Simetria

Ti simetria (manipud iti Griego συμμετρεῖν symmetreín "agkuyog a panagrukod") ket addaan kadagiti dua a kaibuksilan. Ti umuna ket ti saan a nalawag a kapanunotan ti agdanggay ken napintas a proporsion ken balanse.^[1]^[2] Ti maikadua ket ti apag-isu a matematikal a "natabasan a bukod nga agpada" a mabalin a maipakita nga addaan kadagiti alagaden ti pormal a sistema, a kas ti heometria wenno pisika.

Uray no dagitoy dua a kaibuksilan ti "simetria" ket mabalin a sagpaminsan nga agsina a maibagbaga, dagitoy ket agkabagianda, isu a mapagtungtungan nga agkuyog dagitoy.^[2]

Ti matematikal a simetria ket mabalin a mapaliiw

iti keddeng iti panagpalabas ti panawen;
a kas maipapan ti espasio a pannakaikabagian;
babaen dagiti heometriko transpormasion a kas ti panangigatad, anninaw, ken panagpusipos;
babaen dagii kita ti maiyannong a transpormasion;^[3] ken
kas maysa nga aspeto dagiti abstrakto a banag, dagiti teoretiko a modelo, pagsasao, musika ken mabalin pay ti pannakaammo.^[4]^[5]

Daytoy nga artikulo ket ipalawagna kadagitoy a panangipagarup ti simetria manipud kadagiti uppat a perspektibo. Ti umuna ket ti simetria iti heometria, daytoy ti kaaduan nga ammo a kita ti simetria para iti kaaduan a tattao. Ti maikadua ket ti ad-adu a sapasap a kaibuksilan ti simetria iti matematika a kas maysa a kabuklan. Ti maikatlo ket mangipalawag ti simetria a kas makikabagian iti siensia ken teknolohia. Iti daytoy a kontesto, dagiti simetria ket mangipakita kadagiti nakakaskasdaaw a resulta a mabirukan iti moderno a pisika, a mairaman dagiti aspeto ti limbang ken panawen. Ti maikapat ket pagtungtunganna ti simetria kadagiti kinatao, a mangsakup ti nabaknang ken naindumaan a panagusar iti pakasaritaan, arkitektura, arte, ken relihion.

Ti kasumbangir ti simetria ket ti asimetria.

Dagiti nagibasaran

^ Zee, A. (2007). Nakabutbuteg a Simetria. Princeton, N.J.: Unibersidad ti Princeton a Pagmalditan. ISBN 978-0-691-13482-6.
^ ^a ^b Kas pagarigan, ni Aristoteles ket nangiladawan ti nagtimbukel a sukog kadagiti nainlangitan a bagi, nangigupit kadagitoy a pormal a naipalawag a heometriko a panagrukod ti simetria iti masna nga urnos ken kinapintas iti kosmos.
^ Kas pagarigan, dagiti operasion a kas ti panaglasat ti kadawyan a naitabas a datar ti teha wenno panangingipusipos ti walo ti bakrangna a putik, wenno dagiti narikut a transpormasion dagiti ekuasion wenno iti waya a matokar ti musika.
^ Mainzer, Klaus (2005). Simetria kenKarikut: Ti Kararua ti Pintas ti Saan a Nailinia a Siensia. World Scientific. ISBN 981-256-192-7.
^ Dagiti simetriko a banag ket mabalin a materiales, a kas ti tao, kristal, teha, wenno molekula, wenno mabalin a maysa nga abstrakto nga estruktura a kas ti matematikal nga ekuasion wenno dagiti serye ti dayyeng ti(musika).

Adu pay a mabasbasa

Ti Ekuasion a Saan a Mabalin a Masolbar: Kasano dagiti henio ti Matematika a Nakaduktal ti Pagsasao ti Simetria, Mario Livio, Souvenir Press 2006, ISBN 0-285-63743-6