-ammuan aginggana idi maika-19 a siglo. Daytoy ket ti panaglalaok ti asupre, uging, ken nitrato ti potasio (a ti asupre ken ti uging ket isu dagitoy ti agtigtignay a kas dagiti sungrod, bayat a ti nitro ket agob-obra a kas ti oksidante.^[1]^[2] gapu kadagiti panaguram a tagikuana ken ti gatad ti pudot ken ti tomo ti alingasaw a mapataudna, ti polbora ket kaaduan a naus-usar a kas ti allin kadagiti paltog kenlaok dagiti palpalibang.

Ti polbora idi segun ti kaaduna a konsenso dagiti akademiko, ket naimbento idi maika-19 a siglo idiay Tsina,^[3] ken ti kasapaan a nairehistro a naisurat a pormula para iti polbora ket naiparang iti teksto ti Song a Dinastia idi maika-11 a siglo, ni Wujing Zongyao.^[4] Daytoy a pannakaduktal ket nakaiturongan ti pannakaparnuay ti palpalibang ken dagiti nasapa nga armas ti polbora idia Tsina. Kadagiti simmaruno a siglo kalpasan ti Insik a pannakaduktal, dagiti armas ti polbora ket nangrugrugin a nagparang iti Muslim a lubong, Europa, ken India. Ti teknolohia ket naiwarwaras manipud idiay Tsina babaen ti Tengnga a Daya wenno Sentral nga Asia, ken kalpasanna idiay Europa. Ti kaasapaan nga Akinlaud a pannakaibaga ti polbora ket nagparang kadagiti teksto a naisurat babaen ti Ingles a pilosopo a ni Roger Bacon idi maika-13 a siglo.

Dagiti nota

^ Jai Prakash Agrawal (2010). High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics. Wiley-VCH. p. 69. ISBN 978-3-527-32610-5.
^ David Cressy, Saltpeter: The Mother of Gunpowder (Pagmalditan ti Unibersidad ti Oxfords, 2013)
^ Jack Kelly Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World, Perseus Books Group: 2005, ISBN 0465037224, ISBN 9780465037223: pp. 2–5
^ Chase 2003:31 : "ti kasapaan a kadagiti nabati a pormula para iti polbora ket mabirukan idiay Wujing zongyao, ti obra ti militar manipud idi agarup a 1040"

Dagiti nagibasaran

Chase, Kenneth (2003), Firearms: A Global History to 1700, Pagmalditan ti Unibersidad ti Cambridge, ISBN 0-521-82274-2.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Polbora iti Wikimedia Commons

Daytoy nga artikulo dagiti nangruna nga artikulo ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy.

[Agrawal2010-1] Jai Prakash Agrawal (2010). High Energy Materials: Propellants, Explosives and Pyrotechnics. Wiley-VCH. p. 69. ISBN 978-3-527-32610-5.

[2] David Cressy, Saltpeter: The Mother of Gunpowder (Pagmalditan ti Unibersidad ti Oxfords, 2013)

[Jack_Kelly_2005-3] Jack Kelly Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World, Perseus Books Group: 2005, ISBN 0465037224, ISBN 9780465037223: pp. 2–5

[chase31-4] Chase 2003:31 : "ti kasapaan a kadagiti nabati a pormula para iti polbora ket mabirukan idiay Wujing zongyao, ti obra ti militar manipud idi agarup a 1040"

[1]

[2]

[3]

[4]