Angkor Wat

templo ti Budista a patakder ken ti kadakkelan a relihioso a monumento iti lubong

Ti Angkor Wat (Khmer: អង្គរវត្ត) ket Hindu, intono kuan ket templo ti Budista a patakder ken ti kadakkelan a relihioso a monumento iti lubong . Ti templo ket binagon babaen ni Ari Suryavarman II idi kasapaan ti maika-12 a siglo idiay Yasodharapura (Khmer: យសោធរបុរៈ, iti agdama nga aldaw ti Angkor), ti kapitolio ti Imperio ti Khmer, a kas ti estado a templona ken mausoleo. Iti pannakisina ti tradision a Shibismo kadagiti dati nga ari, ti Angkor Wat ket embes ket id a naidaton kenni Bisnu. Kas ti kasayaatna a napreserba a templo iti daytoy a lugar, daytoy laeng ti nabatbati a naisangayan a sentro ti relihion manipud iti pannakapundarna – immuna idi a Hindu, intono kuan ket Budista. Ti templo ket adda iti kangatuan iti kasayaatan a klasiko nga estilo ti Khmer nga arkitektura. Daytoy ket nagbalinen a simbolo ti Cambodia,[1] a nagparparang iti bukodna a nailian a wagayway, ken isu daytoy ti kangrunaan a papanan dagiti agbisbista.

Angkor Wat
Sanguanan ti kangrunaan a pasdek
Ti Angkor Wat ket mabirukan idiay Cambodia
Angkor Wat
Angkor Wat
Lokasion idiay Cambodia
Nagan
Dadduma a nagnaganNokor Wat (នគរវត្ត)
Maitutop a naganPrasat Angkor Wat
Heograpia
Nagsasabtan13°24′45″N 103°52′0″E / 13.41250°N 103.86667°E / 13.41250; 103.86667Nagsasabtan: 13°24′45″N 103°52′0″E / 13.41250°N 103.86667°E / 13.41250; 103.86667
PagilianCambodia
LokasionAngkor, Probinsia ti Siem Reap, Cambodia
Kultura
Nangruna a diosenVishnu
Arkitektura
Estilo ti arkitekturaKhmer, Dravidiana
Pakasaritaan ken panangimaton
Petsa a nabangonMaika-12 a siglo
NagpartuatSuryavarman II/Samudragupta

Ti Angkor Wat ket mangilaok ti dua a plano ti templo nga arkitektura ti Khmer: ti templo a bantay ken ti kaudian a naigaleria a templo, a naibatay iti nasapa a Dravidiana nga arkitektura, nga adda dagiti nangruna a langa a kas ti Jagati. Daytoy ket nadibuho a mangirepresenta ti Bantay Meru, ti balay dagiti deva iti Hindu a mitolohia: iti kaunegan ti pasalingdan ken ti maysa nga akin-ruar a diding ti3.6 kilometro (2.2 mi) a kaatiddog ket dagiti tallo a rektanggulo a galeria, ti tunggal maysa ket naipangato kadagiti sinaruno . Iti tengnga ti templo kadagiti ti templo ket agtaktakder ti kuinkunse dagiti torre. Daytoy ket saan a kasla dagiti sabali nga Angkoriano a templo, ti Angkor Wat ket naipaturong iti laud; dagiti eskolar ket sannda a nagtutunos no ania ti kinapangrunana daytoy. Ti templo ket rinaraem para iti kangayed ken kadanggay iti arkitektura.

Ti moderno a nagan, nga Angkor Wat, ket kaibuksilan ti "Templo a Siudad" wenno "Siudad dagiti Templo" iti Khmer; Ti Angkor, ket kaibuksilanna ti "siudad" wenno "kapitolio a siudad", daytoy ti lokal a porma ti pannakaibaga ti balikas a nokor (នគរ), ken nagtaud manipud iti Sanskrito a balikas ti nagara (नगर).[2]Ti Wat ket isu ti Khmer a balikas para iti "parparangan ti templo", ken naala manipud iti Pali a balikas ti "vatta" (वत्त).[3] Sakbay ti daytoy a paset ti panawen ti templo ket naamammuan idi a kas ti Preah Pisnulok (Vara Vishnuloka iti Sanskrito), manipud iti kalpasan nga ipupusay a titulo ti nagpundar daytoy.[4]

Pakasaritaan

urnosen
 
Ni Ari Suryavarman II, ti nangipatakder ti Angkor Wat

Ti Angkor Wat ket naisanglad iti 5.5 kilometro (3.4 mi) iti amianan ti moderno nga ili ti Siem Reap, ken ti asideg a distansia ti abagatan ken daya bassit ti dati a kapitolio, a naipatengnga idi idiay Baphuon. Daytoy ket lugar idiay Cambodia nga idiay ket addaan iti importante a grupo dagiti antigo nga estruktura. Daytoy ti akin-abagatan unay kadagiti nangruna a sitio ti Angkor.

Segun ti maysa a sarsarita, ti pannakaipatakder ti Angkor Wat ket inbilin babaen ni Indra tapno agtignay a kas palasio para iti anakna a lalaki a ni Precha Ket Mealea.[5] Segun idi ti maiak-13 a siglo nga Insik a managbanniaga a ni Daguan Zhou, daytoy ket naipampamattian babaen dagiti dadduma aa ti templo ket naipatakder iti maysa a rabii babaen ti nainlangitan nga arkitekto.[6]

Ti immuna a desinio ken panangipatakder ti templo ket napasamak idi immmuna a gudua ti maika-12 a siglo, idi las-ud ti panagturay ni Suryavarman II (nagturay idi 1113 – c. 1150). Naidedikado kenni Vishnu, daytoy ket naipatakder a kas estado a templo ti ari ken kapitolio a siudad. Gapu ta ti estela a pundasion ken dagiti amia man a kontemporaneo a sinusuratan a nangibagbaga iti templo ket nabirukanen, ti kasisigud a naganna ket di ammo, ngem mabalin a daytoy ket ammo idi a kas "Varah Vishnu-lok" kalpasan ti agdama a diosen. Ti panagobra ket nagpatingga kalpasan ti ipupusay ti ari, a nangibati ti saan a pannakalpasa dagiti dekorasion.[7] Idi 1177, iti agarup a 27 a tawtawen kalpasan ti ipupusay ni Suryavarman II, ti Angkor ket rinaut idi dagidi Cham, ti tradisional a kabusor ti Khmer. TKalpasan dayta ti imperio ket pinabaro babaen ti baro nga ari, ni Jayavarman VII, nga isu ket nangbangon ti baro a kapitolio ken templo ti estado ti (Angkor Thom ken ti Bayon) iti bassit laeng a kilometro iti amianan.

Idi naladaw a maiak-13 a siglo, ti Angkor Wat ke nain-inut a naiyalis manipud iti Hindu iti panagusar iti Theravada a Budista, nga agtultuloy pay iti agdama nga aldaw. Tio Angkor Wat ket naisangayan kadagiti templo ti Angkor gapu ta daytoy ket saan bassit a naikaskaso kalpasan ti maika-16 a siglo ngem saan met a kompleto a napanawan, ti pannakapreserbana ket gapu ta ti posona ket nakaited met bassit iti proteksion manipud iti pannakadadael manipud iti bakir.[8]

Maysa kadagiti immuna nga Akinlaud a bisita iti templo ket ni António da Madalena, ti Portuges a monghe a bimmisita idi 1586 ken kinuna met "daytoy ket ekstraordinario iti pannakaipatakder ken imposible ti mangipalawag iti pluma, gapu ta daytoyket saan a kasla dagiti sabali a pasdek iti lubong. Daytoy ket addaan kadagiti torre ken dekorasion ken amin dagiti pannakapino a maparnuay ti henio a tao."[9] Idi tengnga ti maika-19 a siglo, ti templo ket binista babaen ti pranses a naturalista ken eksplorador a ni Henri Mouhot, a nangipadayeg iti sitio iti Laud babaen ti panangipablaak kadagiti nota iti panagbanniaga, nga iti insuratna ket:

"Maysa kadagitoy a templo—karibal daytoy ti Solomon, ken binagon babaen ti antigo a Michelangelo—mabalin a mangala ti lugar a pammadayaw a kadenna dagiti dagiti kapintasan a pasdektayo. Daytoy ket nalatlatak iti ania man nga inbati kaniatayo babaen ti Gresia wenno Roma, ken mangipresenta ti naladingit a panangigiddiat iti kasaad ti barbarismo nga itan ket ti nakairareman ti estado."[10]

Ni Mouhot, kasla met dagiti nasapa nga Akinlaud a bimmisita, ket nagiratanda a namati a dagiti Khmers ket binagonda ti templo, ken nagbiddutda a nangipetsa iti agarup nga isu met laeng a paset ti panawen a kas ti Roma. Ti pudno a pakasaritaan ti Angkor Wat ket inurnos laeng idi manipud iti estilistiko ken epigrapiko nga ebidensia a naurnong idi las-ud dagiti simmaruno nga obra ti panagdalus ken restorasion a naaramid iti amin a sitio ti Angkor. Awan dagidi ordinario a pagtaengan wenno balbalay wenno dagiti sabali a senial iti panagtaeng a mairaman dagiti alikamen ti panagluto, ar-armas wenno dagiti banag ti kawes a kadawyan a mabirukan kadagiti taga-ugma a sitios. Imbes ket, adda ebidensia dagiti monumento.[11]

Sanguanan ti Angkor Wat, inladawan babaen ni Henri Mouhot
Pranses a postcard a maipanggep ti Angkor Wat idi 1911

Dagiti nagibasaran

urnosen
  1. ^ "Gobierno ::Cambodia". CIA World Factbook. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-12-29. Naala idi 2013-08-27.
  2. ^ Diksionario Chuon Nath Khmer (1966, Budista nga Instituto, Phnom Penh)
  3. ^ Cambodiano-Ingles a diksionario babaen ni Robert K. Headley, Kylin Chhor, Lam Kheng Lim, Lim Hak Kheang, ken ni Chen Chun (1977, Unibersidad ti Katoliko a Pagmalditan)
  4. ^ "Angkor Vat". APSARA Authority. 2004. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-05-06. Naala idi 27 Abril 2008.
  5. ^ J. Hackin; Clayment Huart; Raymonde Linossier; Raymonde Linossier; H. de Wilman Grabowska; Charles-Henri Marchal; Henri Maspero; Serge Eliseev (1932). Asiatic Mythology:A Detailed Description and Explanation of the Mythologies of All the Great Nations of Asia. p. 194.
  6. ^ daguan Zhou (2007). A Record of Cambodia: The Land and Its People. Translated by Peter Harris. Silkworm Books.
  7. ^ "Angkor Wat, 1113–1150". The Huntington Archive of Buddhist and Related Art. College of the Arts, The Ohio State University. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-07-20. Naala idi 27 Abril 2008.
  8. ^ Glaize, The Monuments of the Angkor Group p. 59.
  9. ^ Higham, The Civilization of Angkor pp. 1–2.
  10. ^ Insasao iti Brief Presentation by Venerable Vodano Sophan Seng
  11. ^ Time Life Lost Civilizations series: Southeast Asia: A Past Regained (1995). p.67–99

Dagiti akinruar a silpo

urnosen

  Dagiti midia a mainaig iti Angkor Wat iti Wikimedia Commons