Wikipedia

Sabah

(Naibaw-ing manipud iti Sabah, Malaysia)

Ti Sabah (Panagibalikas a Malayo: [saˈbah]) ket ti maysa nga estado ti Malaysia a mabirukan iti akin-amianan a paset ti Borneo, iti rehion ti Daya a Malaysia. Mabeddengan ti Sabah iti estado ti Malaysa iti Sarawak iti abagatan a laud ken iti rehion iti abagatan ti Kalimantan ti Indonesia. Ti Pederal a Teritorio ti Labuan ket timaysa nga isla iti kabangibang ti pantar ti Sabah. Makibinningay ti Sabah kadagiti pagbeddengan iti baybay iti Bietnam iti laud ken iti Filipinas iti amianan ken daya. Ti Kota Kinabalu ketti kapitolio a siudad ti estado, ti sentro ti eonomia ti estado, ken ti tugaw ti gobierno ti estado ti Sabah. Dagiti sabali a nagruna nga ili iti Sabah ket mairaman ti Sandakan ken Tawau. Mangirehistro ti senso iti 2015 ti populasion iti 3,543,500 iti estado,[7] ken idi 2019 daytoy ket nakarkulo a dimmakel iti sumurok a 3.9 a riwriw. Ti Sabah ket addaan iti maysa nga ekuatorial a klima nga addaan kadagiti tropikal a katuduan a bakir ken adu dagiti sebbangan ti ayup ken mula. Ti estado ket addaan iti atiddog a kabambantayan iti laud a bangir a mangbukel ti parte ti Nailian a Parke ti Kambantayan Crocker. Ti Karayan Kinabatangan, ti maikadua a katiddogan a karayan iti Malaysia ket agayus iti Sabah, ken ti Bantay Kinabalu ket ti kangatuan a punto iti Sabah ken iti Malaysia.

Sabah
Estado
Wagayway ti Sabah
Wagayway
Eskudo ti Sabah
Eskudo
Parbo a nagan: 
Negeri Di Bawah Bayu[1]
Daga ti Baba Ti Angin[2]
Pasasao: 
Sabah Maju Jaya
Kanta ti pagilian: Sabah Tanah Airku
(Ilokano: Sabah TI Pagiliak)
   Sabah idiay    Malaysia
   Sabah idiay    Malaysia
Nagsasabtan: 5°15′N 117°0′E / 5.250°N 117.000°E / 5.250; 117.000Nagsasabtan: 5°15′N 117°0′E / 5.250°N 117.000°E / 5.250; 117.000
KapitolioKota Kinabalu
Gobierno
 • Yang di-Pertua NegeriJuhar Mahiruddin
 • Pangulo ti MinistroHajiji Noor (GRS–PN–BERSATU)
Kalawa
[3]
 • Dagup73,904 km2 (28,534 sq mi)
Populasion
 (2018)[3]
 • Dagupincrease 3,900,000 (Maika−2)
 • Densidad52/km2 (130/sq mi)
Nagan dagiti umiliSabahano
Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan
 • HDI (2018)0.704 (nangato) (Maika-15)[4]
Kodigo ti koreo
88xxx to 91xxx
Panagtawag087 (Uneg a Distrito)
088 (Kota Kinabalu ken Kudat)
089 (Lahad Datu, Sandakan ken Tawau)
Panagrehistro ti karroSA,SAA,SAB (Kota Kinabalu & Kota Belud)
SB (Beaufort)
SD (Lahad Datu)
SK (Kudat)
SS (Sandakan)
ST (Tawau)
SU (Keningau)
Sipud a naganAmianan a Borneo
Brunei a SultanaoMaika-16 a siglo
Sulu a Sultanato1658
Abagatan a Borneo ti Britaniko1882
Panagsakup ti Hapon1941–1945
Balangat a Kolonia ti Britaniko1946
Pannakaipangato ti Pederation iti Malaya tapno mangbukel iti Malaysia[5]16 Septiembre 1963[6]
Websitewww.sabah.gov.my
[urnosen iti Wikidata]

Ti kasapaan a panagtaeng ti tao iti Sabah ket maitugotan idi 20,000–30,000 a tawen ti napalabas iti lugar ti igid ti Luek Darvel kadagiti kueba ti Madai-Baturong. Addan idi ti estado iti maysa a relasion iti panagtagilako iti Tsina manipud idi maika-14 a siglo AD. Naimpluensiaan ti Sabah babaen ti Imperio ti Brunei kadagidi maika-14 ken maika-15 a siglo, bayat a ti akindaya a parte ti teritorio ket naited iti Sultanato ti Sulu gapu ta tinulongan ti Sultanato ti imperio ti Brunei iti maysa a bakalan ken isu a naited kaniada a kas regalo idi baetan ti maika-17 ken maika-18 a siglo. Ti estado ket kanungpalan nga innala baben ti naikuarte iti Britaniko a North Borneo Chartered Company idi maika-19 a siglo. Id las-ud ti Gubat ti Sangalubongan II, ti Sabah ket sinakup babaen ti Hapon kadagiti tallo a tawen. Daytoy ket nagbalin a Kolonia ti Balangat ti Britaniko idi 1946. Idi 31 Agosto 1963, Nadatunan idi ti Sabah iti bukod a panagturay babaen ti Britaniko. Kalpasan daytoy, ti Sabah ket nagbalin a maysa kadagiti nagpundar a kameng ti Pederasion ti Malaysia (nabangon idi 16 Septiembre 1963) a kaduana ti Sarawak, Singapur (naparuar idi 1965), ken ti Pederasion ti Malaya (Malaysia Peninsular wenno Laud a Malaysia). Sinuppaita ti pederasion babaen ti kaarruba nga Indonesia, a nakaiturongan ti suppiat ti Indonesia–Malaysia kadagiti tallo a tawen a mainayon pay ti pangta a panangisilpo babaen ti Filipinas apakairamanan ti Sultanato ti Sulu, dagiti pangta a nagtultuloy ita nga aldaw.[8]

Mangipakita ti Sabah kadagiti adu a dibersidad ti etnisidad, kultura ken pagsasao. Ti daulo ti estado ket ti gobernador, ken ammo pay a kas ti Yang di-Pertua Negeri, bayat a ti daulo ti gobierno ket ti Pangulo ti Ministro. Ti sistema ti gobierno ket asideg a naimodelo iti parlamentario a sistema ti Westminster ken addaan kadagiti maysa a kasapaan a sistema ti lehislatura ti estado iti Malaysia.Nabingbingay ti Sabah kadagiti lima nga administratibo a pannakabingbingay ken dagiti 27 a distrito. Ti Malayo ket ti opisial a pagsasao ti estado;[9][10] ken tirelihion ti estado ket Islam, ngem mabalin met a masanay dagiti sabali a relihion iti ania man a parte ti estado.[11] Ti Sabah ket ammo para iti tradisional nga instrumento ti musika, ti sompoton. Ti Sabah ket addaan kadagiti adu a masna a rekurso, ken ti ekonomiana ket napigsa a maipapan iti eksport. Dagiti kangrunaaan nga eksportna ket mairaman ti lana, gas, tarikayo ken lana ti palma. Dagiti sabali pay a nangruna ngain dustria ket agrikultura ken ekoturismo.

Dagiti nagibasaran

urnosen
  1. ^ "Mengenai Sabah". Laman Web Rasmi Kerajaan Negeri Sabah (iti Malayo). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 19 Mayo 2016. Naala idi 19 Mayo 2016.
  2. ^ "About Sabah". Official Website of the Sabah State Government (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 20 Mayo 2016. Naala idi 20 Mayo 2016.
  3. ^ a b "Sabah @ a Glance". Department of Statistics Malaysia Official Portal (iti Ingles). Naala idi 29 Disiembre 2017.
  4. ^ "Subnational Human Development Index (2.1) [Sabah – Malaysia]" (iti Ingles). Global Data Lab of the Institute for Management Research, Radboud University. Naala idi 12 Nobiembre 2018.
  5. ^ "Malaysia Act 1963" [Malaysia a Tignay iti 1963] (PDF) (iti Ingles) – babaen ti legislation.gov.uk.
  6. ^ Governments of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore (1963). Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore [Ti tulagan a maipanggep iti Malaysia a nagbaetan ti Nagkaykaysa a Pagarian ken Akin-abagatan nga Irlanda, Pederasion iti Malaya, Amianan a Borneo, Sarawak ken Singapur] (iti Ingles). p. 1 – babaen ti Wikisource.{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: adu a nagnagan: authors list (silpo)
  7. ^ "Population by States and Ethnic Group". Department of Information, Ministry of Communications and Multimedia, Malaysia. 2015. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 12 Pebrero 2016. Naala idi 12 Pebrero 2015.
  8. ^  • "Filipino Students Protest in Manila Over Sabah Issue". The Morning Journal. 24 Septiembre 1968. Naala idi 23 Septiembre 2016.
     • Hans H. Indorf (1984). Impediments to Regionalism in Southeast Asia: Bilateral Constraints Among ASEAN Member States. Institute of Southeast Asian Studies. pp. 25–. ISBN 978-9971-902-81-0.
     • Acram Latiph (13 Marso 2013). "Sabah – the question that won't go away". New Mandala. Naala idi 23 Hulio 2020.
  9. ^ "BM is Sabah's official language – Keruak". The Borneo Post. 22 Nobiembre 2015. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 25 Hunio 2016. Naala idi 25 Hunio 2016.
  10. ^ "National Language (Application) Enactment 1973" (PDF). Sabah State Government (State Attorney-General's Chambers). 27 Septiembre 1973. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 25 Hunio 2016. Naala idi 25 Hunio 2016.
  11. ^ "Constitution of the State of Sabah". Sabah State Government (State Attorney-General's Chambers). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 15 Hunio 2016. Naala idi 15 Hunio 2016.

Dagiti akinruar a silpo

urnosen

  Dagiti midia a mainaig iti Sabah iti Wikimedia Commons
  Pakaammo ti panagbiahe idiay Sabah manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

Heograpiko a lokasion

urnosen
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Sabah&oldid=381340"